Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•нагнюсіць,—см. под гнюсіць.
награбіць,—сл. под грабіць II.
•нагрэбсьціся,—см. под грэбсьціся.
•награкацца,—см. под гракаць.
•нагр-аваць-эф>,— см. под грэць.
•награць, см. под граць.
•награцца, см. под грацца.
•нагрўдак-дка, предл. й зват.-дку, м.—на-грудннк, теплая покрышка на грудь (нлн
для заіцнты одежды прн еде, работе, С.). Вост. (Даль).
•нагрудка-дкз-дцы, ж. — нагрудак. Вост. (Даль).
•нагрўкаць,—см. под грукаць.
•нагрўкацца,—см. под грукацца.
•нагры-заць-зыд,— см. под грызьці.
•нагрымнуць, нагрымн-ула-уць,— см. под грымець.
•нагугаць,—см. под гугаць.
•нагўкам, нареч.—по зову. Нсл. 303. Саміня ўздумалі прысьці, а нагукам. Нсл. •нагук-аны-аць,—ем. под гўкаць.
•нагўк-аваць-аць,—сл. под гукаць.
•нагўкацца,—под гўкацца.
•нагўла-лы, обіц.—гуляка, лентяй. Нсл. 303. Далі работніка нагулу. Нсл. Ніколі вам душы не прадам, не нагула я, ня злодзей. Дуб. Ср. гула.
ра гулянках зрабіць—на досуге. Смл. •нагўтарыцца,—см. под гутарыць.
•нах, нах, нах, междомет.—охотннчье направленне собак на зверйный след, СОЗЫВ HX. НК.: Под. пос., 117.
•наход-dy, предл. й зват.~дзе, м. 1. сборніце, НК: Очеркн, 496. стеченне, скопленне (людей). Гсл.
2. стеченне, нахожденне co стороны. Нсл. 324. Вялікі наход народу. Нсл.
3. нашествне. МГсл.
•находлы-лая-лае—прншедшнй co сто-роны. Находлыя людзі. НК.: Пасоб. 102.
•находны-ная-нае, 1. найденный. Нсл. 324. Находны нож. Нсл.
2. нз другнх мест прншедшнй, прнбы-лый(вновь прнбывйшй, С.) Нсл. 324. Гэта ня туташнія люозі, а находныя. Нсл. Находныя пшчолы. Тм.
•находзіць,—см. под ісьці.
•нахаба-бы-бе, ж. 1. напасть, непрнят-ность, Гсл. беда, забота, непрнятный случай; обременнтельное порученне нлн работа. Кур. (Даль).
2. наглость, нахальство. Гсл.
3. обіц.—нахал, навязчнвый человек. Кур., Вор.(Даль). Дзякуй! Ты імне нахабу прыс-тарэўся. Нсл. 512 ( под прыстарэцца).
•нахапаць,—<-.м. под хапаць.
•нахап-ацца-гг^а,—под хапацца.
•нахапіць,—см. под хапаць, хапіць.
•нахарошшы,—см. под харошы.
•нахаваць,—<л. под хаваць.
•нахавацца,—<■.«. под хавацца. •нахін-аць-ўць,—под хінуць.
•нахін-ацца-ўцца,—см. под хінуцца.
•нахлашч, нареч.—настежь. Шсл. Нашто дзьверы рашчыніў нахлашч? Ст. См. напіта.
•нахліп-аць-<гэдв, —™. под хліпаць.
•нахмарыць, см. под хмарыць.
• нахмарыцца, —< « под хмарыцца.
•нахмурэла, безлйч.,—см. под хмурэць.
•нахмурэць,—см. под хмурэць. •нахмырыцца,—см. под хмырыцца.
нахрап
720
надовешні
•нахрап-лу, предл. й зват.-пе, м.—наснлне. НК.: Старцы, 37.
•нахрапам, нареч.—наснльно. НК.: Старцы, 79.
