Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•няроўнасьць-гр, ж.—неравенство. Гсл. •нярад, 1. беспорядок. Нсл. 336. Выбачай, што лўчыў на наш нярад. Нсл.
2. анархня,
3. неустройство, неполадкн в чем-л. •няраднасьць-ір, ж.—беспорядочность. Нсл. 336. Няраднасьць у жыцьцю. Нсл. Перазь няраднасьць сваю згубіў месца, ласку ў пана. Нсл. Нареч. нярадна—беспо-рядочно. Нсл. 336. Нешта ў вас у хаце нярадна. Нсл. Нярадва жывець. Тм.
•нярадны-ная-нае, 1. беспорядочный. Нсл. 336. Нярадны чалавек няраднае вядзець жыцьцё. Нсл. Нярадная гаспа-дарка. Нсл.
2. нераспоряддтельный, худо ведуіцйй хозяйственный порядок. Нял. 336. Нярад-ны аканом. Нсл.
•нярана, 1. нареч.—ПОЗДНО. Шсл.; Ар.; Нсл. 336. Нярана ты сядні прышоў наработу. 2. в смысле безлйч.—вечереет. Нсл. 336. Ужо на дварэ нярана. Нсл. На дварэ, мусіць, ужо нярана: трэба йсьці статку даваць. Ст. Нярана ўжо — пара дамоў ехаць. Ст. •нярухома, нареч.—неподвйжно.
•нярухомець—становнться неподвнж-ным. Соверш. зьнярухомець—стать не-подвнжным. Старая зьнярухомела ля палка — так і не пасьпела заслаць яго. Вышынскі: Хата пад ліпаю(Беларус, Но. 155).
нярухомы
765
нястача
•нярухомы-л«ая-л<ае—недвнжный. Нсл. 336.
• нярўпатлівы-вая-вае—склонный к бес-печностн(беспечный, мгсл.).
•нярўплівы-вая-вае—беззаботный. мгсл. — нярупатлівы.
•нярўшны, -ная-нае—неподвнжный. Прадзіўны мур нярушных хмур, на бор узьлез 3 гары. Гарун(ст. ’’Навокал”).
•нясходаны-ная-нае—.... Як забіўцу на месца ліхадзейства, нейкая нясходаная сіла цягнула мяне кажнага кірмашовага дня на месцкі рынак "дзівавацца на сяло Дзьве Душы 149.
•нясі'л—бесснлен, немоіцен. Нсл. 336. Ён у нас на гэта нясіл. Нсл. Васіль на работу НЯСІЛ. Послов. Нсл. См. нёсІЛ.
•няслава-вы-ве, ж.—бесславне, Нсл. 336. дурная слава, позор.
чыніць няславу—позорнть. Жыцьцём сваім нам няславу чыніш. Нсл. З3б(под няслава).
•няслухмяны, -ная-нае—непослушный. Гсл. См. няслухняны.
•няслухняны, -ная-нае—непослушный. Гсл. См. няслухмяны.
•нясмачніна-ньг, ж.—бесвкуснца. Мокрае. •нясмачна, нареч. 1. невкусно. Ар.; Нсл. 337. 2. непрнятно. Нсл. 337. Нясмачна слухаць, што людзі кажуць. Нсл.
•нясмачны-ная-н«е, 1. невкусный. Ар.; Нсл. 337.
2. непрнятный для слуха. Нсл. 337.
•няспорна, нареч. к няспорны. Няспорна робіць. Нсл. 337. Аднаму і ў кашы няс-порна. Послов. Рапан. 129.
•няспорны-няя-нае—медленно прнбы-ваюіцнй, пронсходяіцнй, нлн скоро убываюіцнй, уменьшаюіцнйся. Няспор-ная твая работа, хада. Нсл. 337.
• няспаньне-«я, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, ср.—пребыванне в бденнн, без сна. (Бог) маім уммэтам(араб., вернікам) мукі ня дасьць для(дзеля, за) няспаньня — багамольле Кедыр носы. Кіт. 24а2.
