Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. внутренная плоіцадь, пол печн, Ксл. помост кнрпнчной печн, Шсл. настшіка внутрн печн, протнвоположная "скля-пеньню" (своду). НК: Очеркн243; Гсл.,—ПОД.
4. подошва(горы). Гсл.
•ПОДал-лу, предл. й зват.-але, м. 1. ннз одежды вообіце. Нсл. 445. Подал у сьвіткі няроўны. Нсл.
2. род.-ла,—ннжняя часть женскрй ру-бахн. Нсл. 445. Наша Тацянка швачка была, вышыла кашулю з падала. Нсл.
•подалека, нареч. І. довольно далеко, мгсл. далековато, Ар. далеконько(нес-КОЛЬКО далеко, С.) Нсл. 438; Лутава на Чарнегаўшчыне(Курнло: Матеріялн до укр. діялек-тол.). Подалека ты ад нас жывеш. Нсл.
2. несоответственно, далеко. Нсл. 438. Подалека табе да мяне. Нсл.
•подаўга, нареч. 1. довольно долго, немного дольше, чем следует. Маўчаць, подаўга маўчаць. Дзьве Душы 115.
2. немного длнннее надлежаіцего. Во-пратка подаўга. Дзьве Душы 151.
•подаўна, нареч.— довольно давно. Шсл.; Нсл. 438. А подаўна ўжо, як пашлі нашы. Ст. Подаўна ты быў у нас. Нсл. Подаўна табе трэба было прыйсьці. Нсл. Подаўна час маленькаму канюшку прачхнуцца. Гарэцкі: Песьні 56. На ім(сталё) — подаўна нямыты абрус. Тм. 16.
•подбег: рабіць із подбегам.жыць із подбегам—с некоторым необыкновен-ным уснлнем. Жывеш ты, чалавеча, з подбегам і няма табе ні дня, ні ночы. Нязнаны(Бацьк., Но. 36-37/115-116)
• ПОдбегІ-гаў, едйнств. ч. нет.—хнтрое ласкательство. Нсл. 439. Ня трэба імне твае подбегі. Нсл. I подбегамі сваімі ня выграў. Тм.
•подбіўка-^ю-^цы, ж.—подкладка, мате-рнал подііштый с внутренней стороны одежды. Ар. Подбіўка ў марынарцы яшчэ моцная. Ар.
•под’езьдзень-дня, предл. й зват.-дню, обіц.
1. льстец, льстнца. Нсл. 450. Под ’езьдзень бабскі. Нсл.
2. вмешнваюіднйся-шаяся не в свое дело. Нсл. 450. Под’езьдзень гэты ўсюдых пасьпее. Нсл.
•подка-дкі-дцы, ж.—дно ячейкн соту? Аж ля подкі відаць блішчак. Лядао Пух. (Шсл.).
•подкід-dy, предл.-дзе, м.—подброс. Дсл. 174.
•подкідзь-дзг, ж.—что-ннбудь подбро-шенное. Mix. Ці ня подкідзь гэта якая? Mix.
•подле, пред.юг с род. 1. по. Ставы, млыны — подле важнасьці пажыткаў(цануюць пры ўвязаньню). Стт. 277. Навязаці вонага чалавека ад таго часу, як ад яго ўцекшы ў яго мешкаў, подле ўставы. Пічата. Подлі праўды кажу табе ( област. пройзношенйе\ Нсл. 443.
2. судя по. Подле твае мовы яго праўда. Нсл. 443.
3. по, в соответствнн с чем-л. Подле ставу грэбля. Віцен-Дуб. 159.
•подмазка-зкі-зцы, ж.—мазок нз тряпкн н сала для подмазывння сковороды, когда пекут блнны. Шсл. Нешта не ўстаюць бліны; мусіць у подмазцы няма здору. Ст. См. мазка, падмазка.
•ПОДПІС-0', предл.-ce, м.—ПОДШІСЬ. Нсл. 446. Папера бяз подпісу ня важная. Нсл.
