Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
знаравіць, соверш., перех. 1. поблажкой прнучнть к своенравню, к упрямству. Нсл. 217. Дай каня на чужыя рукі, дык адразу знаровяць табе. Ст. Знараўляць, знара-віць каня, хлапца. Нсл.
2. (неперех.)—повременнть. Нсл. 217. Знараў-ляй, знараві, пакуль пад’едзе таварыш. Нсл.
знараўлйць, несоверш. к наравіць 1, 2.
•наравіцца, наровіцца, несоверш.—упря-мнться (о лошадн). Шсл. Конь наровіцца, ня хоча цягнуць. Ст. Соверш. занаравіцца —заупрямнться. Шсл. Як занаравіўся конь, дык і зь месца не кранець. Ст.
абнаравГцца — абнаравіць. Юрсл. Абна-равіся просьле апарацы, абы чаго ня еж. Юрсл. Каб ты абнаравілася — і ціха было б. Абнаравіся — усі зьбяруцца, і будзем разам абедаць. Тм. Несоверш. абнараўляцца — абнараўляць. Юрсл. Як ізь лячэльні просьле апарацы выйшаў, дык троху абнараўляўся, а цяпер усё раблю. Юрсл.
знаравГцца, соверш.—стать норовнстым (о лошадн). Конь знаравіўся. Нсл. 217. Несоверш. зйараўліцра-яюся-яешся, возвр. —прнвыкать к упрямству, к своенравню. Нсл. 217. Зь няўмелага гадаваньня дзяцё знараўляецца. Нсл.
•нарэдчас, нареч. (Будсл.)—чтобы нногда употреблять. Купілі гэта нарэдчас. Чар-няты Пост.
•нарэчыцца,—см. под рэчыцца.
•нард, нарт-да(іма), обіц.—упрямое, сер-днтое днтя нлн жнвотное. Нсл. 317. Ня дай Збавіцель, якая яна нард; калі ня даў, чаго хоча, пакоціцца й пасінее. Нсл. Нард конь, напрэцца, то ніяк ня ўвернеш. Нсл. Нарт дзеўка. Тм. 3 нартам гзтымнічога ня зробіш. Тм.
• нарт,—см. под нард.
• нарваць,—см. под ірваць.
• нарвацца,—см. под ірвацца.
•нарўга-ўгі-ўзе, ж. 1. непослушанне, связанное с умышленным поддразнн-ваннем; сознательно нехорошее пове-денне с целью досаднть кому-л. Гсл. Ламайце, дружачкі, лавачкі, дый на бацькаву наругу, што ’ддае нашу пад-ругу. Рылавічы, ПН342. Я табе выганю гэту наругу. Нсл. 317. Ты ўсё імне ў наругу робіш. Тм. Ціха наругу ты зносіш бяз слоў. Гарун.
2 . обйу—тот, кто "наругаецца". Ой, ты вялікі наруга. Нсл. 317. Яго гаспадар панукае і гаспадыня наругае, усё трэба цярпець. Жукова Імгл. (Косіч 31).
• наругацца-аюся-аешся, несоверш., каму —умышленно досаждать свонм дурным поведеннем, Гсл. делать что-л. наперекор, в досаду другнм. Нсл. 317; Ар. Гарэзьлівы хлапец наругаецца дзеду. Гсл. Ніхто не наругаецца свайму бацьку. Ст. Васілю, не наругайся, бо я пайду й скажу тату. Сянно (Ксл.). Халіма сьмела наругаўся шпегу, а той аж зелянеў ад злосьці. зсд. Стаялі коса, няроўна, быццам наруга-ліся гаспадару. ЗСД 26. Гарадчане, нару-гаючыся, махалі ігрушавымі трысьці-намі, абступіўшы з усіх бакоў сваёю вяткаю яго. Гарэцкі: Песьні 76. Нязбожныя Жыдове й пагане Яму ся (Хрысту) наругалі. Малітвы 1695 г. Отгл. ймя суіц. наруганьне-ня, предл.-ню. Нсл. 317. Рабі без наруганьня, а як кажуць. Нсл. Я цябе, хлопча, як бачыш, адвучу ад гэтага наруганьня. Ст. Соверш. наругнўцца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся. Ар.; Нсл.ЗП.Яе наругайся імне гэтым; я табе лепшым чым наругнуся. Нсл. Ты ў усім імне наругаешся; ня робіш так, як кажу. пачакай жа, і я табе наругнуся чым. Нсл. •наруге'нь-гня, предл.-гню, зват.-ўгню, мн. ч.-гні-гнёў-гнём-гнёў-гнямі-гнёх, м. — наружнік.
•нарўгі-гаў — нарўга I. Ар.
•нарўжнік, Вост. (Дальр/^а, предл.-Іку, зват-іча, м.—тот, кто "наругаецца". Гсл. 3 наружнікам гэтым не дасі рады. Нсл. •нарўжніца-чы-чы, ж.—та, которая ”на-ругаецца Па руках вытні гэту наруж-ніцу. Нсл. 317.
•нарумён-ены-шь, — см. под руменіць.
