Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•нявёдамы-мая-мае—нензвестный. Нсл. 329. Няведамаму чалавеку як паверыць. Нсл. Прев. cm. нявёдамшы—менее нзвест-ный. Абраў дарогу няведамшую. Нсл.
•нявёданьне-ня, предл.-ню, ср.—незнанне, неведенне. Нсл. 329. Няведаньне мае, што ён тут быў! Нсл. Даруй майму няведань-ню! Нсл.
•нявёра-ры-ры, ж. 1. недоверне. Гсл.
2. безверне, Гсл. неверне, атензм.
• нявёрхавата, нареч.—невыгодно, нехо-рошо. Нсл. 328.
•нявернасьць-ір, ж.—собственность по прнлаг. няверны. Ня чыніце нявернасьці Пану Богу ні ў чым. кіт. 17617.
•нявёрнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—не-веруюіцнй. Ня будзьце нявернікамі. Кіт. 7а10. Здалося, зьнішчылі нявернікі. Салавей: Сіла 29.
•нявёрніца-йы-йы, ж.—неверуюіцая.
• нявёрны-ная-нае—нарушаюіцнй свон обязательства, нзменяюіцнй свонм обя-занностям; неверный. Ад дарогі жыдоў-скай нявернай сьцеражы. Кіт. 4612.
•няверства-ад предл.-ве, ср. 1. безверне. Гсл.
2. недоверне. Гсл.
• нявёстка-7пк7-л7і<ы, ж.—жена сына, сноха. Ар.; Нсл. 329. Сьвякрыва нявестку навучае. Нсл. Уменый. нявёстачка-чкг-чцы. Санлівая, драмлівая нявестачка наша. Росуха Імгл.(Косіч 39). Ласкат. нявёстухна-ны—невестушка. Нсл. Гэта нявестухна мая нарабіла сваркі. Нсл. Нявестухна, ты дзяцё маё, насі кралі не разьвязавай. Кажалякі Імгл.(Косіч 27). Ласкат. НЯвёхна-НЫ. Гсл.; Шсл.; Нсл. 329. Ну й нявехна ў цябе благая: грызіцеся кажны дзень. Ст.
нявёхначка, уменьш. к нявехна. Шсл. Ёмкая работніца наша нявехначка! Ст. •нявётла, нареч.—невежлнво. Як пуста, чорна і няветла злы дух гняце такіх людзей. Крушына: Творы 147.
• нявёіласьць, -ці, ж.—невежлнвость. Пакрыўджаная прырода імсьцілася за НЯветласЬЦЬ вЯСНЫ. Рамановіч(Конадні, Но. 2, 20).
•нявётлы-лая-лае—невежлнвый. Нехта іншы у~шэле(?) няветлым. Крушына: Творы 24.
•нявідомасьць-ці, ж.—неввднмость.
•нявідомы- мая-мае—невнднмый. Няві-домая сіла цягне яго. Нсл. Нареч. нявідома —невнднмо. Нсл. 328. Нявідома Бог даець. Нсл. Відома й нявідома йдуць жаўнеры. Тм.
•нявідая, нареч.—незаметно. Ксл. Нявідая лецечка праходзе. Заазер’е Сян. (Ксл.).
• нявідаліца, -цы-цы, ж.—днковннная веіць. Нсл. 328 едйнств. ч. нет. Гэта ў HOC нявідаліца, першы раз бачу. Нсл.
•нявідалы-лая-лар, 1. днковннный, Нсл. 328. невнданный. Гэта ў мяне нявідалая рэч. Нсл.
2. не вндавшнй, Нсл. 328 ннгде не бывав-шнй; не нмеюіднй жнтейского опыта. Нявідаламу ўсё дзіва. Нсл.
•нявіданіца-цы-цы, обіц.—невндаль. Ксл. Адкуль ты ўзяўся, нявіданіца? Ты, мусіць, хочаш, каб табе ўсі кланяліся. Беліца Сян. (Ксл.).
•нявідўчы, -чая-чае—слепой(незрачнй, С.) Нсл. 328. в cm. cyuf. нявідучы-чага, нявідучая-ае—незрачнй-чая.
