Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
б) ад каго, бранное: пропасть. Распокніся ты ад мяне. Нсл. 557. Соверш. напокацца, презр.—наесться, напйться много. Нсл. 314. Калі ты напокаешся, покаючы так шмат? Нсл.
2. трескаться, расіцелйваться. Нсл. 457. Печ так нацеплена, аж покаецца, напокалася. Нсл.
3. перен.—разражаться гневом. Покаецца ад злосьці. Нсл. 457. Соверш. распокацца —разразйться гневом. Чаго ты сядні распокаўся? Нсл. 557. Соверш. успокацца—с снлой разразйться гневом. Гаспадар наш успокаўся. Нсл. 73.
покнуцца-нуся-нешся, однкрат. к покац-ца 1, 3. Глядзі ня покніся ад злосьці. Нсл. 458. ■
папокацца, соверш. к покацца 1, 2.
•поклад-да ( Шсл.), -ду ( Ар.; Ксл.; Нсл.), предл. й зват.-дзе; мн. ч. паклады-доў-дом-ды-дамі-дох, м.—яйцо, подкладываемое в
гнездо несуіцейся курнцы, чтобы она неслася в таком гнезде. Ар.; Шсл.; Ксл.; Нсл. 458. He забяры толькі зь яйцамі й поклада. Ст. Зоська, палажы пад курыцу поклад. Шухвосты Куз. (Ксл.). У гнязьдзе аж два паклады. Ст. Бяз покладу курыца не нясецца борзда. Нсл.
•покладам, нареч.—вповалку. Ксл. Як стаў іх шабляю калоць — усі покладам. Пяцігорск Беш. (Ксл.). См покатам.
•покут-ута, предл.-уце, м.—красный угол в нзбе, покуць (Растсл.)—почётное место в углу под образамй за столом. Нсл. 460. Сядзь, татульку, на покуце. Нсл. 460. Сеў сабе на покуце, як non. Тм.
на покуці—в красном углу. На покуце за шумлівым сталом сядзелі госьці. ЗСД281. Пусьці, Божа, зь неба да дому, пагля-дзеці ды на свае дзяцё, на покуці ці пасаджана. Северш. (Косіч 239). Дзімка глянуў на покуць. Капыловіч: Хлеб. Хоча паставіць стрэльбу на покуць. Крамушоўка н. (Демцд.: Веров, пі). Пасадзілі чэрці музыку на ПОКуць. Демнд.: Веров, I, 103.
•пол, полу, на палу, зват. поле, предл. —нары, Гсл.; Ар.; НК.: Очеркн, 236, Но. 99; Ксл.; Навасільск. у (Будде: Тул.-Орл. слов.) полата, Ксл.; Ар.; Шсл.; Наавасільск. у.(Будде: Тул.-Орл. слов.) род кроватн. Растсл.; ПНЗ. Ад печкі да праціўнае сьцяны насланы дошкі, што служа спальняю і завецца ў вусей Расіі "полатямн” а тут (у Смаленшчыне) "полам”. Макслмов: Смоленіцнна, 457 (Жлв. Россня).—досчатый помост, в роде непо-двнжной шнрокой кроватн, простнра-юіцййся от боковой стороны печй до стены. Делается довольно высоко. Он служйт отпочнвальным местом для хозяев с детьмн. Нсл. 463. Пасярод полу кладзіся. Нсл. Чорная морда... зірнула з-пад полу... (А гэта авечцы дакучылатам і захацелася выйсьці з-пад полу на волю). Гарэцкі: Песьні, 57. Сьветач вісіць на шосьце ля полу. Тм. 32. Правы бок ныў ад цяьвярдога полу. Акула: Птушка, 140.