•нахрапнік-і'ка, предл.-іку, м.—недоуздок?. Але ткі забрытаў, сьціснуў ёй храпы нахрапнікам і прывязаў за noead да разложыстае вярбы. Гарэцкі: Песьні, 59.
•нахратам, нареч.—наснльно. НК.: Старцы, 37.
•нахратны, прйлаг. к нахраць., НК.: Старцы, 37. наснльственный.
•нахраць-цг, ж. 1. наснлне. нк.: Старцы, 37. Случалось, что находнлн мх("старцоў") умершнмн от "мыхраці"'. замерзшнмн на путн во время мятелн, утонувшнмн, завязшнмн в болотной тряснне, зашнб-ленымн буреломом, наконец, опнвіші-мнся водкой. нк.: Старцы, іоо. У нахраці Загублёны. НК.: Старцы, 81.
2. тот, кто подвергает другого наснлню, кто поступает протнв честн н жнтейскнх условнй. нк.: Старцы, 46. Каб і гад зыдавіўся, каб і нахрыць утапіўся. нк.: Старцы. 82.
•нахрыст, нареч.—наголо, нараспашку, говоря о грудн. Нсл. Нахрыст расьцяг-нуўся. Нсл.
•нахвастаць,—см. под хвастаць. •нахураваць,—см. под хураваць.
•над, предлог с вйнйт, й творйтельпым падежом. 1. с внннт. а) для означення превосходной степенн. Шсл. Had усіх вас Я(Бог) міла-сернейшы. Кіт. 95а13. Had пятнічны дзень і Had эрэфэ бзень, Had тыя дні (ням)аш (лепшага). Тм. ззаіо. Had Tadseymaeaza няма каня ў сялеі вось добры конь! Ст. Had яго няма ў сяле лепшага. Ст. Had яго работу лепшай ня знойбзеш. Валькі Сур. (Ксл.). Ай нету, нету (лепшага) купаліша, як Had нашага Міколу. Нсл. 260. Had валацугу болыйай няма ім раскошы. чч (Б. Студіс, п-і, 1969, стр. 69). Няма горшага ката Had роднага брата. Послов. Навасёлкі Пух. (Шсл.). Гатоўшага Had яго нікога няма. Нсл. 120 ( под гатоўшы ). Пакланіся галавою da зямлі, паказуючы большыя Had воных(тых, што славілі Хрыста. як уяжджаў da Ерузаліму на сьвята Пасхі) к Хрысту Збавіцелю міласьць і пакору. Малітвы 1695 г.(Божым Шляхам, Но. 6-123, 1970 г, стр. 6 ).
б)—свыше, Нсл. 306. сверх. Гсл. Бог вялікі, Бог вялікі ў вялікасьці, Had яго нікога нямаш. Кіт. 89а14. Had Бога няма нікога. Нсл. He верадзіся, бяручы Had сілу. Нсл. 48 ( nod верадзіцца).
над меру,« знач. нареч.—чересчур, чрезвы-чайно. Had меру даўгі, цяжкі, высокі. Нсл. Had меру б’еш хлапца. Нсл.
над усё, взнач. нареч.—более всего. Нсл. 306. Had усё любіць малако. Нсл.
в) означает напранленве к берегу чего-л.: блнзко к. Нсл. Пашоў Had мора ad тых любзей. Кіт. 78613. НаЬ’ехаў Had сяло.
2. с творнт. падежом, а) означает положенне выше какого-л. предмета. Нсл. Вунацькі наб лесам ляціць. Лужасна Куз. (Ксл.).