•подплетка-7«кг-тег)бг, ж.—спецнальное костяное шнрокое шнло для ковырання лаптя, прн его подплетаннн. Шсл. Под-плеткаю толькі раскалупаў лапаць. Ст.
•подруб-бу, предл.-бе, Зват.-бе, м.—фунда-мент, пнз. первое сннзу бревно в строе-ннн. См. падруб.
•подружкі ( одна подружка)—девушкн, прнннмаюіцне участье в свадебном обряде невесты. Ар.; Вішнева Вал. Подружкі ўбіраюць маладую. Вішнева Вал.
•подскакам, « см. нареч.—подпрыгнвая. Нсл. 447. Подскакам дастаў яблык. Нсл. »ПОДСЬВІнак-НКа, предл. й зват.-НКу, м. —молодая, еіце не прнводнвшая поро-сят, свннья; молодой кабанчнк. Шсл. Аднаго подсьвінка закалолі, а другога яшчэ будзем карміць. Ст.
•подсьцілка, (Ар.; Шсл.), падсьцілка (Нсл.; нкулкі-лцы, ж. 1. подстнлка, солома, мох н тп., подосланная под ногн скота, Ар.; Нсл. 448; Гсл. подстнл для скота. Шсл. На подсьцілку каровам прынёс вязку сало-мы. Ст. У сьвіней мокра, аж нельга ступіць — трэба ізноў даць подсьцілку. Тм. Пакладзі саломы на падсьцілку каровам. Нсл.
2. падсьцілка—лнстья, подосланные на лопате под хлеб прн саженлн его в печь. Лапата, каторай садзяць хлебу печ, мае падсьцілку, каторай бываюць кляновыя ЛІСТПЫ. НК: Очеркн 40.
3. падсьцілка—сапожная стелька. Нсл.448. Падсьцілка ў чаравіках адліпла. Нсл.
4. тряпнца, подкладываемая под днтя. Нсл. 448. Падсьцілка мокрая пад дзяцём. Нсл.
подвязка
782
покатам
•подвязка-зкг-зцбі, ж.—узкнй поясок для прнвязывання "калош"— обмоток, обы-кновенно бывают в nape. Шсл. Кароткія мае подвязкі: нельга добра падвязаць калошаў. Ст. Згубілася адна подвязка, трэба новую выткаць. Ст.
•подвязкі-зкаў(-зак), мн. ч.—короткне шнуркн, прншнтые no nape к концу каждой "калашы”—штаннны для завя-зывання ее. Ар. Подвязка адарвалася ад калашы. Ар.
•ПОДуМ-рЛ^, предл. й зват.-уме, м.—ПОМЫ-сел, помышленне, (устар.). Як колер гэтых кветачак, так подум твой. Гарун: Блр. марш.
•подцелак-лка, предл. й зват.-лку, м.—телё-нок. Шсл. Маю дзьве каровы і аднаго подцелка. Ст.
•подцмык-ыка, предл.-ыку, зват.-ыча, м. —прнспособленне для вытаскнвання сена нз болотного сенокоса; состонт нз длннной палкн, на которую накладыва-ется копна сена н увязывается верёв-кою; к более свободному концу палкн прнкрепляется валнк с постромкамн для впрягання лошадн. Шсл. 3 возам нельга было ўехаць, дык подцмыкам выцягаў сена. Ст.
•поедзь-дзі, ж. 1. пояденне. Нсл.492. Усяго было ня ў поедзь. Нсл. См. паедзьдзе I. 2. остаткн хлеба на потравленном поле. Нсл. 492. Поедзі жаць ня можна, хіба пакасіць. Нсл. См. паедзьдзе, 2.
•пояс-са, предл. й зват.-се, мн. ч.-сы-саў-сам-сы-самі-сах, м.—пояс. Ар.; Ксл. Харошыя паясы ткуць. Сяло Куз. (Ксл.).