Бурдынкнула дзяцё з полу. Нсл. 39. Матка сядзіць на палу і маўкліва прадзець. Гарэцкі: Песьні, 32. На палу паселі бабы і гамоняць аб драбніцах жыцьця свайго. Тм. 56. Сьпіць ён у сваёй хаце, на палу ля сьценкі. Тм. Мы сьпім на палу. ПадрэзыЧаш. (Ксл.). Арзш на валу, сьпі сьмела на палу. Послов. У Верабёвыхдыксьпяцьналожку й на палу. Ст. Ідуць у хату й кладуць прынесеныя зьвязкі напол. Наш Край, 1928 г„ Но. 6-7, 58. Уменьш. палок-лка. Ар. Старая зьнярухомела ля палка — так і не пасьпела заслаць яго. Вышынскі: Хата пад ліпою (Беларус, Но. 155).
•полах-ах^, зват.-aiua, м.— нспуг, Ксл., тревога. Гсл.; Нсл. 462. Полах на вас напаў. Нсл. 3 полаху ўсі выскачылі з хаты. Ум.Во, полаху на іх нагнаў! Шаркі Куз. (Ксл.). Паланіца уі небе зоркі пагасіла. Полах б’е. Крушына: Лебедзь, 17.
полаз.
784
помачнае
•полаз-за, предл.-зе; мн. ч. палазы-оў-ом-ы-амІ-ОХ, м. 1. ПОЛОЗ В санях. Ар.; Лятоўшчына Куз. (Ксл.). Выбраць можна добрыя, здаровыя палазы. Нсл. 462,
гбаць палазы, 1. гнуть полозья.
2. сгнбать ногй лежаіцего человека — чйсто атлетаческая забава взрослых. нк.: Лгры, Но. 29. Гбаць палазы. Собйр. палозьзе-ЗЯ. Север. (Косіч 83); Нсл. 462. ПйЛОЗЬЗЯ ШМат на таргу. Нсл.
•полак-лку, предл.йзват.—лку, м.—полкау ружья. Нсл. 462. Пасып пораху на полак. Нсл.
•поламя-л/ені, ср.—пламя. Шсл. Поламя аж у юшку шыбае! Ст. Поламя шыбае. Нсл. 462.3 двара ветрам, зхаты дымам, зь печы поламям. Послов. Тм. Поламям падыймешся. Тм. Запаляцца поламям пякляным. Кіт. 1064. Зіркім поламям гарыць такая любоў у душы, грэе яе, асьвячае дарогу ў жыцьцю. Цётка: Шан. род. слова.
•поле-ля, предл.-лю; мн. ч.-лі-лёў-лём, полі-лямі-лёх, ср.—поле. Згубіла долю ў ШЫрокІМ ПОЛЮ. Гарун: Два каханьні. Ласкат. палейка-ку, ср. Апранулася палейка ў краскі. Гарун(ст. "Салавейка”).
• полешня-нг-ш, ж.—лесной участок, прйгодный для охотнйчьйх с собакою надобностей. НК: Очеркн 469.
•ПОЛІва-вй, предл.-ве, ср.—ПОЛОТье. Ар.;Шсл.; Ксл.; Гсл.; НК: Очеркн419;Нсл.461. Полівабыло благое, што трава паказалася. Нсл. У нас яшчэ шмат ёсьць поліва. Тм. Надабе брацца за поліва — грады зарасьлі дужа. Лужасна Куз. (Ксл.). Поліва гэтага ў нас — аж не абабрацца! Ст.
•поліўка-ўкі-ўцы, мн. ч.. род. полівак(-ўкаў), ж. 1. суп, состояіцйй йз жйдкостй, без гуіцй. Ар. Ад поліўкі ножкі тоненькі. Поговор. Рапан.: Прык. 30. Звары, мама, ПОЛІўкІ. Асіпова Аз.(Ксл.).
2. жлжа. Ад., жйжка в бульёне. Шсл. Адна поліўка. Ад. Усю бульбу пацягалі, а імне адна поліўка засталася. Ст.
