Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ПОСІК-Кй, предл.-ку, м., анат.—мужесКНЙ ПОЛОВОЙ член. Ар.; Валожына.
•посілка-лкі-лцы, ж.—веревочка для носкн воды, Шсл. веревочная, проволоч-ная н т.п. ручка ведра, корзнны. Навядро пачапіў новую посілку — не парвецца. Ст. Агата засіліла конаўкаю вады зь вядра з ПОСІЛКаю. ДудзіцкЦБацькаўшчына, Но. 376-377). Падыйшоў да вядра із старою пянчанаю посілкаю, засіліў вады конаўкаю. Тм.
•поскудзь-дзі, ж. 1. гадость. Яна хоча адкінуць гэту поскудзь(п ’яўкі, яшчаркі, рапухі). Я. Г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 5.
2. дрянная, негодная веіць. Нсл. 479. Даў нейкую поскудзь. Нсл.
3. нечнстота. Нсл. 479. Сьвітку запэцкаў, ходзячы каля гэтае поскудзі. Нсл.
4. дрянное обіцество. Нсл. 479. Няхай бы людзі былі, a то поскудзь. Нсл.
•послух—послушанне, мгсл. послуша-нне, нсполненне волн старшего. Нсл. 480. Послуху няма ад дзяцей. Нсл.
•посны-ная-нае—постный. Ар.; Ст.
•п оспа-яы, дат., предл.-ne, ж. 1. мука, коей задабрывается корм жнвотным. Віц.(НК: Очеркн, Но. 85); Ксл. ПоСПЫ І ў ЖОрнах можна намалоць. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
2. мучной отвар с мелом для побелкн СТСН. Растсл.
•поспал(посполу, Скар совместно, вместе,(сообіца, С.) Нсл.481. Поспал ідзіце к пану. Нсл.
2. пополам. Нсл. 481. Поспал дзяржаць зямлю. Нсл.
•поспаль, нареч.—совместно, пополам. Гсл.
•ПОСТ, посту, предл. й зват.-ПОСЬЦе, мн. ч. пасты-тоў-том-ты-тйамі-тох, м. 1. пост. Ар.; Ст. Хлеба свайго стала да Вялікага Посту. Ст.
2. сама постная пніца. Шсл. Ядуць яны круглы год із постам. Ст.
•поставаць-тую-туеш-туе, повел.-туй-туйма, несоверш.—постнть-нться. Нсл. 482; мгсл. Наша гаспадыня па панядзелках пастуе. Нсл. Соверш. прапоставаць, перех. —провестн пост, пропостнться. Нсл. 527. Хвала Богу, бяз рыбы прапоставалі Вялікі Пост. Нсл.
постаўка
788
поверху
•постаўка-ўк/-ўдь/, ж.—ннжняя часть женской рубахн(нз более грубого полот-на), Нсл.; Ксл. ОТ ПОЯСа. Раст.: Смоленск. 149; Растсп.; Ксл.; Нсл. 482. Сарочка кужэльная, a постаўка пасконная. Нсл. Аўдоцьця прышыла малую постаўку. Кокшына Куз. (Ксл.).
•постаць-гд, мн. ч.-ці-цяў, ж.—место(учас-ток) жней на полосе, Гсл. узкая полоса, которую заннмает , жнет, одна жнея, Ар.; Сьвеча Беш. (Ксл.) протяженне, заннмаемое жннцамн(с одною жннцею, С.) поперек полосы, Нсл. 482. место, где стонт жнея. Растсл.; ПНЗ.
•пострык-ыка, предл.-Ыку, зват.-ыча, м,-длннный шест скрочком для подавання снопов в "азярод". Шсл. Кароткі пост-рык; ніяк не падаць снапа. Крамяні Пух. (Шсл.). См. падавальня.
•посуд-ду, предл. й зват.-дзе, м. 1. посуда. Гсл.; Нсл. 483. Вазьмі із столу посуд дый памый. Нсл.