• нарумён-іўшыся-іцца, — см. под руме-ніцца.
•нарўпіцца,—см. под рупіць. •нарыгаць,—под рыгаць. •нарьігнуць,—см. под рыгнуць. •нарьінуць,—см. под рынуць. •нарьінуцца,—под рынуцца.
• нарыпах, нареч.—CO скрнпом. Растсл. •нарыс-ыса, предл. й зват.-ысе, м.—очерк. Гсл.
• нарыца-цьг, ж. нк.: Очеркн, 480—болезнь у лошадей, когда появляются на шее, на плечах н холке гннлые места н делаются провалы (нногда с пораженнем мозга в костях) от нагнета с бруей. Шсл. У каня на грэбені нарыйа. Ст.
• Hacoc-cj’, предл. й зват.-се, м.—воспаленне неба (у лошадей). Гсл.
®насовічка-чка-ччы, ж.—носовой пла-ТОК. НК.; Бабы, 12.
• насоў-ey, предл. й зват.~ве, м. 1. халат (плаіц, С.) нз белого полотна, надева-емый на тулуп. Ксл.; Кацельня Пц. Ідзець нейкі чалавек у насове. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
насакатаць
734
настольніца
2. нацнональная одежда, мужская верх-няя одежда Белорусов, шьется нз белого холста в талню н спускается только до колен. нк.: Очеркя, 109. Свой насоў (лёгкая верхняя вопратка з палатна) цяплейшы За чужы Кажух. Рапан.: Прык. 241.
3. каўняровы насоў—собственно бала-хон, холіцевой. He шьется в талню н скорее похож на лёгкнй халат с шнро-кнмн поламн, нмеет отложной воротннк. НК.: Очеркц 110. Ср. Нйсоў 1.
2. чехол на одеяло.
•насакат-аць-аг^а—под сакатаць.
•насароміць,—под сароміць.
•насаром-іўшыся-іцца,—см. под саро-міцца.
•насарамацГць,—г «. под сарамаціць.
• насарамац-іушыся-it^a,— см. под сара-маціцца.
•насатка-ткі-тцы, ж.—носовой платок. Ар. Тут солтыс выцер потны від насат-каю. Танк (Калосьсе, Но. 3/20. стр. 131).
•насавічка-чкз-чцы, ж.—носовой платок. НК.: Очеркн, 128.
•насачыць,—см. под сачыць.
•насёліца-цы, дат., предл.-цы, ж.—лужок за овнном на усадьбе. Ксл. Загані каня на населіцу. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.). Ср. аселіца.
•насёньне-ня, предл.-ню, ср. 1. семена, МГсл.; Ар.; ПНЗ; Растсл.; Ксл. семена ДЛЯ посева. Гсл.
2. семячкн подсолнечннка, тыквы ("гар-буза”) н пр. Гсл.
•насёрдзіца-цы-г^ы, ж.—злоба. Нсл. 318. Нагаварыў на мяне па насердзіцы. Нсл. Насердзіцу гоніць на мяне. Нсл.
•насёрбацца,—под сёрбаць.
•насіліць,-» под сіліць.
•насіл-лу, предл.-ле, м.—наснлне. Нсл. 319. 3 насілу людзі разжываюцца. Нсл.
•насшь, см. под несьці.
•насіцца,—под несьціся.
•наскок-оку, предл.-оку, зват.-оча, м. 1. набег, налет. Гсл.
2. внезапное появленне, неожнданное прнбытне. Гсл.
•наскокам, нареч.—сналету, неожнданно, внезапно.
•наскаваць — нацкаваць.
•наскі — наські. Звычаі ўсё ткі ня наскія. "Бацьк.”. Но. 30(466).
•наскрозь, нареч. 1. (через всю толшу, С.), насквозь. Нсл. 318; Шсл.; Ар.; Гсл. Наскрозь прарэзаў, прабіў. Нсл. Дошка не таўстая'. гвозд пройдзе наскрозь. Ст.
2. полностью, совершенно, целком.
3. везде. Гсл.
4. решнтельно везде. Гсл.
• наскраб-аныачь, — см. под скрабаць. •наскрабацца,—сл. под скрабацца.
•наскварыць,—см. под скварыць.
•наскуб-аны-вць, — см. под скубаць. •наскув-аны-аі(ь,— см. под скуваць.
•наскумаціць,—<■«. под скумаціць.
•наслань ( наслань, Пск., Даль)—насланная беда, особ. заговорм. Даль — насланьне. Радасьць ці наслань? Салавей: Сіла, 66.
•насланьне, Шсл.; Гсл. насланьнё, Ар.; Нсл.; НК.: Очеркн—неуловнмое нематернальное наведенне болезнн, нечто в роде эпнде-мнческой заразы, сообіцаемой по возду-ху, нк.: Очеркл, 681. наведенне чародейс-твенной снлою, Нсл. 318. несчастне нлн стнхнйное бедствне от чаровства шін нной снлы, Шсл.; Ар. непрнятность, злосчастня, беды, неудачн, ошнбкн в делах, — все, что является как бы насланным, прнсланным в наказанне от этой снлы. Гсл. Насланьне гэта на мяне нейкае, што я ашукаўся. Нсл. Насланьне нейкае, ці якое ліха, што статак не вядзецца: што ні купі, усё здохне. Ст. Гэта ж насланьне нейкае ад Спадара Бога, гэты дождж бясконца! Ст. Нас-ланьнё нейкае, дый годзе! Васілёнак (”Полы-мя”, 1967 г„ Но. 12, стр. 194).
