Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
узьнікйць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, не-соверш.—возннкать. Гсл.; Нсл. 654. Ад цябе ўсё ліхаўзьнікае, узьнікла. Нсл. Чэрві ў жыце ўзьнікаюць. Тм. Соверш. узьнікці-кну-кнеш-кне—возннкнуть. Нсл. 654.
Халера ўзноў узьнікла. Нсл.
•шкбіць, нікблю-біш-бе, несоверш., nepex. 1. губнть, на зло употреблять. Нсл. 340. Бацькава дабро нікбіць. Нсл.
2. нстреблять. Ср. вынікбіць. Соверш. вынікбіць-б.гю-б/ш-бе, перех.—нстребнть. Нсл. 88. Хвароба ўсю радзіму вынікбіла. Нсл. Соверш. зьшкбіць-блю-біш-бе—уннч-тожнть, довестн до ннчтожества. Нсл. 735. Аканом зьнікбіў нас сусім. Нсл.
•ніклы-лая-лае—поннкшнй. Гсл.
•нікнўць—cm. nod нікаць.
•нікнуць, нГкці—нзчезать. Нсл. 340; Гсл. Блашчыцы ўдзень нікнуць, а ночы іх поўная пасьцеля. Нсл.
зьнікаць-аюеш-ае, повел.-ай-айма, нв. —нсчезать. Гсл.; Нсл. 216. Пры ўсходзе сонца зоранька зьнікае, зьнікла. Нсл. Дзе ты зьнікаеш? Нсл. Сьнег зьнікае, зьнікнуў. Нсл. Отгл. ймя суіц. ЗЬНІКаНБНе-НЯ, предл.-НЮ, мн. ч.-ні-няў, ср.—нсчезанне. Гсл. Соверш. зьшкш-кну-кнеш-кне—нсчезнуть. Нсл. 340. Здароўе зьнікнула. Нсл. 216. Чэрві зьніклі. Нсл. 340. Отгл ймя суіц. зьнікненьне-
нікўды
774
нітаваньне
ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў—йсчезновенне. Гсл. (Увосень) нейкай млявасьцю старэ-чай аддавала ад луга. Жыцьцёўнікла, быў жалобе, неба цьмілася, зямля. С. Музыка 41.
•нікўды, нареч.—НйКуда. МГсл.; Ар.; Гсл.; Ст.; Нсл. 340. Нікуды не пайду. Нсл.
•шкці—см. под нікаць.
•нінашта, в см. нареч.—ннкуда, нй к чему. Нсл. 340. Нінашта ня згодна тваяработа. Нсл.
•ні пык, в см. нареч.—ннмало(ййсколько, нлчуть, С.) Нсл. 340. Hi пык ня ўчыўся. Нсл. Hi пык ня ўмее. Нсл.
•шпрошта, нареч. 1. как будто. Нсл. 340. Пахаджае, ніпрошта яго білі. Нсл.
2. как будто не. Нсл. 340. Ніпрошта таго было. Нсл. Ніпрошта ён тут быў, т. е. как бы его не было здесь. Нсл.
•ні росачкі, ні расінкі—решйтельно нйчего. Нсл. 340. Hiросачкі вады няма. Нсл. Hi расінкі не падобны. Нсл.
•НІСКўлЬ, нареч.—нлоткуда. Ар.
•ністожыць, -жу-жыш-жа, несоверш.
—унйчтожать. Соверш. зьністожыць —уНЙЧТОЖЙТЬ. Сакуны 8.
• ністуль-нісьсюль, нареч. — ніадтуль-ніадсюль. Ар.
•ні'шкам, нареч.—молчаллво, без голоса. I мухаммед прароча, ня пей голасам нэмаз(араб., малітву) ані тэж нішкам, a бяры сабе межы тымі сярэдні голас, то ест пошапкам пей. Кіт. 42615. Экінды нэмаз нішкам пей. Кіт. 8166.
•нішто, нічога, нічому, нічым, на нічым, местойм.—НйЧТО. Ар.; МГсл.; Нсл.; Ржэўскі п.(Грынькова: Тудовляне). Нішто табе не паможа. Нсл. He бяры нічога, ня бойся нікога. Послов. Нсл.
•нішто—нлчего себе. Гсл. Як жывеш? — Нішто сабе. Гсл.
