Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•мўжні-няя-няр—мужу свойственный. Нсл. 293; Ар. Мужні парадак. Нсл. Мужняя рада. Тм. Здаюся на мужнюю волю. Тм. Гэта не жаноцкае, а мужняе дзела. Нсл. 2. мужской. Нсл. 293.
•мўжны-ная-нае—мужественный. Нсл. 293. Мужны жаўнер. Нсл. Вядзеце войска мужнае! Кавыль: Думы, 7. Мужная дзяў-ЧЫНа. Варлыга: Назіраньні, 35. Брыняе СЛОва мужным звукам гневу. Кавыль: Думы, 61. Нареч. мужна—мужественно. МГсл.; Нсл. 293. Мужна, браткі, стойце за свае. Нсл. 2. статный( С.). Нсл. 293. Мужны муж-чына. Нсл. Мужная жанчына. Нсл.
• мужчына-ны-не, м.—лнцо, протйво-положное по полу женіцйне. Дзеці ад маткі свае да апякуноў браны быці ня маюць, але маюць застаці пры матцы. Дзеўка да выхаду яе замуж, а мужчына да лет такіх, у якіх ужо на навуку да школы даваці годна, то есьць да сямі лет. Стт. 294,—взрослый человек этого пола в отлнчне от юношн, мальчнка; лнцо мужского пола как воплоіценйе прйсуіцйх этому полу твердостй, мужес-ТВа. Уменьш. муЖЧЫНКа-HKZ, дат.-НКу, твор-нкам. Ар.; Шсл. Глядзіцеж, мужчынкі, каб прышлі к імне на работу! Ст. Мужчынкі, памажыце ўскінуць мяхі на воз! Ст.
•мужчынскГ-кая-кае, прйлаг. к мужчына. МГсл.; Ар.
•мужьік-öwä, предл.-ыкў, зват.-ЫЧй; мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ, м. 1. мужЧЙНа. Мужыку а жонцы за кажны тыдзень па шасьці грашэй. Стт. 460.
2. муж, супруг, Шсл.; Гсл. Муж. Нсл. 293. Мужык мой хворы. Нсл. Мужыка ейнага ўзялі ў маскалі, дык яна плача па мужыку. Нсл. Жонка ймужык — роўныя яны абое. Ст. Здаровая яна баба: пера-жыла двух мужыкоў. Ст. Ну, і мужык яе злы! Пушкары Сян. (Ксл.). Маланка была маўклівая й рахманая баба, жонка здадзенага ў маскалі й памершага там мужыка. Дзьве Душы, 6. Жыла вельмі блага адна жонка із сваім мужыком. Уселюб Н.(Демнд.: Веров., 94). Загадаў мне мужык — вары ЖОНКа ЛІНЫ. Росуха Імгл.(Косіч, 62). Загадаў мне мужык — вары жонка гарох. Тм. Сем дзён малаціла, шастак зарабіла. А за таго шастака ды купіла мужыка. Яз песнн. Мужык кажа'. "Жонка, прыбярыся, пойдзем на праходак і вазьмі дзяцё ІЗ сабою. ”(Н. Афанасьев, ІУ, 1914, 84). A мужык мой муку сее, а я рада, што умее. Нз песнн, Аш. Крый Божа, якога мужыка забівалу мае. Нсл. 159(под забівала).
3. крестянйн, простолюднн(мужйк, С.). Гсл.
•мужыкоў-ова-ова, 1. прннадлежаіцйй мужчнне.
2. прйнадлежагцйй мужу. Мужыковы норавы ды я выведаю. Нз песнн, Нсл.
3. крестьяннну прйнадлежаіцйй, мужн-чйй. Нсл. 293. Мужыкова хітрыня. Нсл.
•м ўка, мўкі, мўццы, ж. 1. мука. Я (Бог) устыдаюся мукі казаць чыніць. Кіт. 2612. Тыя мукі вялікай церпяць. Тм. 13064. Знойдзем мукі на свае рукі. Послов. Запяр-шынызе Пух. (Шсл.). Адна мука зь ім — ды годзе. Ст.