•нясправа-вы-ве, ж.—недостаток снл нлн средств к совершенню чего-л. Нсл. 337. Пацягнуліся старцы, ды ўсё Завірыньцы й Забалоціньцы, — мусіць у хлебе нясправа. НК: Старцы 74. Паставіўся б чалавек, ды калі ж мая нясправа. Нсл. Уменьш. няспряўка-ўкі-ўцы—небольшой недостаток снл нлн средств прн совер-шеннн какого-л. дела. Нсл. 337. 3a тваею няспраўкаю і мы згубілі час. Нсл.
•няспріўны-ная-нае, 1. неуспешный. Нсл. 337. Няспраўная работа. Нсл.
2. ненсправный, медлнтельный, Нсл. 337. неуспеваюіцнй с своей работой, заня-тнем, делом. Няспраўны ты чалавек. Нсл. Бацька ягоны мужык няспраўны. Гарэцкі: Песьні 59.
•нястомны-ная-нае—неутомный. Свайго нястомнага заўсёды — я ўспамінала. Е. Лось: Дома.
•нястаннае-ага, в см. суіц.—штраф за неявку. Хто-бы на першых роках земс-кіх ня стаў, а нікаторае прычыны нястаньня свайго ў суду не апаведаў, таковы маець старане заплаціці няс-таннага чатыры капы грошай. Стт. 190. •нястаннасьць, \-ці, ж.—неустойчнвость в слове, неустойка, Нсл. 337. неустойчн-вость. Гсл. Нястаннасьць твая нас да ўбытку давяла. Нсл.
• нястаннасьць, П-цг, ж. 1. (невозмож-ность выполннть свон денежные долго-вые обязательства, С.), несостоятель-НОСТЬ. Гсл.; Нсл. 337.
2. (бесснлне сделать, что надлежнт нлн предполагалось сделать, С.), несостоя-тельность. Нсл. 337; Гсл.
3. (перен.)—недостаточная обоснован-ность, несостоятельность. Нястаннасьць тэоры марксызмы.
•нястанны, \-ная-нае—неустойчнвый в слове, Нсл. 337. неустойчнвый. Нястанны на сваім слове. Нсл.
•нястанны, 11-ная-нае, 1. (ненмеюіцнй средств для оплаты свонх долгов, обязательств, С.), несостоятельный. Нсл. 337. Няма чаго вымагаць ізь яго, калі ён нястанны. Нсл.
2. (бесснльный сделать, что надлежнт нлн предполагалось сделать в данный мо-мент, С.), несостоятельный. Нсл. 337.
3. (перен.)—недостаточно обоснованный, неубеднтельный, не выдержнваюіцнй крнтнкн, несостоятельный. Нястанная тэора.
• нястаньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, ср.—неявка. 3 прычыны вонага нястань-ня сваего на рочках першых, маець на другіх рочках рэч сваю траціці. Стт. 197.
• нястатак-даку, предл. й зват.-тку, м.— недостаточность, Нсл. 337. недостаток (отсутствне кого,-чего-л. в нужном, достаточном колнчестве, С.). Гсл. Я аддаў бы доўг, але нястатак мой не дазва-ляець. Нсл. Быў тут дастатак, ды забраў нястатак. Послов. Рапан. 33.
•нястатачнасьць, -ці, ж.—недостаточ-ность. Ср. нястатачны, нястатак.
•нястатачны, -ная-нае—недостаточный.
Нсл. 337. Нястатачны чалавек ён, ня можа ўспамагчыся. Нсл.
•нястача-чы-чы, ж.—(отсутствне средств для самого необходнмо, Ар.), недостаток, нужда. Ар.; Войш.; Хаценчыцы Вял. Было агульное вялікае гора і вялікая нястача. ЗСД 71. Думкі пра заклятую спрадвечную нястачу. Тм. 149. Усё жыцьцё нястача, гарота. Тм. 347.
