Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• наўпярэймы, нареч.—навстречу для прнветствйя йлй наперез для задержанйя. 3-за аднаго рогу наўпярэймы ім вышла куча людзёў. См. напярэймы.
•наўпроці, нареч.—протйв, напротйв, вйзавн. Гсл.
•наўпрэкі, нареч.—ВОПреКЙ. МГсл.
•наўрацца—случайно набреста (, нев-значай встретнться, Гсл.) Кур. (Даль). См. наўрэцца.
•наўрэцца—неожйданно найтл, обна-ружнть кого, что-л., встретять кого, что-л., наткнуться. Mix. Я йшоў лесам і наўрэўся на ваўка. Mix. См. наўрацца.
•наўскокі, Гсл., наўскакі, Рунь, нареч. 1. вскачь. Гсл. Бяжыць коньнік наўскакі. Рунь, 49.
2. прыгая, в прйпрыжку. Гсл.
•наўскочку, нареч.—галопом. Mix. Наў-скочку едзе. Mix.
•наўскапыта, нареч.—галопом, вскачь. Шсл.; Ксл. Ехаў на каню наўскапыта. Воўсішча Сян. (Ксл.). Як даў наўскапыта, аж пыл пакурэў. Ст.
• наўскаса, нареч.—найскось, не под прямым углом. Ар.; мгсл.; Ксл. Наўскаса пайшла дарога ад сяла. Пятніцкая Беш. (Ксл.). •нёўскачка, нареч.—галопом. Гсл.
•наўскес, нареч.—НЗЙСКОСЬ. НК.: Сбягн, 20.
•наўськідаць,—см. под кідаць.
• нёўсьцяж, Гсл., наўсьцяж, Шсл.; Нсл. 1. нареч.—цугом, гуськом, друг за лругом. Гсл. К вянцу запрэглі коні наўсьцяж. Ст.
2. нареч. — кругом, сплотной полосой, стеной, кольцом. Гсл.
3. нареч.—в протяженйй (растянув, С.) Нсл. 301. Расклалі наўсьцяж дый усыпалі троху. Нсл.
4. предлог сродсте. пад.—В ДОЛЬ в ДЛйну. Нсл. 301; Ксл. Наўсьцяж паласы дарога. Нсл. Наўсьцяж Лужасьнянкі пабяжым. Лу-жасна Куз. (Ксл.).
•наўсюдых, нареч.—везде, повсюду. Нсл. 323. Гэта наўсюдых вядзецца. Нсл.
• наўвёце: маць (мець) наўвеце, быць наўвеце, 1.— (нметь, быть, С.) на прймете. Гсл.; Нсл. 322; Растсл. Янаўвеце маю
табе харошую княгіню (дзяўчыну да жаньбы). Нсл.
2. нметь, быть (у кого-л.) в ввду. Заўсёды роднае наўвеце. Крушына. Лясьніцкі ня зьбіраўся распытаваць, ня меў наўвеце на ’m і ўспамінаць пра гэтыя сумлевы. зсд 194. Меў наўвеце сказаць табе, што ў мяне ё наўвеце і недалёчка тое, што табе трэба купіць. Гсл.
•НаўцёкІ, нареч., Раст. Северск77; Гсл.—драла, давай удйрать, Шсл. в бегство (от кого, чего-л. С.) Нсл. 323. Схапіў ды барджэй наўцекі. Ст. Мы за сабакам, а заяц наўцекі. Макарова віц. (Ксл.). Наўцекі пабег. Нсл.
•няўчоны-ная-нае, 1. учёный. Хто гля-дзіць, любячы, на наўчонага чалавека, яго ачом яснасьці прыбывае. Кіт. 13610. Ізабратох сабе ў том дзеле друкарскам дюдзей наўчоных: Івана Феадаровіча Масквіціна да Пятра Цімафеевіча Мсьціслаўца. Ходкевіч у прадмове да Заблудаў-скае Евангелі (Янчук: Нарысы гіст. бел. літ., 39). На пагляд людзёў наўчоных такія бываюць. Гарэцкі: Песьні 21.