• нішчэмны—.... Быў надта замершы, нішчэмны, худы-патык шчэпка. Уселюб Н. 1896, II, 144.
•нішчэць-эю-эеіч-эе, несоверш. 1. разо-ряться. Што год нішчэем за няўродамі. Нсл. 341. Сам вельмі зьнішчаў ( старая форма) і ня дуж з тэй зямлі дані даваці. Гордз. Акты ХУІІ, 3. Соверш. ЗЬНІШЧЭЦЬ —разорнться. Сусім зьнішчэлі за няў-родамі. Нсл. 341.
2. унйчтожаться. Ад пяцьця шайтан нішчаець(старая хорма, С.). кіт. 1,14. Ад гэтых чатырох рэчай шайтан нішчаець. Кіт. 1, 15.
• нішчымнік-гка, предл.-Іку, зват. Уменьш. —бедняк, пнтаюіцнйся сухояденйем(не-заправленной пшцей, С.). Нсл. 340. Няві-даўся ты нішчымніка! Нсл, Нішчымнік, a высяваець. Тм.(?).
•шшчымніца-ды-цы, ж. 1. незаправлен-ная пйіца. Ксл.; Косіч 256. Яны ўжо два месяцы церпяць нішчымніцу. Русінава Сян. (Ксл.). Усю сядзьміцу ні мяса, ні малака,
апрача толькі нішчымніцы. Л. Нч. 44. Нішчымніцаю нас корміш. Нсл. 340.
Нішчымніцы наварыла. Тм. Было некалі блага: ня хата-хата ў вайну згарэла, — a хібарка, а ў хібарцы — нішчымніца. Марціновіч(Беларус, Но. 59). Яны ядуць адну НІйіЧЫМНІЦу. Зямковічы Сян. (Ксл.).
2. женіцлна, пйтаюідаяся "нішчымні-цаю”. Нсл. 340. Ср. нішчымнік.
•нішчымнічаць, -аю-аеш-ае—плтаться "нішчымніцаюЦэлы пост нішчымні-чаем. Нсл. 340.
•нішчымны, -ная-нае—незаправленный (о еде). н. Зварыла квасу нішчымнага. Ст. Капуста нішчымная і есьці ня хочацца яе. Ст. Цяпер нішчымны тыдзень. Косьцева Выс. (Ксл.). НІШЧЫМНЫ крупнік. Нсл. 340. Бульба ды тая нішчымная. Севершч.(Косіч 19). Усе бульба ды бульба дый тая нішчымная. Севершч.(Косіч 19). Нареч. НІШ-чымна—без всякой прнправы. Нсл. 340. Нішчымна зварана. Нсл.
•ні'шчыць-чу-чыг^-чв, несоверш., nepex. 1. уннчтожать, нстреблять, губнть, разо-рять. Гсл.
2. умалять. Гсл. Соверш. зьнішчыць-чу-чыш-ча—уннчтожнть, пнз. йстребйть, разорйть. Отгл. ймя суіц. зьнішчэньне-ня, предл.-ню—нстребленйе, Гсл. унйчтоже-нне. мгсл.
•шшчыцца-чуся-чыгдся, несоверш. 1. уннч-тожаться, йстребляться, губнться, разо-ряться. Гсл.
2. умаляться. Гсл. Соверш. зьнішчыцца. •ніт, шта(ніту, Шсл.), предл.-це, зват.-це, м. 1. часть ткацкого станка йз двух палочек-(толстых Mix.) й нйток, через которые продеваются нйтй основы перед бёрдом. "Him” служйт для образовання зёва, в который просовывается челнок. Mix.; Ксл.; Шсл.—нйтй, прннадлежаіцйе к ткацкому станку, посредетвом которых передвн-гаются основные прядл, Нсл. 341. часть ткацкого станка. Шсл. Кляда, зьбегай к Настулі й папрасі шыршы ніт. Макеенкі Аз.(Ксл.). Прытачыла ніт на тры пасмы. Ст. Him парваўся. Нсл. Him мышы пата-чылі. Тм.