• ня стыкадца-сюся-аешся, несоверш.—бы-вать очень редко. Ар.; Гсл. Дзеці ўсё бегаюць, ня стыкаюцца ў хаце.
стыкацца, употребляют с отрйцанйем "не” —ня стыкацца—редко находнться где-л. Ар. Нападалася за дзень, бо ў хаце ня стыкаецца. Дзьве Душы 84.
нясубожна
766
няведамны
•нясубожна, нареч. к нясубожны. Нясу-божна паступаеш ты з імною. Нсл. 337. •нясубожны-ная-нае—безбожный, чрез-мерно велнкнй, Нсл. 337. дословно: упот-ребляемый, не нмея в внду Бога, греха, перен.: немнлосердный, возмутнтель-ный. Нясубожную квоту бярэць. Нсл. •нясўха-ўхі-ўсе, ж.—часто несуіцаяся курнца. Войш.; Ар.
• нясудзержны-ная-нае, МГсл.—не сдер-жанный, не умеюіднй владеть собой, сдержнваться. Сярод нясудзержнае весялосьці агарнуў смутак. Дзьве Душы з. •нясулйдны, -ная-нае—негармоннчный, несогласованный. Усплылі ў думках Халімавы разважаньні — буяныя, нясу-ладныя, як і ўся натура ягоная. зсд 305. •нясумлённы, -ная-нае—бессовестный.
МГсл.; Ар.
•нясусьвётны-ная-нае—букв. не вндан-ный "сьветам"—людьмн. Шсл.; пора-жаюіцнй чем-л., невообразнмый. Нягод-нік гэты нясусьветны, яшчэ хоча права-вацца з імною. Ст.,—невыноснмый. Гультай гэты нясусьветны! Ст.
• нясьвёдамасьць-ц/, ж.—несознатель-ность.
•нясьвёдамы-ліая-ліае'—несознательный. •нясьцёрпна, нареч.—нестерпнмо. Яму нясьцерпна хацелася есьці. Капыловіч: Хлеб. •нясьцёрпны, -ная-нае—нестерпнмый. Гэта такая нясьцерпная мука, калі адзін, чыста адзін, калі няма каму слова сказаць. зсд 176.
•нясьціханы, -ная-нае—несмолкаемый, неумолкаемый, неумолчный. Сонца ўстае... ў нясьціханым шуме соснаў. Лойка: Л. песьня.
•нясьціплы-лая-лае—нескромный, не соблюдаюіцнй правнл прнлнчня. Спада-рожнік Абдзіраловічаў зьняў лазобачку, дастаў пакуначкі зь ежаю, выцягнуў бутэльку й чарачку, неўважаў на троху нясьціплы пагляд суседа. Дзьве Душы 8. •няшкодны-ная-нае—безвредный. мгсл.; Ар.
•няшчасны-ная-нае, 1. протйвопол. к шчасны,—лншенный счастья, радостн, несчастный.
2. явлюіцнйся несчастьем, прнносяіцнй несчастье, несчастный.
3. прнносяіцнй неудачу, злополучный. •няшчасьце-ця-цю, cp.-несчастье, мгсл. Ласкат. няшчасьцейка^а. предл.-ку, ср. У мяне у дварэ няшчасьцейка. Росуха Імгл. (Косіч 35).
•няшчымны, нішчымны-ная-нае—без масла(говорнтся про пшцу), Растсп. без заправкн, прнправы, сдобы.
•няшчырасьць-ці, ж.—ненскренность. Ар. Нареч. няшчыра, 1. ненскренно. Ар.; Гсл.
2. неусердно. Ар.; Нсл. 339. Няшчыра робяць людзі. Нсл.
•няшчыры-р ая-рае, 1. ненскренный. Ар. Няшчырае твае зычэньне. Нсл. 339.