•позем-і, м.—арендная плата(за землю, С.) Гордз. Ак. ХУІІ, стр. XII.
•позірк-ку, предл.—ку, м.—мнмолётный взгляд. Сёдня позірк горда бліскае. Крушына: Лебедзь 28.
•позна, нареч.—ПОЗДНО. Ар.; БНсл. Прышоў дамоў позна. Ар. Позна я вышаў з дому, хаця каб пасьпець. Ст.
да пазна, нареч.—до позднего временн (особенно ночью) Ар. Ср. cm. пазьней —позже. Ар. Прев. cm. найпазьней.
•позтл-ая-ае—поздннй. Шсл.;БНсл. Позны авес яшчэ ляпей удаўся за раньні. Ст. Час уЖО ПОЗНЫ. Луцк.: Эвангеля подле Мацьвея 14: 15. Пара ўжо позная. Тат. Эванг., стр. 83, в. 15. Позная касьба. нк.: Очеркн, 463. Зімовая НОЧ, 3 ПОЗНЫМІ вечарамі. Гарэцкі: Песьні 33. Хто ж ідзець тут позным часам? С. Музыка, 251. Я познаю парою прыйшоў. Крушына: Творы, 59. Позным вечарам разрастаецца вусьціш. Тм. 37. Ср. cm. пазьнейшы—более поздннй. Прев. cm. найпазьнейшы—самый поздннй. Ар.
•позшы, Нсл. 456—сравн. степень к позны. •пожань-жані; мн. ч. пожані-няў, ж.—луг. Ксл. Хай конь ходзе па пожані. Пушкары Сян. (Ксл.). См. пожня, сенажаць, луг.
•ПОЖНЯ-НІ, дат., предл.-НІ, ж.—Луг, Ксл.; МГсл.; Дз.; НК.: Очеркн, 456-7. СвНОКОСНЫЙ луг. Нсл. 452. Калі будзем касіць пожню? Прудок віц. (Ксл.). См. пожань, сенажаць, луг. Уся сям’я на пожні, хто косе, а хто грабець. Нсл. Ідзе расьцець званец, там пожні канец. Послов.. Дз. Сакавітыя пожні мурожныя не адменіш нічым і нідзе. Ставер (Г. Радзімы, Но. 49/1006). У сьмеху на пожні так жвава бяжыць, матылька здаганяе. Жылка, 29. Статак, як пайшоў на пожню, дык ляпей стаў пад 'ядаць. Ст. Уменьш. пожанка-нкі-нцы. НК.: Очеркн, 457.
•поісткам, Нсл., пайстком, Ксл. нареч.—по порядку. Нсл. 456; Ксл. Раскажы імне поісткам, як гэта было. Нсл. Я табе, паночку, усё поісткам раскажу. Нсл. Я табе пайстком раскажу, як гэта вЫШЛа. Русінава Сян. (Ксл.).
•поіва-вя, ср.—пойло, прнготовляемое для коров, с прнмесью отрубей нлн мукн. Нсл. 456. Чаму ня будзе малочна жыдоў-ская карбва, калі яе поівам пояць. Нсл.
•пойма-мы, дат., предл.-ме, ж. 1. залнвной луг, мгсл. пойма.
2. сено, скошенное на таком месте, которое пред кошеньем залкто было водой, выступнвшей нз берегов. Нсл. 456. •пойм, пайма, м.—понмка. Нсл.456. Нашы паехалі ў пойм некрутаў: ня зробяць пайма, самых здадуць. Нсл. Некрут із пайма ўцёк. Тм.
•пойсаць-аю-аеш-ае, 1. отделять мякнну от зерна, Ар. веять.
2. перен.—бнть, КОЛОТНТЬ. Ар.
спойсаць, соверш. к пойсаць 1, 2. Як спойсалі яго. Ар.
•пок, междомет. 1. звук от чего-л. лопнув-шего, лоп. Нсл. 460. Струна пок! і няма на чым граць. Нсл.