б) показует действне на ком, чем-л.: над. Што гэта Had табой бзеецца? Кіт. І9а9. У^зячнасьць Божая Had нім. Тм. 2а7. Хто бы быў на кажную рэч міласербны, Had сіротамі і Had чэляdзьdзю нявольнаю і Had еольнаю, Пан Бог такому міласербзе Свае ўчыніць. Тм. 9617. Прн повтореннн предмета создает соедннення, указую-іцне превосходную степень качества, означенного предметом. Што гэта, ,d3emKi, за npaKyda! Неба гарыць Had чубам 4yda. Нз рождеств. песнн, Нсл. 524( под пракуба).
в) употребляют для означення лнц, предметов, понятнй н под., относнтельно которых кто, что-л. заннмает преоб-ладаюіцее положенне. Had Богам і царом нікога няма. Нсл. 306. Пан Had паны... з каторым у нэмазе(араб. малітве) раз-мову чыніш. Славен наш пан, славен Had усімі панамі. Нсл. 306. To слова паважныя Had вышшымі, вышшага Стеарыцеля, Пана Бога. Кіт. 5а8.
•надоечні-няя-няе—давешннй. мгсл.
•надоечы (Гсл.; Доры; Шсл.) надоісь, надой-ні, надойнічы, надойчы (Ксл.)—на днях, давеча. Ксл. Я набоечы навет слоўнік беларуска-маскоўскі купіў. Дзьве Душы, 144. Я Hadoeabi быў тама. Храпавічы Куз. (Ксл.). A гэта ж надоечы я была ў вас. Ст. Hadoicb я была ў Марылі. Пожынкі Сян. (Ксл.). HadoÜHi яна паехала. Лужасна Куз. (Ксл.). HadoÜHiHbi быў у cyceda. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Набойчы Я ў яе была. Бешанковічы (Ксл.). См. нагдон, Hadoeecb, набовечы.
•надозаркі, нареч.—напрямнк. Ксл. Я йшоў Hado3apKi аж da і>ому, Санікі Беш. (Ксл.). Забягай HadosapKi. Навасёлкі Сян. (Ксл.). См. нацянбкі, напрасткі.
•надозірку, нареч.—навнду. Ксл. Каровы хадзілі HadosipKy. Кайтанова Куз. (Ксл.).
•надойчы. нареч.—давеча. Сьпяг. См. наг-doH, Hadoenbi, Hadoeecb.
•надоргаць,—cm. nod боргаць. •надосталі, нареч.—наконец. Нсл. 305. Цярпеў, пакуль набосталі заплакаў. См. наапошку, нadocmaль.
• надосталь, нареч.—наконец. Нсл. 305. Hadocmaль прызнаўся. Нсл. См. наапошку, набосталі.
•надовень, нагдовіньня, нагдовічы,—<« nod HazdoH.
•надовеселі, нареч.—навеселе. Смолешц. Ен не п’яны, a нadoвeceлi. Нсл. 136 ( под doвeceль).
•надовесь, нареч.—давеча, наднях. Нсл. 305. Набовесь паехаў ad нас. Гсл. См. нагбон, Hadoenbi...
•надовешні-няя-няе—давешннй. Нсл. 305. Надовешні хлеб, госьць. Нсл.
надабе
721
надроблены
•надабе, нареч.—нужно, Дз.; Ксл.; Імсь. надабі ( областн. пройзношенйё) цс. Холашава Красн. у., цс. Данькова Смол. у., Раст.; Смоленск 137., надыбі (област.) цс. Навасельле Вязм. у., Раст. Міхновая паведзіла'. ня ведаю, хто іх дзяржыць; есьлі табе надабе, ты сабе іх ІШЧЫ. Суд. акт 1541 г.(Барысёнак, Адвакатура, 149). Маем даваці колька будзець надабе. Прывілей Вял. Князя Казімера. Яму Надабе лапці. Каверзіна Меж. (Ксл.). Надабе грошы, але няма. Кавалі Сян. (Ксл.). Надабе ехаць, аддаць. Нсл. 305. Табе акуляры ня надабе. Леск. іп, 303. Надабе школу адчыніць. Дзьве Душы 153. Адкрышыла яго, як быць надабе. Дсл. ( под адкрышыць ).