2. тольков мн. ч. уіўкі-каў—пытка. Стт. Акіь 191.
•мука, мукі, муццэ, ж.—мука. мГсл. Калі мука цячэ, дык і няўмелка сьпячэ. Послов. Сяміл Пух. (Шсл.). Калі мукі скрыня, дык і сьвіньня гаспадыня. Ар. Адказ'. Мука мукой, а СЬвІНЬНЯ сьвіньнёй. Ар. Уменьш. мучка-чкі-чцы. Шсл. Беленькая наша мучка. Ст.
•мўкар-/2Я, предл. й зват.-ру, мн. ч.-раў, м.—мучнтель. Ад тых мукараў яго вольным учыню. кіт. За7. Бязь лічбы мукараў перад ім стаяць. кіт. 12761. Мукары языкірэжуць. Кіт. 129а8. Мукараў пякельных дзевятнаццаць ест. Кіт. з Агнём кормяць мукары іх. Кіт. 130а2. Кафірскія душы нясуць да пекла мукары. Кіт. 13165.
•мўкаць-аю-аеш-ае, несоверш.—мычать. Шсл. Мукае галодная кароўка. Ст.
•муляк-яка, предл.-якў, зват.-яча, мн. ч.. дат.-ком, мн. ч.. предл.-кох, м. 1. натёртое место. Шсл. У каня на сьпіне ад кульбачак муляк. Ст. Дзімка падкладаў пад яго (паварбз) свае рукавіцы, каб ня так пяклі мулякі. Капіловіч: Хлеб.
2. пролежень.
•мульлё-ля, предл.-лю, собйр. 1.(к муляк 1}—ссадйны.
2. (к муляк 2)—пролежнн. Смаленш. Паж-джы, пажджы: цяпер табе скульлё, a будзе табе мульлё. (пагроза). Дсл.
•муляр-ра, предл.-py, Зват.-ру; мн. ч.-ры-роў-ром-рамі-рох, м.—каменіцйк. Ар.; МГсл.
• муляваць, -люю~люеш-люе—краснть, рйсовать. Растсл.; Шсл. Пападзе які алавік або вугаль ды мулюе. Ст. Прйч. муляваны. Шсл.—крашенный(рйсованный, С.); Раст-сл. Справіў муляваны вазок. Ст. Муля-ваныя лаўкі. Ст. См. маляваць.
•мўлець-яю-яеш-яе(й мўліць-лю-ліш-ле, Нсл.), несоверш. 1. надавлйвать, Нсл. 293. натнрать, Шсл.; Гсл. тереть, (пнз.; Гсл.) беспоконть, МОЗОЛЙТЬ. НК.: Очеркн, Но. 266; Гсл. тереть, нагнетать, жать, пронзводя зуд й боль. Вят., Вост., Ряз. (Даль); Ар. У вобую нешта муліць, муляе, замуліла. Нсл. Хамут муляе каню. Бот муляе нагу. Ст. Лапаць дужа муляе. ДзядыСір.(Ксл.).ЬЬ7пы муляюць. Гсл. Імне муліць у воку. Гсл. См. муляць I. Павароз уядаўся ў плечы, муляў. Капыловіч: Хлеб.
абмўляць
707
мўлкі
2. быть в тяглость. Нсл. 293. Хіба я табе муляю. Нсл.