2. сельскохозяйственные'машнны я прнборы, Гсл. собранне вообіце хозяйст-венных прнборов нлн оруднн, как то гуменных, земледельческнх н проч. Нсл. 483;Дсл. Арба скончылася; посуд забраць трзба на месца. Нсл. Бяз посуда на гаспадарку ня сядзеш і гаспадаром ня станеш: бабыль быў і будзеш. — Конь жа ёсьць! А! конь канём, а кабыла хвастом. Дсл.
3. судно(плаваюіцее сооруженне для транспортных, промышленных н воен-ных целей) Смоленш
‘•ПОСЬНІК-ЙСД, предл. й зват.-іча, м., област.
—пост. Хто фітрэ(араб., род падачкаў) аддасьць — посьнік і нэмаз(араб. маліт-ву) Пан Бог прыйме. Кіт. І8аіб. Посьнік межы неба і зямлі завешан будзе. Тм. 18а12. •посьнікаваць, -кую-куеш-куе(-каваю -каваеш-кавае), област.—посьнікаць. Прйч. посывкавалы, област.—постнвшнйся. Усе людзі посьнікавалыя адпосьнікаваліся.
Кіт. 9468.
адпосьнікаяацца-куюся-куешся, несо-верш., област.—разговляться. "Няхай адну гадзіну стрываю "і сам не адпосьнікаваў-ся: "Няхай матка ачхнецца, за една адпосьнікаемся.” Кіт. 9465. Отгл. ймя суіц. адпосьнікаваньне-нл, предл.-ню—разгов-ленне. Іса прарок для адпосьнікаваньня на карэньне траўное пашоў. Кіт. 94аЗ. •посьнікаць-аю-леій-ае, повел.-ай-айма, несоверш., перех., област.—постнться. Пось-нікайце месяц рэмэзан. Кіт. 6617. Нэмаз (араб., йалітву) пеў і посьнікаў. Тм. 13614.7 матка, ноч перайшла, знову посьнікаць час. Кіт. 95а2. Соверш. адпосьнікаць-дю-аеш-ае, област.—постнться вместо тех дней, которые во время поста не постнл. Хто бы быў у дарозе, няхай есьць, а так веле дзён іншых адпосьніікаць. Кіт. І5а3. Соверш. адросьтканца-аюся-аешся, област.—раз-говеться. Дзень у дзень посьнікалі, а ў
вечар адпосьнікаліся траўным карэнь-ням. Кіт. 94а2.
•посьніца-цы-ды, ж.—постная пніца, отсутствне жнров, молочного. Ар.; Шсл.; Ксл. У нас даўно ПОСЬНІца. Зарэчча Гар. (Ксл.). Цэлае лецечка посьніца, і скварачкі няма сала. Ст.
•посьцілка-лм-лды, ж.—простыня. мгсл. Зрывалі посьцілкі зь дзяўчат. Кавыль: Ростань 42. См. пасьцілка.
•посыпка-ю, дат., предл. ПОСЫПЦЫ, ж.—му-ка, коей задабрнвается корм жнвотным. Гард.(НК: Очеркн, Но. 85). См. ПОСПО.
•пошапкам, нареч.—шепотом. / Мухам-мэд прароча, ня пей голасам нэмаз(араб., малітву), ані тэж нішкам, а бяры сабе межы тымі сярэдні голас, тб ест пошапкам пей. Кіт. 42615; 81614; 15. 17.
®ПОШар~ру, предл. й зват.-ру, м.—фураЖ. Ар. •пошасьць-ді, мн. ч-ці-цяў, ж.—эпндемня, мгсл.; ПНЗ; Растсл.; Ксл. повальная болезнь. Шсл.; Гсл. Пайшла нейкая пошасьць сярод людзёў. Макарова Віц. (Ксл.). Ходзе па людзёх нейкая пошасьць; усе хварэюць на галавы ды на жываты. Ст. Пошасьць нейкая; усі жаляцца на жываты, на вочы. Нсл. Пошасьць на каровы. Нсл.
•ПОШТа-ТМЫ, дат., предл.-Цё, ж.—ПОЧТа. Ксл. Сядні ПОійты НЯ было. Кавалёўшчына Беш. (Ксл.).
