Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•НІ-НІ, союз. употребляется в отрйцательных предложенйях. прй йсчйсленйй, — аНІ. Андрэй, ня дурэй, не дзяры капоты: ніты праў, ні ты ткаў, не твае работы. Ар. Hi два, ні паўтара. Послов. Ар. Hi сьцяты, ні павешаны. Послов.—выражает трагяческй неопределенное положенйе, т.е. будто co снятой головой, будто повешенный. Ар. •Шадкўль, нареч.—нноткуда. Нсл. 340. Ніадкуль няма помачы. Нсл.
•ніадтўль-ніадсюль, нареч.—нечаянно, неожйданно. Нсл. 340. Ніадтуль-ніадсюль госьці на двор. Нсл. Часам ніадтуль-ніадсюль пашлець Бог бяду. Нсл.
•шгшуь-аю-аеш-ае, несоверш.—высматрй-вать, нскать, быстро вертя головой. Шсл.(под нікаць). Чаго ты там нігаеш па паліцы? Ст. См. нікаць.
•ніхто, нікога, нікому, зь нікім, на нікім, местойм. — НйКТО. Ар.; Нсл. 341; Мал. Туд (Грннькова: Тудовляне). He бяры НІЧОга, НЯ бойся нікога. Послов. Нсл. Нікому не кланяюся. Тм. Нікім не наказаў, што бацька хворы. Нсл.
•ні да чога, всм. нареч.—ннкуда, нй к чему. •ніяк, нареч.—ннкак, (Шсл.; Гсл.) НЙКОЙМ образом. Нсл. 341. Ніяк ня можна ўцер-піць. Нсл. Ніяк ня вызвалішся. Нсл. Ніяк нельга падняць рукі. Ст. 3 аднаго палца ніяк не маглі зьняць(жуковіны). н.(Афана-сьев, 1У. 1914, 286).
•ніякава, нареч. 1. так себе. Гсл.
2. нй так, нй этак. Гсл.
•ніякавата, нареч.—как-то неловко. У хаце спалі, і яму стала ніякавата, што ён зараз пабудзіць і выб’е ўсіх зо сну. Адамчык: Арж. колас.
•ніякаватасьць-цг, ж.—чувствр стесне-ння, неловкость, неудобство. Ён стаяў, мнучыся каля парогу, адчуваючы ніяка-ватасьць, што сястра ня ведае, што гэта ён, і яму было сорамна назваць сябе. Адамчык: Арж. колас.
•НІЯКІ-^Я-Кі7е, местойм. отрйц.—НЯКаКОЙ.. Ар.; Гсл.; Нсл. Ніякі мужчына цябе ня возьме. Нсл. Ніякая за цябе ня пойдзе. Нсл. Ніякім спосабам ня ўгодзіш яму. Тм.
•нідзіва, нареч., област.—разве. Ар. Нідзіва гэта праўда? Ар.
• трзьбыуь-бею-бееш-бее, несоверш. 1. (томйться, С.), йзнывать, сохнуть. Нсл. 339. Ён там на чужой старане, нідзьбее, a я тут безь яго занідзьбела. Нсл.
2. нзнуряться, терпеть нужду. Нсл. 177.
ніз
772
паніжэньне
зашдзьбець, 1. соверш. к нідзьбець
1 .—йзныть. Нсл. 339.
2. соверш. к нідзьбець 2.—йстомйться от нужды. Дзяцё бяз маткі занідзьбела. Нсл. 177.
•ніз, нізу, предл. нізе, м. 1.—Нйзовье. Ішоў зь нізу чалавек. Боўдйнаіч. 176).
2. одйн йз вйдов оврага. Жучкевіч 15. •нізовы-вая-вае, 1. ннзовой, относяіцййся К НЙЗОВЬЮ. Смоленіц.
•тзінка-нкі-нцы, ж. 1. ожерелье, снурок, на который нанйзаны бусы, стеклярус йлй кораллы й проч. Нсл. 339. Кралі ў тры нізанкі. Нсл.
