Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•поцемна, нареч.—темновато. Нсл. 488;Ар. Поцемна ў хаце, пара сьвятло даць. Нсл. •поценка, нареч.—тонковато. Нсл. 488; Ар. •поцераб, пацяроб-бг, м.—сенокос, очн-іценный от кустов. Шсл. Пойдзем касіць на пацяроб. Амельна Пух. (Післ.). 3 пацяробу прывёз каласьнічок сена. Ст.
•поцераб-бу, предл. й зват.—бе, м. — поцерабы. Ксл. У поцераб вядзі каня. Палуянава Гар. (Ксл.)-
•поцерабы-баў, едйнетв. ч. нет. 1. место, очшценное совсем от леса, мелколесья, нлн с прореженным лесом. Ар.
2. лес с отрубленнымн сучьямн(?) вннзу. Ар. Прабег скрозь усі поцерабы. Сакуны 74. •поцесна, нареч,—тесновато. Ар.; Нсл. 488. Вам тут жыць поцесна. Нсл.
•поцесь-ег, мн. ч.-сі-сяў, ж.—прялка(? С.) віленшч. (Нсл. 488). Дзеўкі з поцесямі зьберліся на супрадкі. Нсл.
поцяг
790
па абедзе
•поцяг-га, предл. поцязе, зват. поцяжа, м.—сапожный ремень. Гсл.; Нсл. 488.
Пацягні яго поцягам, няхай ня дурэе тут. Нсл.
•поцяга-ягі-язе, ж.—влеченне. Як каго сустрэнеш першы раз, а душа не пачуе да яго поцягі, то зь ім не сябруйся, бо так будзе, як із маладымі, каторых душы ня чулі к сабе ніякае поцягі, а бацькі іх павянчалі; іх жыцьце будзе такое, як жыцьце сабакі з катом. Рэч.(Пет. II, 260).
•поціск—пожатйе рукй. Гсл.
•почткя-пкі-пцы, ж.—веревка, дужка у ведра. Ар. Закруціўшы почапку, каб не ўвалілася вядро, глыбака топе яго з канцом вагі. Гарэцкі: Песьні, 66. См. пачопка. •почапка-пкі-пцы, ж.—верёвочка для подвешнвання чего-л. Шсл.—пачопка I. Ар. Дай імне гэту почапку павесіць клубок. Ст. Ср. пачопка.
•почасьць-гр, мн. ч„ род.-цяў, ж. 1.—почн-танне, почёт.
2. угоіценне. Нсл. 489. He вялікая там была почасьць. Нсл. 489. Уменьш. почастка, (Ксл.; Нсл.), пачостка (Шсл.уткі-тцы,— угоіце-нне, Маламер’е Аз. (Ксл.); Шсл. угоіценне С закуской н внном. Нсл. 489. Почасткі ніякае ня было, а так бавіліся. Нсл. На вясельлю была добрая пачостка. Сьміл. (Шсл.).
•почат(почыт, МГсл.)-а/«у, предл. й зват.-аце, м.—однообразне, сходство, образец. мгсл.; Нсл. 489. Боты не адным початам пашытьг. адзін большы, другі меншы. Нсл. На почат гэтага зрабі. Нсл. He аднаго почату рукавіцы. Тм. Даўно гэта было і аб парабкох ня стала ні слуху, ні духў, ні почату, быйня было іх на сьвеце. Лынькоў: Воўчы Лог (Калосьсе, Но. 2, 1935, стр. 98). •почут-уту, предл. й зват.-уце, м.—слух О~ ком. Шсл. Тыхлюдзёўтут іпочуту няма. Ст.
•па, 1. предлог е вйнйт.. предл. й род. падежамй. всегда без ударенйя.
С внннт. падежом, а) употребляют, указуя на лнцо, жнвотное нлн веіць, которые нужно получнть, прнвестн н т.п.: за (с твор. падежом). Гсл.; Ар.; Нсл. 421. Паеду па тую Лукірку красную. Водзьвінка Імгл. (Косіч 240). Я па цябе прышоў. Нсл. Срала мая, страла! Па што прышла? Ці па мёд, ці па гарэлачку, ці па красную дзевачку? Нз песнн, Нсл.
Посла no Ростйслава брата своего. Радз. лет.(Ганцов, 235). Стукнулі, грукнулі на дварэ, паглядзі, мамухна, ці не па мяне. Росуха імгл.(Косіч 248). Па мяне прышлі. Гсл. Прышоў па лапату.
па што—зачем. Па што, воўча, йдзеш? — A na апошняе.
б) употребляют для указання предела расшнренного действня: по (с внннт. падежом). Па поясу у вагню стаяць. кіт. 12964. Употребляют для указання раз-мера, велнчнны чего-л.: по (с внннт.
падежом). Трава па калена. Па вушы.