2. в знач. суіц.—учёный. Бел.-Куз., 188. Mae ўжыць наўчоных двух альбо як веле зможа. Кіт. 47аі2, Кажнага наўчонага шануй і паважай. Кіт. іЗаіб. Хто шануе наўчонага, як бы шанаваў прарока. Кіт. 1364. Наўчоны п'яніца лепшы за не наўчонага багамолца. Тм. 4565.
•наўчальнасьць-ді, ж.—нравоучвтель-ность.
•наўчёльны-ная-нае, 1. наставйтельный, поучйтельный.
2. нравоучйтельный.
•наўчаньне-мя, предл.-ню, ср.—нравоу-ченве.
•наўч-аны-адь,— см. под вучыць. •наўчацца,—см. под вучыцца.
•наўчэньне-ня, предл.-ню,—наставленйе. I людзём паспачытным к добраму наў-ЧЭНЬНЮ. Апостал Скарынін 1525 г. (400-лецьце блр. друку, стр. 236).
•наўчыцель-ля, предл. й зват.-лю; мн. ч„ род,-ляў, м.—наставнйк. Нсл. 323.
• наўчьіцелка-лкі- лцы, ж.—наставнйца.
•наўчьіць,—см. под вучыць.
•наўч-ыўшыся-ьгдда,— см. под вучыцца. •нацопк-аўшыся-адда,— см. под цопкацца. •нацана.іі'зма-.мы-.ме, ж.—нацйоналнзм. •нацанальны-ная-нае—нацйональный. Варлыга: Назіраньні, 15.
•нацэўнік, -Іка, предл.-Іку, Зват.-Іча, м. —манжетка, связанная нз шерстяных нйток й плотно обхватываюіцая руку у кйстй {"цэўку”). Надзень нацэўнік, цяплей будзе ў рукі. Ст. Згубіўся адзін нацэўнік. Ст. См. пульсутка.
•нацеляпаць,—см. под целяпаць.
• нацеляп-аўшыся-аццд,— см. под целя-пацца.
•нацёрп-іўшыся-іцда, —с.ч. под цяпрець.
•цацёр-ты-ір,—см. под церці.
нацягнены
743
начлёжнік
•чацягн-ены-уты-ўць,—см. под цягнуць. •нацяг-аўшыся-ацца,— см. под цягацца. •нацягіч-ча, предл. й зват,-чу; мн. ч„ род.-чаў, м.—бочарный ннструмент для натягн-вання обручей. Шсл. Няма нацягіча, чым нацягнуць абруч. Ст.
•нацямкі, нареч.—напрямяк. НК.: Очеркн, Но. 91. См. нацянькі.
браць нацямкі—делать наугад, напро-ЛОМ. НК.: Очерка, Но. 91.
•нацям-іць-лены-ляць, —см. под цяміць.
•нацянью, нареч.—напрямнк. Якелеўшчына Аш.; Ксл.; Шсл.; МГсл. ВоЗЬМе нацянькі І пярэйдзе каля муроў уброд раку. Дудзіцкі С’Бацьк.”, Но. 34-46/431-432). НаЦЯНЬКІ куды бліжэй, чымся ра гасьцінцу. Падданы Сян. (Ксл.). Хто ходзе нацянькі, той губляе дзяНЬКІ. Послов. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). Імчаўся нацянькі. Крушына(3ьніч, 1951, Но. 14-15). Бегаў да лесу нацянькі. Лойка: л. песьня. 3 гасьцінцу яны зьвярнулі, нацянькі йдуць мяжой. С. Музыка 85. Вось ужо й сьцежка, па якой нацянькі можна прайсьці. зсд 129. Сьцежка ў полю вядзець нацянькі. Кру-шына: Лебедзь, 45.
•нацярўш-аны-ыдь,— см. под цярушыць. •нацяруш-ыўшыся-ьіцца,—™. под цяру-шыцца.