2. неусердный. Нсл. 339.
•няшчысьлёны, -ная-нае—бесчнслен-ный. Ар.; Нсл. 339. Няшчысьлёнае прайшло войска. Нсл.
•няшчьітны-ная-нае—неплотный. Ксл. Няшчытныя дзьверы: во й сьцюдзена. Рыбчына Сір. (Ксл.).
•нято, союз.—нначе, в протнвном случае. Растсл.-Северск. 133. ІдзІ Ж, Нято СКуру Я ЗЬ цябе спушчу. Раст.: Северск. 133.
•нятраўнасьць-гр, ж. 1. несваренне же-лудка. Нсл. 337. Хворы на нятраўнасьць жывата. Нсл.
2. неудобоварнмость.
•нятрёўны-ная-нае—неудобоварнмый.
•ня вод: грошыкам ня вод—деньгн не водятся, нх нет. Смоленіц.
•няволя-лі-лі, ж. 1. отсутствне свободы, волн, рабство, неволя. Ар.
2. прннуждает, Нсл. 329. необходнмость, прннужденне. Няволя табе гаварыць ізь ім! Нсл. Няма табе няволі, хочаш ідзі за яго, хочаш не. Нсл.
•НЯВОЛІ, нареч.—недОСТатОЧНО. Юрацішкі; Песьні Буйніцкага.
зь няволі—по неволе. мГсл.
• ЗЬНЯВОЛІЦЬ-Л7О-Лі14/-Лв, несоверш., перех.
—прннуждать. Нсл. 329. He няволь мяне піць. Нсл. Соверш. зьняволіць—прннуднть. Соверш. прыняволіць—прннуднть. Нсл. 329. Прыняволілі сказаць. Нсл.
2. сйльно, протнв волн упрашнвать. Нсл. 329. Нашто вам яго няволіць, калі ня хочаць. Нсл.
заневальняць- яю-яеш-яе, несоверш.—за-преіцать. Пан заневальняе табе сячы лес. Нсл. 176. Соверш. занЯВОЛІЦЬ.(Дсл. 245)-ЛЮ-ліш-ле—запретнть. Нсл. 176. Я табе ніколі не заняволіў хлеба. Нсл. Пан заняволіў вываз лесу. Тм. Прйч. заняволены, 1.—за-преіценный. Нсл. 176. Язда па лузе заняво-лена. Нсл.
2. лншенный свободы. Мы людзі заняво-леныя, што кажуць, тое й робім. Нсл.
•нявольнік-іха, предл.-іку, зват.-іча, м-—раб, МГсл. невольннк. Шсл. Госьць, як нявольнік, ляжыць(?), хоць і ў пярыну пакладуць. Послов. Нсл.
•нявольніца-цы-цы, ж.—рабыня, неволь-ннца. Ар.; Шсл. Я ў вас у ўсім нявольніца. Нсл. 329. Якая я ў цябе жонка, калі я ў цябе нявольніца: усё ад мяне хаваеш пад замком. Ст.
•нявольны-ная-нае—находяіцнйся, жн-вуіцнй в неволе, лншенный свободы. Хто бы быў на кажную рэч міласердны, над сіротмі і над чэлядзьдзю нявольнаю і над вольнаю, Пан Бог такому двух сьвятоў міласердзе свае ўчыніць. Кіт. 9617. •нявірты-тая-тае—недостойный.
•нявёхн-а-ачка—см. под нявестка.
•няведамны-ная-нае—нензвестный. НК: Пасоб. 112; Очеркн, Но. 163. Няведамнае месца. НК: Пасоб. 112.
нявёдама
767
нявыводны
•нявёдама, в см. безл. глаг. 1. нензвестно. Нсл. 329. Няведама, куды дзеўся. Нсл. Нам няведама, калі ён прыедзець. Тм. Ср. невядома, няма ведама.
КНІГІ ОНЛАЙН