3. кнслый суп, состояіцйй йз кваса, бурачного рассола, кйслой сыроваткн, жйдкой овсяной цежй, прнправленных "закалотай", НК: Очеркн 12. кйслый суп на квасу йлй овсяной цеже. НК: Старцы, Но. 67. 4. похлёбка. Нсл. 461. Рыбная поліўка. Нсл. Дзякуй за клёцкі, поліўка ў зубы навязла. Послов. Тм. Уменый. полівачка-чкі-чцы —ушнца. Нсл. 461. Полівачка смачная. Нсл. •полік-іка, предл.-іку, зеат.-іча, м.—пнтей-ная мера в бутылку. Нсл. 461. Купі полік гарэлкі. Нсл. 461. Уменьш. полічак-чка, предл. й зват.-чку. Нсл. 461. Адзін толькі полічак купіў на шасьцярых. Нсл.
•полк, полку, м.—полк. Дайшлі да штабу полку. Гарэцкі: Песьні 86.
♦полка-лкі-лцы, мн. ч„ род. полкаў(полак), ж. 1. кусок матернн, йз которых(кусков) сшнвается юбка. Ар. Спадніца шырокая,
аж у пяць полак. Ст. У спадніцу не стае аднае полкі. Ст.
2. пелёнка. Ксл. Полкі ейнага дзіцяці, аво! памыла. Кляшчыно Беш. (Ксл.).
•по лудніца-г/' і, дат.. предл.-цы, ж.—время в летяюю пору между прнгонм скота с поля перед обедом н выгоном скота в поле после обеда, бывает разллчной длйны в завнснмостн от того, насколько слльная жара, но прнблнзнтельно от 10 час. утра до 3 час. после обеда.
•полудзень-дня, предл.-дні, м. 1. обед. Шсл. На полудзень жнеям хлеба ня станець. Нсл. 463. На полудзень уставіла куцьці із затаўкаю. Ст. Па полудні паедзем па снапы. Ст.
2. полдень. Нсл. 463. На дварэ полудзень, a ты агіляешся ехаць. Нсл. См. палўдзень, 1, 2.
•полька-кі—полька, очень быетрый по темпу танец(по пронсхожденню нацно-нальный чешскнй танец).
•польны 1-ная-нае, 1. полевой. Зьвярата польныя плакалі. Кіт.
2. пасуіднйся в поле. Нсл. 463. Сьвіньня ня польная скаціна, не ганяем у поле. Нсл.
•ПОЛЬНЫ ІІ-ная-нае, прйлаг. от пол. НК: Очеркн 237.
•полы, едйнств. ч. нет.—пламя. Ужываюць у проказі: Полы шугаюць(у печы і інш.) Ар.
•ПОЛЫМЯ-Л4Я, ср.—пламя. Нсл. 463. Адзін із агнём, другі з полымям. Послов. Нсл. См. поламя.
«ПОМала, нареч.—маловато. МГсл.; Нсл. 463; Ар. Помала ты даў імне за работу. Нсл. Помала прышлося на маю часьць. Тм. Аб ім(сяле) тут, у месьце так мала гўка-юць, і так помала пішуць'. Дзьве Душы 149. Што ты кажаш? — спытаўся Абдзіра-ловіч парушаным, але такім голасам, у якім сам помала чуў гіатрэбнага пачуць-ця і зганіў сябе за гэта. Дзьве Душы 158.
•помаракі-каў, едйнств. ч. нет.—рассудок. Гсл. Гэтак удырыў, што й помаракі адбіў. Гсл.
•помач-чы, ж.—помоіць. Шсл.; Гсл. Пома-чы ад сыноў я мала бачу. Ст. Калі ты, Пан мой, мне ласкі і помачы сваей ня ўчыніш, як тваё адзіноства знаць маю? Кіт. 46. Чы да паклонаў маіх ад мяне помачы жадаеш? Тм. 463. Пан Бог яго ізь неба зышле мусульманам на помач. Тм. 96617. Браць грошы за помач чалавеку — грэх. Север.(Косіч 252). Хадзі к нам на помач. Расуха Імгл.(Косіч 237).