2. связка(нз нанйзанных подряД на нлтку й т.п. какйх-л. предметов, С.) Гсл.; Нсл. 339. Нізанка лыкаў. Нсл. Дзьве нізанкі бараві-коў укралі. Тм.
•нізашта, в см. нареч.—нйкак, Нсл. 339. нй за что, нн за какую цену. Нізашта не аддам грошы. Нсл. Нізашта ня хоча йсьці адзін. Нсл.
• нізаць-аю-аеш-ае, несоверш.. перех. 1. нлзать, Нсл. 339. наннзывать. Гсл. Нізай, панізай кралі. Нсл. Соверш. нанізаць —наннзать. Нанізала грыбы на нітку. Гсл.( под нітка}.
2. сечь до кровавых знаков. Нсл. 339. За што ты так яго нізаеш? Нсл. Соверш. зыгізаць, 1. соверш. к нізаць 2. Сьпіну зьнізаю, калі ня зробіш на рок. Нсл.
2. соедннйть, нанйзывая на нйть, прово-локу й т.п., снйзать.
3. ( перен.)—подобрав, соедннйть друг с другом какнм-л. образом, снйзать(сло-ва, рыфмы). Словы зьнізаны каралямі. Крушына: Лебедзь 28. Прйч. ЗЬНІЗЯНЫ. Нсл. 216. Табе скура будзе зьнізана за гэта. Нсл. Соверш. панізаць—снйзать много чего-л. Соверш. пранізаць—проколоть(пронзйть, С.) Шсл. Хай яно прагарыць: гэта ж я чыста ўсю нагу на гвозд пранізаў! Ст. Соверш., возвр- пранізацца—проколоться. Шсл. Конь персямі на плот пранізаўся. Ст. •шзіна-ньі, мн. ч. нізіны-наў, ж. 1. (нйздна, С.), ннзменность. Ар.; Шсл.; Ксл.; МГсл. Самая нізіна, дык і замачыла жыта. Ст. •нізкое кланёньне—нйзкопоклонство. Нізкое кланеньне не заўсюды праўдзівае. Нсл. 236.
•нізкосьць на вочы—блйзорукость. См. нізкавокасьць, паніклівасьць.
•нізка І-зкі-зцы, ж.—связка(наннзанные на нйтку, проволоку какне-л. однорад-ные предметы, С.). Гсл. Насушылі тры нізкі добрых грыбоў. Ст. Купіла нізку краляў. Ст. Цэлую нізку краляў рассы-пала. Нсл. 339.
•нізка II, нареч. к НІЗКІ—НЙЗКО. Увелйч. нізюсенька—ннзёхонько. Ар.; Нсл. 339. Нізюсенька табе пакланюся, калі пазы-ЧЫШ. Нсл. Ласкат. НІЗЮХНа. Нсл. 339.
•нізкавокасьць-ці, ж.—блйзорукость. См. паніклівасьць, нізкосьць на вочы.
•нізкавокі-кяя-кае— блйзоруклй. Іг.; Ар. •нізкі-кая-кое—нйзкнй. Ар. Ср. cm. ніжшы —ндже, более нйзкнй. Прев. cm. найшжшы —самый нйзкйй, ннжайшйй. Уменьш., люб. нізенькі. Ар. Увелйч. нізюсенькі—ннзё-хонькнй. Ар.; Нсл. 339. Нізюсенькі аддай паклон. Нсл.
•нізкі на вочы—блдзорукйй. Іг.; Ар. См. нізкавокі, паніклівы.
•ніжэць-эю-эеш-эе—снйжаться.
•ніжы—тоже. пнз.
•ш'жыць-жу-жыш-жа; повел. ніж, ніжма, НІЖЧа, несоверш.. перех.—ПОНйЖаТЬ. Нсл. 339. Ня ніжча хаты. Нсл.
зьніжАць-аю-аеш-ае; повел.-äü-äÜMa, несо-верш., nepex. 1. понйжать. Нсл. 216. Зьніжаць, зьніжыць голас. Нсл.
2. делать что-л. нлже надлежаіцего. Нсл. 216. Ня зьніжай хаты. Нсл.
3. уннжать. Нсл. 216. Другіх зьніжаў, а Бог яго зьніжыў. Нсл.