2. отголосок удара по чем-л. надутому. Нсл. 460. Пок па жываце. Нсл.
•покае, соверш. успокала, безлйч.—разду-вает, говорнтся о гневлнвом. Нсл. 456. Цябе сядні покае, успокала дужа. Нсл. •показь-зг', ж. 1. указанне, совет нлн замечанне, разьясняюіцне что-л., ука-зываюіцне, как действовать. Ср. прыказь. 2. указатель (надпнсь, веха, стрелка н т.п.), служаіцйй для указання чего-л.
3. прнбор показываюіцнй, указываюіцнй что-л., указатель.
•покала-лы, обіц.—прожора. Нсл. 457. Покалу гэтага нічым ня ўкорміш. Нсл. •покараткі-кая-кае—немного короткнй, коротковатый. Ар.
•покат-даа, предл.-це, м. 1. телега. нк.: Пасоб., Но. 41.
2. лежанне однн подле другого, вповалку. Ляжча ў покат. Нсл. 458. Дужа вялікі на ўсю хату покат разьвялі. Тм.
•покатам, нареч.—вповалку. Ар.; Ксл.; Нсл. 458. Палажыла яна яго (лес-маладнік) покатам. Крамушоўка Н. (Демвд.: Веров, 93 Покатам ляжча дзеці на зямлі. Нсл.
покаўка
783
полах
Покатам усіх паклаў. Нсл. Покатам ляжаць усі. Клюі Куз. (Ксл.). Уся радзіма покатам ляжыць. Mix.
•покаўка-ўкі-ўцы, ж. І.хлопушка. Нсл.458. Покаўку парву, ня покай. Нсл.
2. урчанйе в жнвоте. Нсл. 458. Каб табе покаўка покала па жываце. Нсл.
3. почка ?. За акном зялёныя покаўкі. Дальны (Калосьсе, 2, 1935 г., стр. 84).
•покаць-ато-яеш; повел.-ай-айма, несоверш. 1. трескать, ПНЗ; Шсл. (от сйльного расшнрення, давленйя давать треіцйны, разрываться, разламываться, С.), ло-паться, Шсл.; Нсл. 457. лопаться, нздавать звук лопанья. НК.: Очеркн, Но. 57. Што гэта такое: нешта ўсё покаюць у нас камінкі? Ст. Паварозы покаюць. Нсл. Зіма, сьцюжа, куты ў будынках покаюць ад лютага марозу. Гарэцкі: Песьні, 41. Однкрат. ПОКНуць-ну-неш-не—лопнуть, треснуть. Нсл. 458; Шсл. Струна покнула. Нсл. Абруч покнуў. Тм. Покнеш, пакуль возьмеш мяне. Тм. Яйцо покнула. Ст. Соверш. прапокнуць —лопнуть. Нсл. 527. Скула прапокнула. Нсл.
2. надрываться, надсажнваться(отсмеха, С.) Нсл. 457. Ад сьмеху ўсі покаюць. Нсл. Безлйч. распокала—раздуло (о гневлй-вом). Нсл. 557. Сядні цябе нешта распо-кала. Нсл. Безлйч. успокала—разгневйло. Ужо нашу гаспадыню ўспокала. Нсл. 73.
3. перен.. презр.—неумеренно есть й пйть. Нсл. 457. Покай, яшчэ ня ўсё папокаў. Нсл.
папокаць, соверш. к покаць 1, 2, 3.
•покацца-аеада, несоверш. 1. трескаться, лопаться, Шсл. лопаться, разрываться. Нсл. 457. Абручы покаюцца, папокаліся. Нсл. Скура покаеца на целе ад нуды. Тм. Жываты покаюцца ад сьмеху. Тм. Скура каля болькі пачала покаца. Ст. Яйцы ПОКаюцца. Воўсішча Сян. (Ксл.). Соверш. распокнуцца, а) лопнуть, разорваться. Нсл. 557. Мех туга набіты, распокнуўся. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