•нявінен-нна-на, нявінны-ная-нае, 1. ненмеюіцнй за собой внны, невннный. Ар. 2. девственный, целомудренный, невнн-ный.
•нявіннасьць-ір, ж.—(девственность, С.), целомудрне. мгсл.
•нявінны—см. тд нявінен.
•нявісны-ная-ное—незрячнй, слепой(о людях). Ды так глыбака душа запала, што я нявісны? Гарун(ст. ’’Начлег”).
• нявісьнёць-ёю-ёрйі-ёе, повел.-ёй-ёйма —слепнуть, терять зренне(о людях). Вочы мае нявісьнеюць. Нсл. 328. Соверш. занявісьнёць—сделаться темным, Нсл. 176, 328. стать слепым. Дсл. 246. Дзесяць год як занявісьнеў. Дсл. Баюся занявісьнець. Тм. 231. Вочы мае занявісьнелі. Нсл. Соверш.. гкрех. НЯВІСЬНІЦЬ-НЮ-НІШ, поеел.-ні-шма-лншать зрення, ослеплять. Ср. нявісьнець, нявісьнены.
•нявыгойлівы, -вая-вае—незажнваю-іцнй. Аддасі — і застанецца нявыгой-ліеая рана. Крушына: Лебедзь 60.
»нявыгойнасыіь-іл, ж.—нензлечнмость(о ранах, нарывах н т.п,).
•нявыгойны, -ная-нае—незажнваюіцнй. Гсл. Я сядні думкі палылі з журбой балючай, нявыгойнай. Крушына: Лебедзь 5. • нявыглядны-ная-нае — няўзглядны. Буда.
•нявыяўна, нареч.—нензьясннмо. мгсл. •нявызначаны—неопределенный. Гсл. •нявымоўна, нареч. 1. невыразнмо, нензь-ясннмо, Гсл. несказанно.
2. немогуіцнй обьясннться. Нсл. 329. Ён яшчэ дзяцё нявымоўнае. Нсл.
3. непрнтязательный, Нсл. 329. не отговор-чнвый. Я чалавек нявымоўны, усё ем, што дадуць. Нсл. неопред., невыразнмый (нензьясннмый, Нсл.); Гсл., несказанный. Нявымоўная справа. Нсл. Нявымоўнымі словамі сарамоціў мяне.
• нявымоўны, -ная-нае—бессловесный. Нсл. 329. Статак нявымоўны, ня скажа, што піць хоча. Нсл.
•нявыслоўны, -ная-нае—нензьясннмый. Гсл.
•нявыводна, нареч.—ненстогцнмо.
• нявыводнасьць, -ці, ж.—ненсчерпае-мость. Гсл.
•нявыводны, -ная-нае—ненссякаемый, ненстоіцнмый.
нявывалака
768
няўздолець
• нявывалака-к7, обіц.—домосед, недо-сужный, Ксл. непроворный человек, вялый, мешкотный, разння, мямля. Смл. (Даль). Ён дык спрадвеку такі нявывалака, яго й бацька быў такі. Глебаўск Сян. (Ксл.). •няўго, частцца вопр. 1. неужТО, Нсл. 337. неужелн. Шсл. Няўго гэта праўда? Нсл.
2. разве. Няўго няпраўда? Нсл. 337.
•няўгойны-ная-нае—нензлечнмый(о ра-нах, нарывах н т.п.). Ня выганіш гэтага клінам, бо будуць няўгойныя раны. Дуб. См. нявыгойны.
•няўгадна, нареч. 1. неясно, незаметно. Нсл. 337. Няўгадна гавора. Нсл. Няўгадна прылятаюць сюды птушкі. Тм.
2. невпопад. Нсл. 337. Няўгадна ты прышоў да нас. Нсл.
3. в см. безл. глаг. Няўгадна, ці будзе заўтра пагода. Нсл.
•няўгадны-ная-нае, — трудный к разре-шенню, с трудом угадываемый. Нсл. 337. Няўгадны дзень, час. Нсл. Няўгадная мера. Тм. Няўгадная загадка. Тм.