ЗЬНІЖЫЦЬ (Стт. IX, арт. 21)-ЖЫШ-Жа, соверш. к ніжыць, зьніжаць 1, 2, 3. Нсл. 216.
Зьніжыў павець. Нсл. Прйч. зьшжаны —понйженный. Нсл. 216. Зьніжаная цана. Нсл. Отгл. ймя суіц. ЗЬНІЖЭНЬне-НЯ, предл-ню—понйженне(снйженйе, С.) Нсл. 216. Зьніжэньне цаны. Нсл.
ЗЬНІЖОНЫ, прйлаг. йз прйч. 1. понйженный. Нсл. 216. Цана зьніжона на пшонку. Нсл.
2. сделанный нлже надлежаіцего. Нсл. 216. Хата зьніжона троху. Нсл.
зьніжацца-аюся-аешся, несоверш. 1. по-ннжаться, упадать. Нсл. 216. Цана на збожжа зьніжаецца, зьніжылася. Нсл.
2. делаться нлже. Нсл. 216. Хата зьніжы-лася, падгніла. Нсл.
3. унлжаться. Нсл. 216. Ня зьніжайся перад ім. Нсл. зыйжыйца-жуся-жышся, соверш. к зьніжацца 1, 2, 3. Нсл. 216. Як быў вялікі, так зьніжыўся. Нсл. 216.
паніжйць-аю-4еш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—уннжать. Хто бы гнявіў сірату, якобы гнявіў, паніжаў Пана Бога. Кіт. І2аі3. Хто бы паніжаў наўчонага, якобы паніжаў прарока, якобы паніжаў Бога. Кіт. 14а13. Соверш. ПЯНІЖЫЦЬ, 1.—ПОНЙЗЙТЬ. Нсл. 339. Троху паніжылі хату. Нсл.
2. уннзйть. Хто бы паніжаў Пана Бога, паніжыць яго Пан Бог самога. Кіт. 3067. Прйч. пашжаны—сделанный ннже. Хата паніжана. Нсл. 467.
панІЖОНЫ, прйч. в см. прйлаг. 1. понлжен-ный. Нсл. 467. Паніжоным загукаў гола-сам. Нсл. .
2. унйжный, унйжённый. Паніжоны на сьці. Нсл. 467.
3. унйзнтельный. Нагатаваў Пан Бог муку пекляную, паніжоную. Кіт. І3а7. Отгл. ймя суіц. паніжэньне-ня, предл.-ню—унй-женне. мгсл.
нійдзё
773
нікнуць
•нійдзе, нарсч.-ннгде. Няўзорава Стдуб.(Косіч 61); Нсл 339. Нійдзе няма лепшага за цябе. Нсл. Ад гэтага ёлупа нійдзе нічога не схаваеш. Нсл. 151(под ёлуп). Усі куты перападала я, шукаючы ключыка; нійдзе не знайшла. Нсл. 74і(под перападаць). Ад вас, як не хавай, нійдзенесхаваешнічога. Нсл. 68(под хаваць). На работу нійдзе ня возьмуць. Дзьве Душы 68. Ад падклетніка гэтага нійдзе не схаваешся. Нсл. 442(под падклетнік). Разважнасьць нійдзе ня псуець. Нсл. 565. Усі лісты перагартаў, a нійдзе це знайшоў. Нсл. 401(под перагар-таць).
•ш к сьвету, в см. нареч.—очень дурно. Нсл. 340. Hi к сьвету пашыта сьвітка. Нсл. •нік, нік!—междометне от гл. нікаць. "Туды нік, сюды нік і дзень не вялік. "Косіч 257.
• нікога, род. пад. от местойм. "ніхто ” —ннкого. Ар.; Гсл. Увелйч. нікагўсенька, НІкагусенькІ, склоняется только в падежах едйнств. чйсла: решнтельно (совершенно, С. ннкого. Нсл. 340. Нікагусеньканяма ў хаце. Нсл. 340. Нікагусенькаму не кажы. Тм. Нікамусенькім не пасьветчыўся. Тм.
