Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
паданьне
799
прыпадаць
2. бегать, везде успевать. Гсл. Дзяцьвішча цалюткі дзень падаюць улетку, ня стыкаючыся ў хаце. Гсл. (Сабака) падаў цалюткі дзень на палёх. Гарэцкі: Песьні 67. Отгл. ймя суіц. падаНЬНб-НЯ, предл.-НЮ —хлопоты. Нсл. 389. Досіць было паданьня аб гэтым. Нсл. Соверш. адпйдаць—обьез-днть, оббегать вокруг в понсках за чем-л. Дсл. Наша гаспадыня адпадала ўсі сёлы навокал, шукаючы батракоў. Дсл.
3. шалнть, бесчннствовать. Нсл. 389. Ня падайце, дзеці, розкі будуць. Нсл. 389. Соверш. нападаць—набегать, добыть через шалостн. Нсл. 313. Падаў, пакуль нападаў сабе хваробу. Нсл. 389.
4. суетнться, Нсл. 385, (предаваться чему-л., С.), слншком вдаваться в какое-л. дело, работу. Шсл. Падаець чалавек, пакуль жыў. Нсл. Досіць табе падаць; ляж, аддыхні! Нсл. Падаў, падаў за работаю, пакуль не падарваўся. Ст.
5. за кім, каля каго—ухажнвать за кем-л. Асячоны так і падае за гэтаю зводні-цаю, увядзёнкаю. Нсл. 371(под асячоны).
підашме-ня-ню, отгл. ймя суіц. к падаць,
1. хлопоты, беганне. Нсл. 389. Досіць было паданьня аб гэтым. Нсл.
2. ухажнванне. Нсл. 389. Паданьням сва/м агорк дзеўцы. Нсл.
адпадаць, несоверш. кадпасьці—отпадать. Соверш. адпасьці, адпадў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё-дуць. 1. околеть (о домашннх жнвотных). Дсл.
адпалі каровы—коровы попадалн, пооколелн. Дсл. Адпалі ўсі авечкі—оста-лнсь без овец. Дсл.
2. отказаться от корма. Дсл. Конь, знаць, захварэў — адпаў ад пошару. Зьверавічы Красн. (Дсл.). _
падаць-ае-аюць, несоверш. 1. к апасьці 1,о лйстьях, цветах, фруктах—ОПаДЯТЬ. Ар.
Лісьце ападае. Ст. Яблыкі, ігрушы апада-юць. Ар. См. ападкі.
2. о тесте, постройке—ОСедать. Соверш. апасьці, ападў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё, 1. о фруктах. цветах, лйстьях—опасть. Прышоў Пятрок, апаў лісток. Послов.
2. о постройке, тесте—осесть. Хай цеста ападзе, тады будзем садзіць хлеб. Ст.
3. обеднеть. Дсл.
дападін^-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. 1. везде до всего доходнть. Шсл.; Ксл. Ты ўсюдых дападаеш. Бікложа Беш. (Ксл.).
2. с трудом доходнть. Нсл. 140. Дападаць, дапасьці да двара. Нсл.
3. перех.—настнгать(застнгать, С.), нахо-днть. Нсл. 140. Калі ня прыходжу да яго, ніколі не дападаю, не дападу яго ўдварэ. Нсл.
дапасьці, (Шсл.; Ар) дапасьць, (Нсл.; Гсл.) дападў-дзёш-дзём-дзіцё, соверш. к дапа-даць 1. 1. везде до всего дойтн. Шсл.; Бікложа Беш. (Ксл.). Калі йдзе ігрышча або вясельле, дык яна дападзець. Варсл.
Дахужы чалавек усюды дападзе. Ст.
2. соверш. к'дападаць 2,—с трудом дойтн.
3. застнчь, найтн. Цяжка дапасьць добрага работніка. Нсл. 140. Дапаў чорт скрэбла. Тм.
4. достнгнуть чего-л. нечаянно; наско-чнть на что-л. Нсл. 140. Дапаў свайго, чаго хацеў. Нсл.
5. дорваться. Нсл. 140; Гсл.; Ар.; БНсл.—наб-роснться на еду. Шсл. Дапасьць da гарэлкі. Нсл. Як дапаў, дык адзін усё й пажэр. Ст. западаць-дю-дегд-ае, несоверш. 1. кло-ннться к паденню, Нсл. 177. много хворать, хнлеть, прнпадать; спадать с тела, худеть. Курш.(Даль, ІУ нзд., 1526). Іхная маці чыста западае. Варсл. Здароўе маё пад старасьць западае. Нсл.
2. паденнем заграждать вход куда. Нсл. 177. Клямка моцна западае, адчыніць цяжка. Нсл. 177. Клямка моцна западае, адчыніць цяжка. Нсл. Соверш. запасьці, западзець.
запала клямка—нет входа. Запала табе клямка хадзіць туды. Нсл. 177.
нападаць-ою-деш-ве; повел.-ай-айма, несо-верш. на каго, на што, 1. нападать на кого, что-л. Нсл. 313. За што ты нападаеш на мяне? Нсл.