•няўдаліца-цы-цы, обіц. 1. неудачннк-нца. Гсл. Няўдаліцу гэтага нічым не паправіш. Нсл. 338. Жонка мая няўдаліца. Тм.
2. плохая, неудавшаяся веіць. Нсл. 338. Даў касу няўдаліцу. Нсл. Няўдаліца твой конь, сякіра. Нсл.
•няўдалы-лоя-яае—(не такой, какой должен быть, какой ожндалн, какой хотелн, С.), неудачный. Шсл. Ах, які ты няўдалы! Нсл. 338. Няўдалая кабыла. Тм. Няўдалыя калёсы. Нсл. Няўдалага мае мужа. Тм.
•няўдзячна, нареч.—неблагодарно. Нсл. 328.
• няўдзячнасьць, -ці, ж.—неблагодар-ность. Нсл. 328. Няўдзячнасьць сваю паказаў. Нсл.
•няўдзячны, -ная-нае—неблагодарный. Нсл. 328; Гсл. Няўдзячны сусед ня помне, як яму памагалі мы. Нсл.
•няўжо, няўжож, частйца вопр. ”ж” употр. для усйленйя, 1. неуЖбЛЙ. Шсл.; Растсл.; Ар.; Гсл.; Смл., Пск., Тв., Кал.(Даль),—НСуЖТО. Нсл. 338. Няўжож ты мяне пакінуць хочаш? Нсл. Няўжож табе, кума мая, у дварэ няма дзела, што ты з маім чалавекам у шынку засела? Задубеньне Імгл.(Косіч 24).
2. ойлн, может лн быть? Пск., Тв. (Даль), в самом деле? так-лн? Вост. (Даль).
3. частнца,—вот еіце! Нсл. 338. Няўжож, я табе так гэта й прыгатаваў. Нсл. Няўжож! думаеш. я цябе буду чакаць. Нсл.
4. частйца потвержд.— КОНеЧНО. Ці ўзараў ты гэныя гоні? — Няўжож!
5. частйца потвержд. йз ”а” сначала: а няўжож —да конечно. А ці ты ж мяне, бабка, бачыш? А няўжож. Каторым жа вокам ты, бабка, мяне бачыш? Дубровіцы н.(Де-мвд.: Веров 102).
•няўжож як!—так не нначе. Ці ты так пішаш, як вучыцель сказаў пісаць? — Няўжож як!
•НЯуЖОЖ He, частйца, выражает позйтйвный ответ на вопрос. Нсл. 338. Ці гэта праўда? — Няўжож ня праўда! Ар. Ці была ты там? — Няўжо ж не! Ар. Ці mama ў дварэ? — Няўжож не. Нсл.
•няўжывальны, -ная-нае—неупотребля-емый. МГсл.
• няўзоркасьць-ці, ж.—суровый взор. Вучыцель глядзеў у бок. Можа ад жалю, а можа з прычыны свае няўзоркасьці.
•няўзоркі-кая-кае, 1. нмеюіцнй суровый взор. Нсл. 328. Няўзоркі мужчына. Нсл. Няўзоркая княгіня маладая. Тм.
2. нмеюіцнй слабое зренне, Нсл. 328. подслеповатый(плохо вндяіцнй, очень блнзорукнй, С.) мгсл. Акуляры ягоныя зваліліся, і ён, няўзоркі, смокча сваю піпачку. Гарэцкі: Песьні 59. Што зь яго, калі ён няўзоркі, не дабачыць. Нсл.
3. (перен.)і—неграмотный, необразован-ный. Нсл. 328. Дзе нам раўнавацца з вашым братам? Вы людзі сьветлыя, а мы няўзоркія. Нсл.
•няўзорысты-тая-тае—мрачный, уг-рюмый взором, ЛНЦОМ. Нсл. 328. Няўзо-рысты від ягоны, глядзіць як ваўкалак. Нсл.
2. некраснвый, не статный. Нсл. 328. Конь, хоць няўзорысты, але цягучы. Нсл.