2. мн. ч. НІтЬІ-оў-ОМ, мн. ч., предл.-ОХ, м.—железный болт. Шсл.; Нсл. 341. Балькі на нітох. Нсл. Сьцены нітамі ўмацаваны. Тм. Бальку ўзялі на ніты, каб не паськяпа-лася. Ст. У калёсы даў добрыя ніты. Ст.
•ні то, ні сё, 1. нй то, нй другое. Нсл. 341. Hi таго, ні сяго ня хоча. Нсл. Hiтым, ні сім не здаволіўшыся. Тм.
2. в см. нареч.—кое-как, Нсл. 341. посредст-венно. Жывем ні то, ні сё. Нсл. Варыва ні то, ні сё, ясі пасаля. Нсл.
•ШТОТУДЫ, нареч,—ннкак. Нсл. 341. Я яму колькі разоў казаў гэта, а ён нітотуды і слухаць ня хоча. Нсл.
•нітаваньне-ня, предл.-ню—клёпка, зак-лёп ка(действне).
нітаваць
775
шцы
• HiTaBäub-WPM-wyew-Wiye, несоверш., перех.
—клепать, заклепывать, скреплять ме-таллнческне частн заклепкамн; соедн-нять, металлнческне частн, загнбая края н сплюіцнвая нх. Бляхар наш нітуе добра. Нсл. 341. Соверш. занітаваць—запа-ять. Нсл. 177; БНсл. Бляхар ня ўсі дзіркі занітаваў у бляшаніку. Нсл. Отгл. ймя суйі. занітаваньне, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—за-пайка. БНсл. Прйч. занітаваны—запаен-ный. БНсл. Соверш. зыптаваць-тўю-тўеш-тўе, каго-што—скрешггь железнымн гвоздямн нлн болтамн. Шсл., заклепать. Каб зьнітаваць абруч, дык яшчэ дзяр-жаў бы. Ст. Зьнітаваць ключ, пярсьцёнак. Нсл. Прйч. зьнітаваны—заклёпанный. Зьнітаваны пярсьцёнак. Нсл. Зьнітаваныя завушнічкі. Нсл. 216.
прынітаваць—заклепать, прнклепать. Бляхар добра прынітаваў ручка да карца. Нсл. 341.
•штавацца-тўюся-туешся, 1. плотно соеднняться. Радасьць бязь слёзаў ня родзіцца. Яны йдуць упоруч, нітуюцца і жыць ня могуць адно без аднаго. Дудзіцю (Бацькаўшчына, Но. 376-377). Далёкае блізка, сз сучасным нітуецца шчыльна істота. Дуб.: Наля, 17. Соверш. зьнітавацца. Векавеч-ныя тайны ў вадзін зьнітаваліся подых. Дуб.: Наля 28.
2. страд. к нітаваць.
•югы-таў—прнспособленне в ткацком станке для перевода ннтей. Гсл.; Mix. См. ніт 1. См. нічальніцы.
•нівоглядзя, нареч.—без оглядкн, Ксл. Як яму задалі яму страху, дык ён пабег нівоглядзя. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
•ні водны, ні водзін-ндга—нн однн. Гсл.; Ар. Hi водзін не пайшоў. Нсл. 339. Hi воднага зь іх там ня было. Тм. Hi водная каса ня годзіцца. Тм. Ласкат. ні водненькі. Ар. Увелйч. ні аднюсенькі. Нсл. 339. Hi аднюсенькага дня не прапусьціў. Нсл.
•нГва-вы, дат., предл.-ве, ж.—ннва, пашня (вспаханное поле, С.) Шсл. Каб ніва радзіла, трэба яе добра ўрабіць. Ст. Ужо ніва пачала радзіць добрае збожжа. Лалыкі Аз. (Ксл.). Уменый. НІўка-HZ, дат., предл. ніўцы, ж.—небольшая пахотная полоса. Нсл. 339. Ніўка, ніўка, аддай маю сілку. 3 Север. (Косіч 30).
• НІЦ 1. нареч.—ННЧКОМ (Шсл.; Гсл.), ЛНЦОМ (вннз, С.) Нсл. 341. Ніц паў на зямлю. Нсл. Пакладзі жупан ніц, няхай ня пыліцца добры бок. Нсл. Дзяцё кінулася ніц. Ст. Упаў перад ім ніц. Ст.