•НІДабІЦЬ-блЮ-бІШ-бе, несоверш., перех. —побуждать надобностью. Нсл. 305. Што ты яго надабіш ісьці? Няхай сконча работу, тады пойдзе. Нсл. Соверш. пана-дабіць, 1. побуднть надобностью. Нсл. 305. Панадабіў ты мяне ехаць; я й зьезьдзіў, кінуўшы ўсё, дый нічога не зрабіў. Нсл.
2. потребовать. Нсл. 467. Пан панадабіў цябе к сабе. Нсл.
•надабіцца—быть нужным. Табе й гэта надабіцца, панадабілася. Нсл. 305. Соверш. панадабіцца—стать нужным. См. нада-біцца. Соверш. прынадабіцца—прнго-днтьс. Кажны нёс, што меў на першае беларускае ігрышча-. хто паясок з Магілеўшчыны, хто сьвітку зь Віцебш-чыны — і гэта прынадабілася. Наша Ніва, 1910 г. Соверш. узнадабіцца—(спешно,С.) понадобнться, стать нужным. Калі колечы й я табе ўзнадаблюся. Нсл.
знадобіцца (Шсл.), знадабіцца-блюся-бішся, соверш.—понадобнться. Шсл. Хай будзе свая каробка, мо' на што знадо-біцца. Ст. Я табе ў еялікай прыгодзе знадаблюся. Погар (Афанасьев, II, 1914,196). Я табе большы(бболей) не знадаблюся, пайду. Юрсл. Многократн. знадабляцца-Аюся-яешся—быть прн случае полезну (, нужну, С.), необходнму. Нсл. 214. Удварэ ўсё знадабляецца; рэдчас і лыка знада-біцца. Нсл. Няхай паляжыць і грэбень, мала што часам знадабляецца пад рукі. Юрсл.
•нададзены,—см. под даць. •надаіць,— см. под даіць. •надакўчыць,—см. под дакучаць. •надало, безлш.,—см. под даваць, надаць. •надалей, нареч.—на будуіцее время, на дальнейшую пору. Гсл.
•надалубаць,—см. под далубаць. •надалўжыць-жу-жыш-жа, соверш. 1. затратнть зря время, Шсл. употребнть временн более належаіцего. Толькі зь ім час надалужыш. Ст.
2. промедлнть зря. Рана ўстаў, але абуваючыся надалужыў. Сьпягліца.
3. заменнть одно другнм, чтобы дольше продержаться, Шсл. наверстать, возмес-тнть, восполннть упуіценное нлн недос-таюіцее. Сена мала, давядзецца сечкаю
надалуЖЫЦЬ. Навасёлкі Пух. (Шсл.). •надараваць,—см. под дараваць.
•над-аваць-аць,—см. под даваць.
•надбой-ою, предл. й зват.-ОЮ, м.—ВОЗВЫ-шенне цены протнв другнх. Нсл. 304. Затым дорага заплаціў, што пайшло на надбой. Нсл.
•надб-іваць-і^ь,—no а біць.
• надбІЦЬ-бю-ОІШ-бе, несоверш., перех.—ПО-буждать, понуждать, как бы надобнос-тью. Нсл. 304. Нашто ты яго надбіш ехаць? Нсл. Я цябе ня надбіў гэта рабіць. Нсл. См. надабіць.
•надбліж-ацца-ычца,— см. под бліжыцца.
•надгарода-ды-дзе, ж.—награда. •надгарадзіць-джў-дзію-дзг, соверш. 1. награднть.
2. вознаграднть. Нам крыўду стагодзь-дзяў ліхіх надгародзе гарачым уздымам акрылены дух. Л. Гэніюш(Н. песеньнік, стр. 10). Несоверш. надгараджаць-аю-аеа/-ар, 1. награждать.
КНІГІ ОНЛАЙН