•нацёклы, нацячы,—см. под цячы. •тц-яўшыся-яцца,—см. под цяцца. •націкаць,—см. под цікаць.
•нацш-ну, предл. й зват.—не, м.—нарубка, знак сделанный нарубкою. Нсл. 739. Тыя дзервы сячыце, на каторых націн зроб-лены. Нсл.
•націна-ны, собйр., ж.—ботва, Ар.; Ксл.; Іг.; Колас. ботва, зелень овоіцей. Гсл. Націна вялікая, а бульба — як гарох. Спаская Сір. (Ксл.). См.гіч. Ён націну адрэзаў (у рэпы). I. г. Лемантар, 64. на тых градах націна расьцець буйнейшая. Гсл. Уменьш. нацГнка-нкі-нцы. Хлапцы-вырвасы цягнуць курку за валасы (морхву за націнку). Гсл.
•націнацца,—см. под цяцца.
•націнаць,—™. под цяць.
•націнка \-нкі-нцы, ж.—наснлне в разных формах. НК.: Пасоб., Но. 26.
•націнка II,—™. под націна.
•нацІСК-/<-у, предл. U Зіат.-ку, м. 1. натнск. Нсл. 324. Націск народу. Нсл.
2. нажнм. Гсл.
3. грамм.—ударенне.
•нацкаваць,—™ под цкаваць.
•нацмок-аўшыся-ацца,—™. под цмокаць. •нацмыг-аць-аўшыся,—см. под цмыгаць. •нацўп-аньне-аны,—™. под цупаць.
•наць—обраіценне. Ксл. Наць, Паланея, дай ІМНе есьці. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
•нацыг-аўшыся-аць-ацца,—™. под цыгаць. •нацыя-ыі-ыі, ж.—нацня.
•нацыянальнасьць-ці, ж.—нацнональ-ность.
•нацыянальны-ная-нае—нацнональный. •нацырк-аны-аі/ь,—™. под цыркаць.
•пачоўка-кі-цы, ж.—корыто полуоваль-ной формы, служнт для стнркн белья н др. надобностей. Ар.
•начоўкі-овак—корыто для стнркн бе-ЛЬЯ. Растсл.; Шсл.; Ксл.; Гсл.; Раст.: Смоленск 149. Пачала мыць хусьце, а начоўкі пацяклі. Ісачкова Аз. (Ксл.). См. НОЧвЫ.
•начадзіць,—™. под чадзіць.
•начай, начы ( област}, нареч. 1. нначе. Ар. няйначы—не нначе. Гсл, См. няйнакшы.
2. будто, словно. Гсл.
•начашць,—™. под чапіць.
•начап-іўшыся-іодв,—™. под чапіцца. •начапурыць,—™. под чапурыць.
•начапур-ьіўшыся-ьгцца,—™. под чапу-рыцца.
•начараваць,—™. под чараваць. •начарэп-аны-адь,—™. под чарэпаць. •качастл-ная-нае—временный. Нсл. На-часны татулька (Сьвятар, С.). Нсл. Тут наша жыцьцё начаснае. Нсл.
• начасьнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —нанятый для краткосрочной работы. НК.: Очеркн, Но. 630.
•пачаваць-чўю-чўеш-чўе—ночевать. Ар. Дзе, Купала, начавала? Красновічы Сур. (Сержп.: Отчет, 13). Соверш. абначаваць —остаться где-л. на путн на ночь. Дсл.; Нсл. 350. Абначавалі ў начулішчу. Дсл. Абначуем тут лепі, чымся ночы вала-чыся. Нсл. Соверш. абначыцца-чўся—зано-чевать. Бяльсл. Ехаў, ехаў ды давялося ў лесе абначыцца — коні прысталі сусім. Краснапольле (Бяльсл.). Соверш. ЗЯНачаваЦЬ-чую—остаться где-л. на ночь. Хто двору, хто дамоў, а я тут заначую, журбы не пачую. Красновічы Сураск. (Сержп.: Отчет, II). Соверш. пераначаваць—перено-чевать. Пераначуем — болей пачуем, послов.—утро вечера мудренее. Нсл. 126. «начавы-вйя-вое—ночной. Пазіраў на змораных начавых возьнікаў. Дзьве Душы, 13. См. ночны.