3. мешать. Нсл. 293. Табе муляе капейка г кішані, трэба яе прапіць. Нсл. Табе муляе, што я тут. Нсл. Соверш. абмўляць, перех. —насадннть кожу. Ар.; Шсл. Абмуляў плячукі вяроўкаю. Ст. Прйч. абмўляны —насадненный, натертый. Ар.; Шсл. У каня абмуляна сьпіна кульбачкамі. Ст. Соверш. амўляць, перех.—стереть до сса-днны. Нсл. 363. Амуляць каня, бок каню. Нсл. Прйч. амуляны—стертый до ссаднны. Нсл. 363. Шыя ў каня амуленая разбале-лася. Нсл. Соверш. змуляць, перех.—стереть кожу(нагнетом, Нсл.). Шсл.; Нсл. 212. Гэты.ч хамутом змуліш каню шыю. Нсл. Ботам змуліў сабе ўсю пяту. Ст. Прнч. змуляны —стертый до ссаднны нагнетом. Нсл. 212. Конь змуляны. Нсл. Шыя змуляная ў каня. Нсл. У каня змуляна сьпіна кульбачкамі. Ст. Соверш. намўляць, перех.—насадннть. Шсл.; Ар. Намуляў нагу, аж нельгахадзіць. Ст. Хамут намуліў шыю каню. Нсл. 312. (Вол) намуляў Карк. Гарун(ст. "Жыцьцё"). Прйч. намуляны—стертый до ссаднны. Нсл. 312. Шыя намуляная г каня баліць. Нсл. Соверш. памўляць, перех.—натереть несколько ссадйн. Нсл. 466. Памуляў бакі каню. Нсл. Цеснымі ботамі памуляеш Сйбе НогІ. Нсл. Соверш. ВЫМуЛЯЦЬ, перех. —сделать ссаднну на коже, натереть кожу до ссадйны йлй раны. Нсл. Хамут каню вымуляў шыю. Нсл. Прйч. вьімуляны —стертый до кровн. Нсл. Вымўляны г каня бок. Нсл.
прамўлеваць- люю-люеш-люе, неткерш.. перех.—стнрать кожу до кровн. Нсл. 526. Падсядзёлак прамулюе сьпіну каню. Нсл. Соверш. прамўляць—стереть кожу до кровй. Нсл. 526. Бот прамуляў нагу. Нсл. Прйч. прамуляны—стертый до ссадйны. Нсл. 526. У каня хамутом прамуляна шыя. Нсл.
прымулеваць-люю-люеш-люе, несоверш.. перех.—несколько натнрать. Гэтым падсядзёлкам прымулюеш, прымуляў сьпіну каню. Нсл. 505. Соверш. прымўляць. Нсл. 505—несколько натереть. Прйч. пры-муляны—несколько насаднёный. Бок прымуляны каню. Нсл. 505.
муляе, соверш. замуляла, без.шч. 1. надав-лнвает, трет, жмет. Нсл. 293. Табе муляець сядзець. Нсл.
2. очень хочется, Нсл. 293. хочется, не терпнтся. Табе муляець, замуляла ехаць супроці ночы. Нсл. Табе муляець, заму-ляла ў роце сказаць. Тм. Ср. карцець.
• мўляецца, соверш.. мулялася, без.шч. —очень хочется чего-л., Шсл. хочется, не терпнтся. Вось яму ўсё муляецца: хочац-ца гэта ўзяць. Ст. Ах, як табе муляецца, каб уцячы з хаты! Ст. с.ч. муляе, без.шч. Ср. карціць, безлйч.
мўляцца-яюся-яешся, 1. натнрать. Нсл. 293. Хамут муляецца каню. Нсл. Штось
муляецца ў боце, г лапці. к сарочцы. Нсл. Нешта муляецца пад бокам. Гсл. С.м. муляць I.
2. « см. страд.—быть надавлйваему, натнраему, Нсл. 293. быть осязаему, чувствуему, как некое постороннее тело. Гсл. Шыя f каня муляецца. Нсл. Соверш. змўляцца—подвергнуться ссаднной от нагнета. Нсл. 212. Шыя ў каня змуляласяад хамута. Нсл. Соеерш. намўляцца—нате-реться до ссадйны. Нсл. 312. Шыя намуля-лася г каня. Нсл.
3. перен.—быть в нерешммостй, затруд-няться, не решнться, не хотеть(мяться, С.). Гсл. Муляўся, муляўся, адлі грошы заплаціў. Гсл. Няма чаго муляцца: табе дасталося, дык і бяры. Ст. Соверш. памўляцца—помяться, переступнться в нерешнмостн, смуіценйй. Дырэктар паклікаў сакратарку, а Раман Корзюк, быццам яшчэ ня ўсё сказаўшы, паму-ляўся колькі сзкундаў і выйшаў толькі тады. як стала сакратарка. Корзюк (Конадні. У. УІ. 31).