ісьці(ехаць) помачы—за помоідью.
помач даваць—оказывать помошь. Урад ку пайманьню таковага помач даваці маець. Стт. 206. Тым непрыяцелям помач даваў. Стт. 67.
•помачнае-нагд, суш,.—гонорар. Дыкжэ гонорар — "помачнае” — гэта пэўная пазнака таго, што радзілася адумыс-ловая юрыдычная профэся людзёў, што,
помнага
785
попаўзень
наймаючыся, вядуць на судзе чужыя справы. Барысёнак: Адвакатура, 117.
•помнага, нареч.—многовато. Нсл. 464. Помнага просіш за свой тавар. Нсл.
•помкерь-ню-ніш-не; прош. вр. помнеў-нела-нелі, каго-што, несоверш.—помннть. Соверш. папомнець (Гсл.)-ніш-ніць—бу-дешь, будет долго помннть(угроза). Ар. Папомніш ты мяне! Ар. He гамзі ты ў балота новук) адзежыну. Калі ты заўсёды так гамзіш, дык папомні маё слова — ані разачку ня будзе чагоўлюдзі адзець. Юрсл.(под гамзіць).
выпамнець-ню-ніш-не, прош. вр.-неў-нела-нелі—удержать в памятн. Нсл. 90. Выпамнець усё гэта цяжка. Нсл.
прапомневаць, -нюю-нюеш-нюе—забы-вать нечаянно. Нсл. 527. Ты часта прапом-нюеш тое, што надабе зрабіць. Нсл. Соверш. прапоутець-ню-ніш-не. Нсл. 527. Апрапомнеўшы баязьнь Божую, пака-яньне свае ўзрушыў. Кіт. 65a2. Я прапомнеў сказаць яму гэта. Нсл. Прйч. прапомнены —забытый. Нсл. 527, Прапомненую крыў-ду ўспомнеў. Нсл.
прыпомнець, соверш.—прнпомннть. Ар. Несоверш. прыпамінаць.
прыўпамянўць-нў-нёш-нёць-нём-іцё, со-верш. (слегка, С.) напомннть. Нсл. 498. Ня гневайся, што я прыўпамяну, што пара доўг аддаць. Нсл. Хоць бы ты імне прыўпамянуў аб гэтым. Нсл. 519. Несоверш. прыўпамінаць, -аю-äetu-äe—часто(слег-ка С.) прнпомннать. Нсл. 498. Я табе аб гэтым ня першы раз прыўпамінаю. Нсл.
успомнець, соверш.—вспомнеть. Я(Бог) вас успомню збавеньням. кітЛ^. Несоверш. успамінаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма —вспомннать. Успамінайце мяне Бога малітвамі. Кіт. 7а7.
•помнецца-іцца-яцца, несоверш. каму —помннться. Соверш. адпомнецца-нюся-нешся—прнпомнеть себе. Войш. Я забы-лася песьні, але заўтра адпомнюся. Войш. прыпамянўцца-нўся-нёшся, соверш. к прыпамінацца. Нсл. 508. Несоверш. прыпамі-варца-аюся-аешся—домогаться чего-л. напомннаннямн. Нсл. 508. Даўно ўжо я табе прыпамінаюся аб доўгу: сядні прыпамяніся табе, а ты заўтры й забудзешся. Нсл. Несоверш. прыўпамінацца -—часто (слегка, С.) требовать отдачн чего-л. Нсл. 498. He прыўпамінайся яму, то ён сам не аддасьць. Нсл.
прыўпамяпўцца-нўся-нёшся, соверш.— (слегка, С.) потребовать отдачн чего-л. Нсл. 498. Раз прыўпамянуўся яму аб доўгу, дык ён нято туды. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