•НІКОЛІ, нареч,—ННКОГда. МГсл.; Ар.; Прусаўкі Аз. (Ксл.); Шсл.; Нсл. 340; Гсл. Прарок сам таго не апушчаў ніколі. Кіт. 88а7. Ніколі дамоў ня позна. Ст.
на сьвятыя Ніколі—Вознесенне, когда будет оно в воскресенне, т.е. нлкогда. Ар. •нікому, дат. падеж к НІХГПО. Уменьш..
ласкат. нікоменькаму. Я, браце, ніко-менькаму спуску ня дам — адкрышыла яго, як быць надабе. Дсл.(под адкрышыць'). •шкагусенькя-кі—см. под нікога.
•ні каліва, ні каліўка—см. под ані каліва.
•ні'каць (ПНЗ; Уасхтуаю-аеш-ае: повел.-ай-айма, нв. 1. наклоннть голову. Нсл. 340. Вуткі нікаюць галавамі. Нсл.
2. укрываться по углам, прятаться. Нсл. 339. Чаго ты нікаеш ад мяне? Нсл.
3. высматрнвать, нскать, быстро вертя головой. Вось дзяўчына наўчылася ад маці нікаць! Крамяні Пух. (Шсл.). Так і нікае ўсюдых. Даўгое Беш. (Ксл.).
4. ходйть, броднть, слоняться, всюду заглядывая. Нікаў, нікаў на рынку, каб знайсьці што купіць. Mix. Пачалі засьціць сонца пракудніцы-хмаркі дый няўпры-цям згубілі яго ў сваёй грамадзе — пачалі потым шукаць, нікаць плоймаю на небе, зазіраць. зсд 321. А хлапец усе нікаў каля столу і тож заганы шукаў. Зарэцкі: Ра-дасьць(Калосьсе, Ho. 1, 1935 г., стр. 24).
шкнўць-нў-нёш-нёць, однократ. к нікаць
1. 1. наклоннть голову. Нсл. 339. Усі людзі нікнулі перад сьвятымі тайнамі. Нсл. 340.
2. срверш. к нікаць 2—скрыться, спрятаться за чем-л. Нсл. 339. Некуды нікнуў. Нсл.
Соверш. абшкаць-аю-аеш-ае—обойтн высматрнвая. Соверш. паабшкаць—обой-тн многнх, многня места, высматрнвая. А пачалі потым нас шукаць. Усе лясы паабн'ікалі, усе разлогі. зсд 296.
панікаць-аю-аейі-ае; повел панікай-айма, несоверш.—прнседать, Ксл. сннжаться, опускаться ннже. Пшчала ляціць паніка-ЮЧЫ. Стрэлка Беш. (Ксл.). Соверш. панІКЙЦЬ-аю-аеш-ае: повел. панікай-айма. Панікаў, панікаў па куткох, але нічога не знай-шоў. Ст.
прынікаць, несоверш. к прынікці,—понн-кать.
прынікій-кну-кнеш-кне, соверш.—накло-ннться головою вннз, поннкнуть. Нсл. 506. Прынікнуўшы да зямлі, усі стаяць. Нсл.
вынікаць (Скар. й,.)-аю-аеш-ае, несоверш. 1. нечаянно появляться, показываться нз чего-л. Нсл. 88. Чэрві вынікаюць, вьінікліізь зямлі, з рвны. Нсл.
2. высовываться. Гсл.
3. пройсходйть. Нсл. 88. Ад цябе ўсё ліха вынікае, вынікла. Нсл.
4. уходнть потнхоньку. Нсл. 88. Вынікай баржджэй ад бяды. Нсл.
5. нзбегать. Гсл.
выткці-ну-неш-не-не, соверш. к вынікаць 1, 2, 3. Нсл. 88. Агонь вынік зпад страхі. Нсл. Выніклі. Скар. ц. Ночкай вынікнуць стажары. С. Музыка 19. Отгл. ймя суц. вынікнёньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. появленне наружу. Нсл. 88. Вынікненьне чарвей. Нсл.
2. нзбежанне. Нсл. 88. Вынікненьне ад няшчасьця. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