прамулевапца.//о«ша, нетверш.—натя-раться до кровн. Нсл. 526. Ад гэтага хамута шыя прамуляецца, прамулялася г каня. Нсл. Соверш. прамўляцца—нате-реьбся до кровй. Нсл. 526.
•мўліца, (Кар. Т.Ц.). дапь, пред.і.-ЦЫ, ж. на рукуоятке косы. Ар. с.м. мўліц.
• мўліц-^а, пред.і.-цу; мн. ч. муліцы-цаў, м.—ручка на рукоятке косы. Ксл. У касы зла.чіўся муліц. Сураж. (Ксл.).
•мулка, нареч.—ЖесТОКО. ПНЗ.; Гсл.; Нсл. 293; Ксл.; Растсл. — твердо, жестоко. Шсл. (Пашыюць) няхораша й мулка. Дзьве Душы. 151. На перадзе сядзець мулка. Пабядзіншчына Куз. (Ксл.). Мулка спаць на гэтым ложку. Ст. Мулка паслана. Нсл. Каровам мулка ляжаць г хлеве, трэба паслаць. Тм. Мякка сьцелеш, але мулка спаць. Пос.юв. Нсл.
2. досадно, незносно, трудно, Нсл. 293. тяжело, трудно. Шсл. Пасьцель мая ценка, бела. чаму на табе мулка брацца за работу. Ст. А ле як табе мулка ўставаць! Ст. Мулка даводзіцца нашаму брату. Нсл.
3. без.шч.—беспоконт, не сйдйтся. Нсл. 293. Табе мулка, каб не сказаць. Нсл. Мулка пасядзець у дварэ. Тм.
• мўлкасьць-ір, ж.—жесткость, Нсл. 294. свойство по знач. прнлаг. "мулкі”. Мулкасьць пасьцілі. Мулкасьць харак-тару. Хваравітая прыемнасьць ад мул-касьці на нядрогкіх калёсах, што зьяві-лася няўпрыця.ч намест падсьцеланага сена. Дзьве Душы, 58.
•мулката-гаы, ж. — мулкасьць. Нсл. 294.
•мўлкі-ка.ч-кае, НК.: Очеркн. 187—жесткнй (твердый, плотный на оіцупь, С.). Нсл. 293; Ксл.; МГсл. Мулкія рубцы fr хусьцю). НК.: Очеркм. 187. На мулкім высьпішся, калі спаць хочацца. Баркова Куз. (Ксл.). Мулкая падушка. Нсл. Мулкая пасьцеля. Тм.
мўльгацца 708 мураваць
2. досадный, несносный, резкнй. Гэты чалавек дужа мулкі. Дабрыгары Беш. (Ксл.). Але за часіну ізноў нарастала ўнутры цяжкое, мулкае, ізноў пачынала кроіць сьведам 'ерэзкімі зданямі трывогі. ЗСД. 13. Гутарка ўбілася мулкім ражном ,г ўзьняты настрой. ЗСД. 45.
• мўльгацца-аюся-аешся, несоеерш. — муляцца 3. Шсл. Толькі мульгаецца, як скажуць яму што рабіць. Ст.
•мулчэць-эю-эеш-эе; повел-эй-эйма, нет-верш.—становлться жестче. Нсл. 294. Па-душка мулчэе, памулчэла, як зьбілася. Нсл. Соверш. памулчэць. Нсл. 294.
•мўльле, мульлё-ля, предл.-лю, собйр.. ср. 1. пролежнл, Смл. шншкн на теле, предпятс-твуюіцйе спать. Нсл. 294. Скульле, мульле табе пад бок. Нсл. Мульля возьмеш, а не пірага. Тм.
2. железа(болезнь железы, С.). Нсл. 294. Мульлям заваліла горла. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