Г) в союзе с чнсл. (кроме "адзін”) для указання колнчества, прнпадаемого каждому, цены каждого: Купляць, пра-даваць па чом:
па пяць, па шэсьць, па сем, па восьмі, па дзевяць, па дзесяць, па адзінанцаць, па двананцаць, па трынанцаць, па чатыр-нанцаць, па дваццаць, па трыццаць, па сорак, па пяцьдзясят, па семдзясят, па асьмідзясят, па дзевяцьдзясят, па сто). Па дзесяць раз. Кіт. І7а9. Цытрыну прадавалі па сем грашоў. Цукер куплялі па шаснанцаць капеяк хунт. Па два (дзьве), па тры, чатыры, па дзьвесьце, па трыста, па чатырыста—по(с внннт. падежом: по два, по трн, по четыре, по двестн, по четыреста).
па двое, па трое—по двое, по трое.
па пяцьсот, па шасьцьсот, па сямсот, па асьмісот, па дзевяцьсот—по пятнсот, по шестнсот, по девятнсот.
па паўтара, па паўтары—по полтора, по полторы.
2. е предл. падежом, a) no наружностй'. ПО ( в дат. падежом). Хмары плывуць па небе. Ня лазь па лесьвіцы. Нягодна йсьці па гэтых сходах. Вял.
б), в преде.іах чего~л.— ПО.
хадзіце па масткох—ходнте по троту-ару. імсьц.
па ўсім сьвеце—по всему свету. Хадзіла па ўсіх пакоях. ВЦАфанасьев, ІУ, 1914, 286). Хадзіла каза па ніцых лозах, па вербало-3QX. Красновічы Сураск (Сержп., Отчет, 12). Брыдзем па балоце. Нсл. 421.
г) в разных местах,—по (с дат. пад.) Па школах, па хвабрыках, па ўрадах хадзілі спэктары. Расьселіся па кутох.
Г) от одного пункта к другому,—ПО (с дат. падежом). Акцызьнік хадзіў па крамах. Б.с йм. чшл. "адзін",—по (с дат. падежом). разумеўся—по (с дат. пад.).
па адным—по одному. Імаму па чыр-воным залатым прыходзіла ад галавы. Кіт. І7аіб. Пеў па разу. Кіт. І7а8. Маці з локаць, бацька з сажань, а дзеці па палцу. Рапан., Прык. 334.
Г. употребляют. указуя на лйцо, предмет, о котором скучают, плачут.—ПО (с Дат. пад.), О (с предл. пад.). Зажурыўся мой татухна родны па маёй горкай дольцы. Гараны Імгл. (Косіч 28).
X. прй указанйй родства,—ПО (с ДЯТ. пад.). Мая бабуля па матцы звалася Ясапата. Д. Пазнаў па голасе, па шапцы—узнал по голосу, по фуражке.
Е. в знач. временном'. после какого-л. дейетвйя йлй еобытйя—после. Па вясельлю паехалі да тога палацу. Н. (Афанасьев. ІУ, 1914, 287). Па нас ня будзе нас. Поелов. Нсл. 421.
па абедзе—после полдня. Ар.
na
791
паборшчына
na вячэры—после ужнна. Ар. Па ўходзе (сьвятара) із сьвятымі дарамі да аўта-ра, моў гэтую малітву: малітва па перанясеньню сьвятых дароў. Малітва пры сьвятой літургіі 1695 г.(Б. Шляхам, Но. 6, 1970 г.). Па абедзе клаўся супачыць.
3. с дат. падежом, А. с йм. суіц. в ед. чйсле (remap.?). Употребляют, показуя на время дейст-вйя. (Ён паказуе імне, хочучы) ў маей зямлі быці па краснай вясьне й па ціхому лету. Яўрэінаўскі летапіс.
Б. в соедчненйях, отн. к наречйям'. павЯЛІка-літоўску—по велнколнтовскн; палюдзку —по-человеческн; папольску—по-поль-СКЙ.
Пабеларуску няцца хочуць. МГсл., перад-мова, ІУ. Калі вучыш, як мае абракаціся, калі пататарську ня ўмее, то паруску няхай абракаецца. Кіт. 87аі. To... кур — паруску певень ест. Кіт. 11961. Лепш зрабі ты пахрысьцянску. ГаруніКан. Паўлючонка.
плакаць па загінулых—плакать о по-гнбшнх. Па табе плача гай. ЧЧ: Песьні 75.
• па... прйросток. 1. употребляют прй создаванйй глаголов'. А. означает прйобретенйе свойства йлй качества. Напрймер- паблажэць, пахудаць, падаражэць, падужэць, патанець, па-чырванець.
Б. доведенйе действйя к какому-л. результату, напр.-. пагаліць, паправіць, параіць, паса-дзіць.
Г. действйеоднймпрйемом'.пагля^зець падзякаваць, пакланіцца.
Г. означает совершенное действйе, пройсходяіцее обыкн. короткое время.Напрл Паграць, пагў-каць, пагуляць, падзьмухаць, пакалы-хаць, палётаць, папсаваць, папрадаць, папрацаваць, пасядзець, павазіцца, па-чытаць.