• начэпа-пы, обш,.—навязчнвый, назой-ЛНВЫЙ человек, нахал. Віцебшч. (Баршчэўскі); Кацельня Пц.
•начэпл-ены-евадь,—™. под чапіць. •начэплевацца,—™. под чапіцца. •начэпнасьць-гф, ж. 1. нахальство. 2. нахальный поступок.
• начэпнасьць-цг, ж.—навязчнвость, на-ЗОЙЛНВОСТЬ. Віцебшч. (Баршчэўскі).
•начэпны-ная-нае—навязчнвый, назой-лнвый, нахальный. Віцебшч. (Баршчэўскі). нареч. начэпна—навязчнво, назойлнво. Віцебшч.
•начх-аны-я^ь,— см. под чхаць.
• начлёг-гу', на начлёзе, м.—ночное. Ар.; Ксл. Павялі коні на начлег. Ст. Некуды коні паўцякалі з начлегу. Ст.
•начлёжнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —пасуіцнй лошадей на ночном.
начапіць
744
не
•начапі'ць,—с«. под чапіць.
•начап-іўшыся-Іцца, —см. под чапіцца.
•начапурыць,—см. под чапурыць.
•начапур-ыўшыся-ыода,— см. под чапу-рыцца.
•начараваць,—сл. под чараваць. •начарэп-аны-д^б,— см. под чарэпаць. •начасны-ная-нае—временный. Нсл. На-часны татулька (Сьвятар, С.). Нсл. Тут наша жыцьцё начаснае. Нсл.
•начасьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —нанятый для краткосрочной работы. НК.: Очеркн, Но. 630.
•начаваць-чўю-чўеш-чўе—ночевать. Ар. Дзе, Купала, начавала? Красновічы Сур. (Сержп.: Отчет, 13). Соеерш. абначаваць —остаться где-л. на путн на ночь. Дсл.; Нсл. 350. Абначавалі ў начулішчу. Дсл. Абначуем тут лепі, чымся ночы вала-чыся. Нсл. Соверш. абначыцца-чўся—зано-чевать. Бяльсл. Ехаў, ехаў ды давялося ў лесе абначыцца — коні прысталі сусім. Краснапольле (Бяльсл.). Соверш. заначаваць-чую—остаться где-л. на ночь. Хто двору, хто дамоў, а я тут заначую, журбы не пачую. Красновічы Сураск. (Сержп.: Отчет, П). Соверш. пераначаваць—перено-чевать. Пераначуем — болей пачуем, послов.—утро вечера мудренее. Нсл. 126.
•начавы-вая-вое—ночной. Пазіраў на змораных начавых возьнікаў. Дзьве Душы, із. См. ночны.
•начэпа-«ы, обіц.—навязчнвый, назой-ЛНВЫЙ человек, нахал. Віцебшч. (Баршчэўскі); Кацельня Пц.
•начэпл-ены-еваі(ь,— см. под чапіць. •начэплевацца,—сл<. nod чапіцца.
•начэпнасьць-гр, ж. 1. нахальство.
2. нахальный поступок.
•начэпнасьць-ці, ж.—навязчнвость, на-ЗОЙЛНВОСТЬ. Віцебшч. (Баршчэўскі).
•начэпны-ная-нае—навязчнвый, назой-ЛНВЫЙ, нахальный. Віцебшч. (Баршчэўскі). нареч. начэпна—навязчнво, назойлнво. Віцебшч.
•начх-аны-адь,— см. под чхаць.
•начлёг-гу, на начлёзе, м.—ночное. Ар.; Ксл. Павялі коні на начлег. Ст. Некуды коні паўцякалі з начлегу. Ст.
•начлёжнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —пасуіцнй лошадей на ночном.
КНІГІ ОНЛАЙН