•пошта, нареч. вопрос.—эачем. Пошта ты тут ходзіш? Нсл. См. нашто.
•пошчак-аку, предл.-аку, зват.-ача, м.— Пошчак — сьпеў салаўя заліваецца. А. Змагар. Пошчак салаўіны змоўк, прыціх. замер... к. Салагуб.
•пот, поту, предл. й зват. ПОЦе, м.—ПОТ. Ар. •потка-ткі-тцы, ж.—тайный уд вообіце. Нсл. 484.
•похкі-кая-кае—потный. Ксл.; Нсл. 484. Рукі поткія, небярыся захусты. Нсл. Уй, якія ў яго поткія рукі. Бель Выс. (Ксл.).
•ПОТЫМ, нареч.—ПОТОМ, Ар.; Раст.:Северск. 135; Ксл.; Мокрая Карачэўск.(Б:Т.-Арл. 75) ПОТОМ, после. Нсл. 486. Потым да мечыці пашоў. Кіт. 2961. Потым прыдзеш. Нсл. Будзь першы паслухачым, апотым павядачым. Нсл. 480(под паслухачы). Потым я зраблю сваю работу. Сяркуці Сян.(Ксл.).
•потырч, нареч.—вннз головою, стрем-глав. Шсл. Потырч так і паляцеў. Матарова Сьміл. (Шсл.).
•повад-da, предл.-дзе, мн. ч. павады-оў-ом-амі-ох, м.—короткнй ремень нлн веревка, одннм концом прнвязываемый к узде лошадн, другой конец в упряжн прнвя-зывают к дуге. Ар., повод(у лошадн). Шсл. Ксл. Конь парваў повад. Ст. Поваі парваўся й КОНЬ уцёк. Сьпіжана Беш. (Ксл.). •повалач-чы-чы, ж.—.... Падыходзілапаб Вялікдзень. Жураўлі цягнулі на поўнач Свае ПОвалачЫ. Каласкі, 1955, Но. 27-30, 10.
•повен—см. под поўны.
•поверху, нареч.—поверх на поверхностл. Нсл. 425. Поверху вада пайшла. Нсл.
поверак
789
поцесь
•поверак-рка, предл. й зват.-рку, м.—шест, коромысло, на среднну которого прнве-шено ведро, нлн другая посуднна, даже узелок, когда нх несут вдвоем. НК: Под. пос., Но. 16.
•поверка-ркі-рцы, ж.—водонос нлн кол, посредством которого несут вдвоём что-л. тяжелое. Нсл. 434. Поверкаю прынясіце ўдваіх вады. Нсл. Вазьміце на поверку гэты цяжар. Тм. Зачапіце за поверку бунгп пянкі дый нясіце. Нсл. На поверку лягчэй несьці. Тм.
• повесель, нареч.—навеселе. Нсл. 426. Прышоў двору повесель. Нсл.
•повечар, нареч.—вечером, когда стем-неет. Нсл. 426. Повечар прыдзеш. Нсл.
•повечару, нареч. — повечар. Нсл. 426. •повіцьце-ця, см. віць.
•поўх-ха, предл.-ху, м.—пошечнна, Нсл. 486; мГсл. оплеуха. мгсл. Дай яму паўха, няхай ня лезе. Нсл. Адваліў яму паўхоў зь пяток. Нсл. Глядзі паўха заробіш. Нсл.431. См. поўха.
•поўха-xz. дат., предл. поўсе, ж.—удар кулаком по уху, поіцечнна. Ксл.; Ар.; Шсл. Добрую поўху даў! Падрэзы Чаш. (Ксл.). Даў яму дзьве поўхі. Ст. Даў яму поўхі на закуску. Ст. См. поўх.
•поўху, нареч,—по ушам. Нсл. 486. Дай яму поўху. Нсл.
•поўз— cm. nod паўз.
•поўзаньне-нл, предл-НЮ, отгл. ймя суіц. к поўзаць. Нсл. 426; Ар. Поўзаньне чарвей. Нсл.