•няўзорыца-цы-г^ы, обіц.—сурово смот-ряіцнй-іцая, непрнятный-ная взором. Нсл. 328. Хоць няўзорыца, але добры чалавек. Нсл.
•няўзбыт, нареч.—не нзобнльно, не с нзбытком; не так, чтобы можно было лншнее сбыть. Маю хлеб, але няўзбыт. Нсл.
•ня ўзбытак, нареч.—безубыточно. Нсл. 328. Ня ўзбытак прадаў. Нсл.
•няўзгода-ды-дзе, ж.—ссора, несогласне. Нсл. 328. Лучыў пад няўзгоду. Нсл. Няўзго-да меж суседзьмі вялікая сталася. Тм. См. няўгодзіца.
•няўзгодзіца-цы-цы, ж. 1. ссора, несог-ласне. Усякі Божы дзень у хаце няўзго-дзіца. Нсл. 328.
2. непогода(плохая погода, С.) Нсл. 328. Няўзгодзіца на дварэ. Нсл.
•няўзглйд-da, предл.-ду, эват.-дзе, обіц. —нмеюіцнй суровый взгляд. Нсл. 328. Няўзгляд дзеўка. Нсл.
• няўзглйднасьць-ці, ж.—невзрачность, неказнстость. Кал., Смл.(Даль).
•няўзглядны-ная-нае—невзрачный, не-казнстый. Ксл., Смл. (Даль).
•няўзглядзіца-і<ы-^ы, обіц.—несмотря-іцнй-іцая прямо в глаза другнм; смотря-іцнй-шая нсподлобья. Нсл. 328. Які ён няўзглядзіца, з пад лобу глядзіць. Нсл. •няўздолець, несоверш. 1. хворать, недо-магать. Ар. Дзядуля штось няўздолее. Ар. А мой Мікалай нешта няўздолее. Аськер-
няўздоліца
769
няўмысьля
шчына Беш. (Ксл.). Другі тыдзень, як няўздолею, заняўздолеў. Нсл. 328.
2. быть не в состояннн(сделать что-л., С.) Гсл., несмочь. Mix. Бацька ўжо няўздолее цябе выцяць. Ст. Нават няўздолеў і рукі падняць. Mix. Отгл. ймя суіц. няўздоленьне-ня—недомаганне, нездоровье. Соверш. заняўздолець—занемочь. Ар.; Нсл. 176. Тата заняўздолеў. Нсл. Тата мой нешта заняўздолеў. Аськершчына Беш. (Ксл.).
паняўздолелася, безлйч.—понездоровн-лось. Нсл. 467. Мне сядні паняўздолелася. Нсл.
•няўздоліца-цы-йы, обш,.—человек болез-ненный, Нсл. 328. человек часто недомага-юіцнй. Хлапец няўздоліца, усё хірэе. Нсл. •няўзіра-ры, обіц. — няўгляд. Купала.
• няўзмог, нареч.—невмоготу. Нсл. 328. Няўзмог прышло цярпець. Нсл.
•няўзнак, нареч. — няўзнач. іг.
•няўзнач, нареч. 1. нечаянно, случайно, невзначай. Няўзнач прыедзе пан, што тады будзе? Нсл.
2. потнхоньку, незаметно. Нсл. 328. Няўзнач, калі яны прыехалі. Нсл. Нікому няўзнач павыбрала сарочкі з кубла. Нсл. Ср. няўпрыцям I.
3. прошл. вр.; наречйе, Каму
—невдомёк. Нсл. 328. Нам няўзнач было, што ён уцячы хацеў. Нсл.
•няўзьлюб, нареч., в см. безлйч. глаг.—не нравнтся. Нсл. 328. Табе можа няўзьлюб, што я кажу. Нсл.
•няўком, нареч. 1. недаром. Ксл. Няўком я табе казаў. Сянно (Ксл.). Няўком кот хвост свой лізаў, аж ён цябе ў госьці чакаў. Я. Баршчэўскі.
КНІГІ ОНЛАЙН