• ніцП, ніцу, предл.-цу, м.—нзнанка. Нсл.341. Ніц ляпей выглядае, чымся добры бок. Нсл. 341. См. благі бок( под бок).
• ніцалаза-зьі, ж.—нва ползучая. [Salix repens LJ Шсл. Зь ніцалазы — добрыя венікі. Дуброўка Пух. (іПсл ). Собйр. ніцалозьзе-зя, предл-ЗЮ, ср. Іг.
•ніцаваць—цўю-цўеш-цўе; повел.-цўй-цўйма, несоверш., nepex. 1.—переворачнвать на нзнанку. Гсл. переворачнвать, перешн-вать одежду внутрь лнцевой стороной тканн, Нсл. 341. лнцевать, перелнцовывать. Пара ўжо сьвітку ніцаваць. Нсл. Прйч. ніцаваны—перевернутый лнцевой сто-роной тканн внутрь. Нсл. 341. Сукно на шапцы ніцаванае. Нсл. Сукно на шапцы ніцаванае. Нсл. Отгл. ймя суш. ніцаваньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—переворачн-ванне на нзнанку. Гсл.; Нсл. 341. Сьвітка падзерлася сусім і на ніцаваньне ня годзіцца. Нсл. Соверш. пераніцаваць—пе-ревернуть на другую сторону, Нсл. 4С6. перелнцевать. Пераніцаваць верх хутра. Нсл. Прйч. пераніцаваны—перелнцован-ный. Пераніцаваны каптур. Нсл. 406. Пераніцаванае сукно. Тм. Отгл. ймя суіц. пераніцаваньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—переворачнванне на нзнанку. Нсл. 406. Пераніцаваньне сьвіткі. Нсл. Соверш. выніцаваны. Застаўся быццам выніцава-ны Гаршчок, варочаў у потных палцах манэту і чуў немую прыкрасьць. Дзьве Душы 74.
2. неперех.—хнтрнть, лукавнть. Нсл. 341. Ты ўсё ніцуеш, а не па праўдзе робіш. Нсл. •ніціцца, ніціцца, ніцяцца—рвется ннтка в "ніту". Mix.
•ніцма, нареч. 1. лнцом вннз, ннчком. Ар. Ніцма прыпасьці к вадзе ручаіны. Радарны (Каласкі, Но. 54-55, стр. 16). ПІў, прыпаўшы ніцма да ручая. Гілевіч(Б. Голас, Но. 71). На абочыне дарогі ляжаў ніцма чалавек. ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1). См. НІЦ I.
2. стремглав. Шсл. Дзеці кінуліся ніцма да дому. Голацак Сьміл. (Шсл.).
• ні'цы-цая-цае, Смл. (Даль). 1. склоннв-шнйся, ходяіцнй с опуіценным взором, сгорбнвшнйся, как будто провнннвшнй-ся. Гсл. Ходзе, як ніцы, людзёў баіцца. Гсл. 2.(о чнрее)—внутренннй. Нсл. 341; Ксл.
Каб цябе ніцая скула спаліла! Купіна Віц. (Ксл.). Гадзі яму, як ніцай скуле. Нсл.
3. скрытый(прнтворный, Растсл.) Нсл.; Растсл.
4. хнтрый, лукавый. Нсл. 341. Ніцы чалавек! Ніцая твая душа! адно гаво-рыш, а другое думаеш. Нсл.
5. (перен.у— ннзкнй, ннзменный.
б. плакучнй, с отвнслымн ветвямн, Ксл. нмеюіцнй длннные свнсаюіцне ветвн.
ніцая бяроза—плакучая берёза. пнз.
ніцая лаза—плакучая нва, іг. вербейннк [Naumburgia thzrsiflora Keich] Ксл. НІЦйё ЛйЗЫ вецьце. Сураж. (Ксл.). Ля ніцых бярэзаў іх злавіў. Котава Сур. (Ксл.). Хадзіла каза па ніцых лозах, па вербалозах. Красьневічы Сур.(Сержпут.: Отчет, 12). ХІЛІЦеся НІЦЫЯ ЛОЗЫ, куды вецер павее. пнз 47. Дык тугу — на ніцы лозы. Дуб. Вербалозы ніцыя. Кавыль: Ростань, II. Тваё ня раз умела вуха лавіць
КНІГІ ОНЛАЙН