поўзаньне па нагах—поклоны до ног. Нсл.
•поўзаць—cm. nod паўзьці.
•поўна, нареч. 1. ровно С краямн. Нсл. 427. Поўна насыпай. Нсл.
2. очень много чего-л., полно. Дзьве стараны ангелаў поўна было. Кіт. 11465. Яго ўсюдых поўна. Нсл. 427. Поўна, роўна і к верху дном. Послов. Тм. Нашто ж гэтак поўна набраў, што не падняць? Ст.
•поўнае-няга, в см. суіц.—полнолунне. Нсл. 427. На поўным, пад поўнае пасеяў. Нсл. См. поўната, поўня.
•поўнасьць-tp, ж.—полнота. Нсл. 427. Поўнасьць віду. Нсл. Аддаю ў поўнасьці. Тм.
•поўната-лпь/, дат., предл.-це, ж.—полно-лунне. Ксл. Ужо поўната настала. Зап-рудзьдзе Куз. (Ксл.). См. поўнае, поўня.
•поўнач-чы, Ж. 1. ПОЛНОЧЬ. Ар.; Сянікі Беш. (Ксл.); Шсл. Аж да поўначы мужчыны таўкліся ў хаце.
2. север. Ар.; Шсл. Вецер завярнуўся з поўначы. Ст.
•поўненькі—CM. под поўны.
•поўня-нг-ні, ж.—вторая четверть луны, полнолунне. Гсл.; Ар.; Шсл. Ужо падбіра-ецца пад поўню. Ст. Месяц у поўні. Ар. См. поўнік.
•поўнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—вто-рая четверть луны,(полнолунне, С.) Шсл. Ці ня ведаеш ты, калі будзе поўнік? Скрыль Пух. (Шсл.). См. поўня, паўната, поўнае.
•поўніца-г|ы-і;ы, ж.—полнота какой-л. меры. Нсл. 427. Поўніцу лубку даў каляды. Нсл. Поўніцаю хапаеш. Тм. Па поўніцы цягаеш. Тм. Кароеы ядуць па поўніцы. Ар. • поўны-ная-нае, повен, поўна-на, 1. —полный н (кннжн. устар.) полн, полно, полно. Нсл. 427; Ар. Поўны, повен двор гасьцей. Нсл. Поўнае вядро выпіў конь. Нсл. Плывець човен, вады повен, каб ён не разьліўся. Ар. Поўна хата людзёў. Нсл. Поўна бочачка вінца, ні дзірачка, ні канца(яйцо). Ар. Повен то шчасьця, то жаласьці, плачу. Гарун.
2. полный, упнтанный, в меру толстый. Ласкат. поўненькі. Ар. Поўненькую кіша-ню насыпаў арэхаў. Нсл. 427. Поўненькі хлопчык. Тм. Поўненькае дзяцё. Тм. Увелйч. паўнюсенькі, паўнютанькі—полнёхонь-клй. Ар.; Нсл. 427. Паўнюсенькая, паўню-танькая царква людзёў. Нсл.
*паўн-юсенькі-ютанькі—см. под поўны. •поўпрыца-цы-цы, ж.—попурышка. Шсл. Удалася яна маленькая, як поўпрыца. Крамяні Пух. (Шсл ).
•поўсьць-гд, ж.—мелкая шерсть(коровы, лошадн н т.п.) Ар.; Ксл.; Mix. Якая чорная поўсьць! Бараўляны Куз. (Ксл.). 3 КйНЯ набралася шмат поўсьці. Ст.
•поўшыць-шу-шыш, несоверш., каго—на-носнть удары кулаком по уху(давать затреіднну, поіцечнну, С.) Шсл. Згроб яго загрудкі ды давай поўшыць. Ст. Соверш. адпоўшыць—надавать затреіцнн. Шсл. •поцем-ліу, предл. й зват.-ме, м.—темнота? Поўнач схавае мяне, цемрадзі поцем густы. Салавей: Сіла 31.
КНІГІ ОНЛАЙН