•наслўхацца,—под слухаць.
•насморг-аны-аг^б,— см. под сморгаць. •насмажыць,—с«. под смажыць.
•насмактацца,—см. под смактаць. •насмаліць,—см. под смаліць I.
•насмарга-ргі-рзе, ж.—насморк. БГсл.; МГсл.
•насмуродзіць, < м под смуродзіць.
•наснў-дзіць-джаньне-джаны,—см. под снудзіць.
•насподзе, нареч.—вннзу (под чем, С.) МГсл.
•наспа-пь/, дат., предл.-СЬПе, мн. ч., род.-паў, ж. 1. насып. Былі шырокія пясковыя наспы. зсд 127.
2. хлеб, насыпанный сверх меры, верх. Нсл. 319. Пазычаеш у шчэрк, а аддай із наспаю. Нсл.
3. лес, состояіцнй нз одннх, превыша-юіцнй человеческнй рост, берез. нк.: Очеркк, 468.
•наспароміць,—см. под спароміць. •наспароміцца,—под спароміцца. •наспасоб-іць-лены,— см. под спасобіць. •наспаткаць,—см. под спаткаць.
•наспачка-wi-чды, уменьш. к наспа 1, 2, 3. НК.: Очеркн, 468.
•наспацёшыцца,—< ч. под цешыцца. •насплёсьці,—см. под плесьці.
•насплятаць,—см. под плесьці.
•настольнік іка, предл-іку, зват.-іча, м. 1. скатерть. Ар.; Гсл.; Ксл. Настольнік надабе чысты паслаць. Селядаова Беш. (Ксл.).
2. нахлебннк. Нсл.; Лужасна Куз. (Ксл.); Гсл. Настольнікаў дзяржаць. Нсл.
•настольніца-цы-цы, ж. 1. верхняя доска в столе. Гсл.
2. нахлебннк. Гсл.
насталеваць
735
наські
•насталеваць, -люю-люеш-люе, каго-што мноюкрат.—накладывать на что-л. сталь. Шсл. Панясу к кавалю насталеваць тапары. Ст. Соверш. насзалть-лю-ліш-ле. каго-што., соверш.—наварнть сталью для большей крепостн, Ксл. наложйть на что-л. сталь. Шсл. Панёс у кузьню тапор насталіць. Косы Віц. (Ксл.). Насталіў сякірку, серп. Ст.
•наставіць-ўлю-вгш—направйться. Ржэў-скі п. Вышаў ёну чыстае поле і наставіў ён дарогаю, і наставіў ён лясамі, балатамі тапучымі. Рж. п. (Афанасьев: Нар. рус. сказкн I, 1897, 183).
•настаць-дну-анеш-йне, соверш.—насту-пйть, настать. Ар. Зборная нядзеля настала. Горц. (Кот. 208). Ужо тваё мінулася веснавое кукаванейка, настала асеньняе жыраванейка. ПН3 46. Як наста-не месяц рамазан, тагды Пана Бога неперастаньне выхваляй. Кіт. 23611. Разу-меў, што судны дзень настаў. Кіт. Ю8аб. •НЯСТЛЫШ-шу', предл. й зват-шу, м.—вода под снегом. Ксл. Ён лучыў у настлыш. Балдыкова Аз. (Ксл.).
•настрой-ою, предл. й зват.-ою, м.—наст-роенне. МГсл.; Гсл.
•настрашыць, -«. под страшыць.
•настрыкаць. г м под стрыкаць.
•настрык-аны-гшь,— см. под стрыкаць.
•настукатаць,—см. под стукатаць.
•настукат-аўшыся-ä^ija, — см. подстука-тацца.
•настўкаць,<« под стукаць.
•настўк-аўшыся-ацца,—см. под стукацца.
•настўп-ny, предл. йзват.-ne, м. 1. ступленне на что-л. Наступ на ногу. Нсл. 320.
2. наступленйе (, боевые действня войск протйв обороняюіцегося с целью прод-внження вперед, С.) мгсл. Перен.—актлв-ные действля, предпрйнймаемыяе кем-л. с какой-л. целью.
•наступавйць-нўю-яў’еш-лўе; повел.-пўй-пўйма, несоверш. 1. наступать, начйнаться. Нсл. Другая квадра наступуе. Нсл.
2. нападать. Нсл. Наступуеш на мяне дарма. Нсл.
•наступ-аць-fyb,— см. под ступаць.
•наступаючы-чая-чае—ймеюідлй скоро наступнть, Нсл. 739. следуюіднй. Вясельле будзе ў наступаючую нядзелю. Нсл. 739.
КНІГІ ОНЛАЙН