2. перех.—находнть кого-л., заставать. Нсл. 313. Колькі разоў быўуцябе, ды ніколі ўдварэ цябе не нападаю, не напаў. Нсл. См. засьпяваць. Отгл. ймя суіц. нападаньне-ня, предл.-ню—нападенне, прнтесненне. Нсл. 313. 3 усіх бакоў цярплю нападаньне. Нсл. напасьці, нападў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё,
1. соверш. к нападаць 1. Нсл. 313.—напасть. У лесе зладзеі напалі на Жыда. Нсл.
2. соверш. к нападаць 2. Нсл. 313—застать. падпадаць-аю-аеш-ае, несоверш. падшто,
1. подвергаться (МГсл.) чему-л. непрнят-ному. Нсл. 445. Нехаця часам чалавек падпадае, падпадзець пад адказ, пад бяду. Нсл.
2. совпадать, Нсл. 445. прнходнться. Сёлета Дабравешчаньне падпадае ў Вялікую пятніцу Вялікага посту. Нсл.
падпасьці-падў-падзёш-падзёць 1. со-верш. к падпасьць 1, 2.
2. подскочнть на помоіць. Нсл. 445. Прапалі б мы тут, калі б вы не падпалі сюды. Нсл.
падупадаць, несоверш. к падупасьці. Ср. падупалы. Падупадаць на ногі—ослабеть ногамн(об опосных? н перегнанных лошадях, нзредка — о слабоногнх, ревматнческнх страдальцах, подагрн-ках.). НК: Очеркн, Но. 655. Соверш. паДуПЙСЬЦІ —п рндтн в(не который, С.) упадок, нзменнться в состоянйн к худшему. Гсл.
перападаць, несоверш. кперапасьці. Соверш. перапасьці[ць] 1. отоіцать, нсхудать. Гсл. 2. мннуться. Гсл. Вясна перапала.
прыпадаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш. 1. прнблнжаясь к кому, чему-л., блнзко сннзнться к нему, опустнться, нногда прнжаться. Гулі, гулі пшчолы к
прыпасьці
800
падацца
вульлю прыпадаючы, плакала Мар’ячка, к кублу прылягаючы. Косіч 243.
2. падать к ногам. Нсл. 506. Да ног прыпадаюць, прыпалі, просячы. Нсл.
3. о хлебе—не подннматься во время печення в печн. Шсл. Вось ужо другі раз прыпадае наш хлеб. Ст.
4. совпадать, случаться, Нсл. 506. прнхо-днться. Каляды прыпадаюць у пятніцу. Нсл
5. безліы. доставаться, Шсл. прнходнться на долю. Што каму прыпадае, тое й бяры — адмаўляцца няма чаго. Ст. Усі йменьня зрадніка такога міма дзяцей на нас гаспадара ку столу нашаму прыпадаці будуць. Стт. 67.
5а. наставать внезапно, прнходнть. Даль. См. прыпасьці.
6. безлйч.—прнлнчествует, Нсл. 50б.уместно, следует. Пакажы, табебудзепрыпадаць. Харобрычы(Курыла 85). He прыпадаець табе гаварыць гэта. Нсл.
7. нужно, следует. Нсл. 506. Табе прыпадае ехаць,^ Нсл.
прыпасьці, прыпадў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё, 1. соверш. к прыпадаць 1. (Вецер) прыпаў да ЗЯМЛІЦЫ. Гарун (ст. "Вецер").
2. соверш. к прыпадаць 2.—пасть к ногам.
3. соверш. к прыпадаць 3.—не подняться во время печення в печн(о хлебе). Шсл.
Нешта хлеб прыпаў, мусіць, не падышоў добра. Ст.
4. соверш. к прыпадаць 4.—прнйтлсь. Вялікадне прыпала на самае Дабравеш-чаньне. Нсл. 506.
б. -соверш. к прыпадаць 5.—прнйтнсь на чью-л. долю. Так яму прыпала, нічога ня зробіш. Ст.
5а.—настать внезапно, обнять, Даль. появнться, проявнться с снлой. Што табе, дудару, прыпала шчыру песьню завадзІЦЬ. 3 альбому Вярыгі-Дарэўскага.
Прыпала ў капітана цікавасьць схадзіць у старую лазьню. Пск. Пушк.(ч. ззо).
6. безлйч., соверш. к прыпадбць 6. Нсл. 506. Ня прыпала табе гаварыць гэта. Нсл.
7. получнть доступ к чему-л. снльно желаемому, дорваться. Вось прыпала чарода да атавы: ходзе, як пабітая! Ст. спадаць, несоверш. к спасьці, 1. понн-жаться, Гсл. вообіце уменьшаться (в уровне, обьёме, снле н т.п. С.) Гсл., ндтн на убыль. Вада спадае. Ар. Пухліна спадае. Ар.
2. худеть. Гсл. Конь пачаў спадаць на целе. Гсл.