X. начало действйя, напр.: пабегчы, пагнацца, паляцець.
Д. указует на неоределенную продолжйтельность временй йлй состоянйя, которые пройсходят с перерывамй й ослабленно, напрл паглядаЦЬ, пахаджаць, пазіраць.
Е. осушествленйе действйя в немножко меншем размере. напр.-. пазалаціць, памазаць, па-трусіць, пацярушыць.
Ё. расшйренйе действйя на все йлй многйе предметы, напр.: паглухці, пахаваць, пакві-цець, памепзьці, пасьлепці.
Я. ознчает действйе, которое пройсходйт медленно.несразу.йлйнанесколькопрйемов:. напрл падаганяць, панакібаць, папрывыкці, параскласьці, папакалайінйа, папапла-каць.
•паабг ледзіцца—с« под глядзецца.
•паабедаць см. под абёдаць.
•паабёднешні-няя-няе—бываемый, пос-ле нлн в конце обеднн, лнтургнн. Нсл. 468. Паабеднешняя малітва. Нсл.
•паабедзены-ная-нае—послеобеденный.
Нсл. 468. Паабедзеная воддыш. Нсл.
•паабёруч, нареч.—по обенм рукам, по обепм сторонам, (МГсл.) как н павобач. Нсл. 468. Пааберуч мяне селі. Нсл.
•паабіраць—см. под браць.
•паабнікаць—см. под нікаць.
•паагўльна, нареч.—оптом, гуртом. Нсл. 468. Ураздробіцу не прадасьць, апаагуль-на. Нсл.
•паахотне, нареч.—охотно, добровольно. Нсл. 469. Паахотне пайшоў у некруты. Нсл.
•пааддаваць—см. под даваць.
•пааджымаць—< « под жмаць.
•паадкідаць—см. под кідаць.
•паадноўчы, нареч.—по одному разу. Нсл. 468. Сядні паадноўчы толькі прывезьлі дроў. Нсл.
•паапрыч, нареч.—порознь. Нсл. 469. Паап-рыч жывуць, сядзяць. Нсл.
•паасоб, нареч.—отдельно. Нсл. 469. Ідзе гэта бачана, каб кажнаму паасоб даваць есьці? Нсл.
•паасобі, нареч.—отдельно. Нсл. 469. Бра-ты паасобі жывуць, купчуюць. Нсл. См. паасобіцы.
•паасобіцы, нареч.—отдельно. Нсл. 469. Паасобіцы зарабляюць, тый сабе, а тый сабе. Нсл. См. паасобе.
•паасобку, нареч.—в отдельностн, от-дельно, Ксл. отдельно, мгсл.; Нсл. 469. порознь, врозь. Ар.; МГсл. Звары паасобку, а потым ЗЬЛІ. Альшанікі Беш. (Ксл.).
•паасобнасьці, нареч.—отдельно. Нсл. 469. Паасобнасьці зарабляем, брат сабе і я сабе. Нсл. Кладзі паасобнасьці. Тм.
•паацець—см. под ацець.
•пабожаму, нареч.—по-божескн, Шсл. взругая(?) на Бога; мнлосердно, Нсл. 422. справедлнво. Надабе мець сумленьне, надабе рабіць пабожаму! Ст. Пабожаму паступай, дзіцятка, нікога ня крыў-дзячы. Нсл.
•пабожны-ная-нае—набожный. мгсл.
•пабоіч-іча, предл.-ічу, м.—бондарскнй ннструмент для натягнвання обручей. Mix.
•паболець—см. под болець.
•паболіць—см. под боліць.
•пабольшаць—сл. под болыйаць.
•паболыпыць— с.ч. под большыць.
•пабор-ру, предл. й зват.-ру, м. 1. взнманне, сбор(налогов).
2. (прнзыв, С.) набор (в армню, С.) Гсл.; Нсл. 422. Нёкруці пабор. Нсл.
•паборац-рца, предл.-рцу, зват.-рча, м.
—сборіцнк податей. Гсл.; Нсл. 422. Паборца прыслалі выбіраць падаткі. Нсл. См. паборца.
•паборны, -ная-нае—прннадлежаіцпй, относяіцнйся к рекрутскому набору. Нсл. 422. Паборныя грошы. Нсл.
•паборшчына-нбі-не, ж.—рекрутіцнна; сбор денег для расходов прн сдаче рекрутов. Нсл. 422. Паборшчына сёлета вялікая накладзена. Нсл.
паборца
792
п’абьічаю
•паборца-цы-цу, м.—паборац. Нсл. 422. Паборцу другога абралі. Нсл.
•пабоўня-ні-нг, ж.—колотушка с рукоят-КОЙ В 15-18 верш. ДЛЙНЫ. НК: Очеркн,Но.685. •пабоўтаць— см. под боўтаць.
•пабоцні, мн. ч.—ремнн(веревкн), соедн-няюіцне валек с хомутом; постромкн. Даўна пабоцні муляюць. Танк(Калосьсе, Но. 3/20, стр. 133).
КНІГІ ОНЛАЙН