3. терять свон сшіы в заботах о ком нлн о чем-л.
4. доставаться, переходнть по наследс-ству, на каго, па кім. Нсл. 602. Нашаму пану двор спадае, спаў. Нсл.
СПЯСЬЦІ, 1-ого й 2-ого лйца нет, Спадзёць, 1. соверш. кспадаць 1,2,3. Вадаураццэ спала. Гсл.
2. соверш. к спадаць4.—достаться, перейтн по наследству, Нсл. 602. На каго бы маёмасьць ляжачая або рухомасьць спала, павінні будуць, есьлі а суму пенязей пазычаную пазавуць, заплаціці. Стт. 329. Тое йменьне на дзеці не спадзёць. Стт. 288. упадаваць-дую-дуеі«-дуе( упадаць-даю-аеш-äe), несоверш. 1. праўн. у што—утра-чнвать что-л. А есьлі бы апісу свайму досыць чыніці не хацеў і ў чом ізь яго выступіў, тагды ў вусе подле запісу свайго ўпадаваець. Стт. 326. За тую сваю праціўнасьць у совітую заруку ўпадаець. Стт. 272.
2. суетнться, через чур хлопотать. Нсл. 660. Чалавек усё ўпадаваець, пакуль рукі ЗЛОЖЫЦЬ. Послов. Нсл.
3. перад кім—раболепствовать, ухажн-вать за кем(вестн себя угодлнво, подо-бострастно по отношенню к кому-л. бс целью добнться чего-л., С.) Нсл. 660. Чаго ты так перад ім упадаваеш? Нсл. Ня ўпадавай так, каленкі паб’еш. Послов. Нсл.
4. за кім—ухажнвать. Адгарніся маё сэрца ад яго, як стаў ён за тэю ўпадаваць. Дсл.(под адгарнуцца). Отгл. ймя суіц. упйдаваньне-ня, предл.-ню—снльное желанне угоднть. Нсл. 660. Дадзеў сваім упадаваньням. Нсл.
5. упадать, прнходнть’в упадок. Сонерш. упасьці, упадў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё 1. прнйтн в упадок.
2. обанкротнться.
выпадае, безлйч. 1. случается. Гсл.; Нсл. 88. Выпадае і знайсьці і згубіць. Нсл.
2. следует, должно, Гсл. необходамость требует, нужно, Нсл. 88. уместно, прннуж-дают обстоятельства. Табе выпадае, выпала ехаць. Нсл.
3. с йнфйнйтйвом—следует, Нсл. 88. уместно, годнтся. Ня выпадала табе казаць гэта. Нсл.
•й^аццй-аюся-аешся, несоверш. 1. метать-ся, Нсл. 389. Падаецца, як учадзелы кот.
2. бросаться(поспешно направляться, устремляться, С.) Нсл. 389. Пйдаецца бацька к імне. Нсл. Соверш. дападацца-аюся-аешся—дошалнться, попасть в какую-л. непрнятность. Нсл. 140. Соверш. дапасца(-сьціся, Ар.), дападўся-дзёшся-дзёцца-дзёмся-дзіцёся—дорваться, доб-раться(получнть доступ к чему-л. снль-ножелаемому, С.) Нсл. 140. Дапаўся да гарэлкі. Нсл. Соверш. нападацца-аюся-аешся, 1. набегаться(устать бегая, С.) Шсл.; Нсл. 313. Нападаўся хлапец за дзень за статкам, як быў у падпасычах. Ст. Дзеці ўдзень нападаліся, спаць хочуць. Нсл. Нападаўся я на полю, шукаючы гоні. Нсл. Што гэта з Алюсяю, ці здарова яна? — Чаго ж ёй хварэць? — спакойна й навет трошку гіронічна адказала матка; здарова, толькі нападалася за дзень, боў хаце ня стыкаецца. Дзьве Душы 84.
наўспадацца
801
падгатаваць
2. наработаться. Шсл.—утомйться за работой требуіцей передвйженйя. За дзень нападаешся з гэтаю работаю на полю, а ўвечары дома ізноўшто-колечы рабі. Ст.
3, нахлопотаться. Шсл. Ці мала я нападаўся, пакуль дастаў тую пазыку! Ст.
4. насетйться. Нсл. 313. Нападаўся за дзень. Нсл. Соверш. паўспадацца—засуетйться (многйм). Нсл. 430. Жыды нешта паўспа-даліся, як перад дажджом. Нсл. 430. Соверш. перапасырся-падзёцца, праз статак —от голода похудеть. Шсл. Каніна галодная, сусім перапалася. Ст.
прапасырся-пашчуся-пасьцішся, несо-верш.—пропадать, деваться нейзвестно куда. Нсл. 527. Куды ты прапасьцішся кажны дзень? Нсл. Соверш. запрапасьціцца. Нсл. 527. Тапор запрапасьціўся нівесь куды. Нсл. Соверш. распідацца-аюся-аешся, 1. расшалйться. Нсл. 556. Ціха, чаго вы распадаліся. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
