Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•пакавэнчыццаоч. под кавэнчыцца.
•пакаўзаць—см. под коўзаць. •пакаўз-ацца—оч. под коўзацца. •пакаціцца—см. под каціцца.
•пакаць( от слова пакіўаю-аеш-ае—от-правлять паннхлду по усопшем. Нсл. 390. Поп пакае. Нсл. Тады будзем плакаць, як будуць пакаць. Послов. Нсл. Соверш. папа-каць. Нсл. 390. Ужо папакалі й паплакалі. Нсл.
•пакачаць—noä качаць.
•пакачацца—см. под качацца.
•пакёль, област., нареч.—покуда, до какого места. Гсл.
•пакідаць—см. под кідаць.
•пакідаць—см. под кідаць.
•пакідацца—см. под кідацца.
•пакідыш-ша, предл. й зват.-шу, обіц.—СН-ротка, с малолетства оставленный родн-телямн. Нсл. 457. Пакідыша ўзяў к сабе гадаваць. Нсл.
•пакідзішча-ча, предл.-чу, мн. ч.-чы-чаў, ср.
1. веіць брошенная, какненужная. Нсл.457. I добрае йдзець на пакідзішча. Нсл.
2. золушка. Ар.; Mix. Гэта дзеўкаў нашым сяле была за пакідзішча. Mix.
•пакідзьдзе-дзя, предл.-дзю, ср., собйр. —веіцл, брошенные, как ненужные. Нсл. 457. Мне ня трэба тваё пакідзьдзе. Нсл. Пабяры сабе свае пакідзьдзе. Тм.
•пакшуць—см. под кідаць.
•пакінуцца—см. под кідацца. •пакіраваць—сл<. под кіраваць. •пакіравацца—см. под кіравацца. •пакірэчыцца—см. под кірэчыцца. •пакірмашаваць—см. под кірмашаваць. •паківаць—см. под ківаць.
•паклон-ону, предл. йзват.-оне, м.—поклон. Ар. Той да паклонаў Божых прыводзіць. Кіт. 163.
•паклад-ду, предл. й зват.-дзе, м.—условне (договор? С.) Дсл. Такі паклад быў у нас. Дсл. Свацейка, прасі ў госьці; і будзем мыз табою паклад чыніць, як будзем вясельле спраўляць. Смоленіц.(Дсл., Э.С. II, 13) •паклад-йньне-аны—см. под класьці. •пакладіць—см. под класьці.
•пакладацца—см. под класьціся.
•пакладнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —постельннчнй.
•пакласьці—см. под класьці. •пакласьціся—см. под класьціся.
•паклестка, (НК) паклеска, (Нсл.; Шсл.удаю-тцы, ж. 1, соеднннтельная вязка, вообіце, которой бывает согнутый, несколько стесанный ствол тонкого гнбкого дерева; так соеднняются в копыльях стороны саней, как н протнволежаіцне частн того Н ДругОГО экнпажа. НК: Очеркн, Но. 730.
2. деревянные доіцечкн нлн небольшне брусчатые планкн, когда онн заменяют ВЯЗКЯ. НК: Очеркн, Но. 730.
3. вязье между грядкамн телегн нлн между нахлесткамн у саней. Нсл. 390. Паклеска пераламілася.
4. перевязь у телегн от задней оконечнос-тн осн до колесной ступцы. Нсл. 390. Паклеска разьвязалася. Нсл.
5. палка, которой скрепляют воз с дровамн, Нсл. 390. палка для закручнвання веревкн прн увязке воза с дровамн нлн брёвнамн. Шсл. Паклескаю дзёрнуў каня. Нсл. Высячы паклеску закруціць вяроўку ды паедзем. Ст. Маўчы, рыштант, бо паклескі заробіш! Ст.
•паклГкаць- < «. под клікаць.
• пакЛЫЗЬНІЦЬ-НЮ-НІШ-не, соверш., перех.
—помять в зубах, покатать. Шсл. Кот паклызызіў мяса, а ён хацеў есьці. Ст.
•паклыпаць—оч. под клыпаць. •пакльічаныо«. под клычыць. •паклычыць—см. под клычыць. •пакльічьіцца—с.ч под клычыцца. •пакроіць— см. под кроіць.
•Пакровы, (Ар.), Пакравы, (Нсл.)—день покрова Пресв. Богороднцы. Нсл. 459. На сьв. Пакровы прыедзе да нас татулька. Нсл.
•пакрйжа-лсы-жы, ж.—кража. Пакража мая прачуваецца. Нсл. 533(под прачувацца). •пакрашцца—см. под крагііцца.
• пакрёс-су, предл. й Зват.-се, м., област.
—цветная обшнвка на панёве. Мцэнскі п.(Будце: Т.: Орл. слов.).
•пакраса-сы, дат., предл.-ce, ж. 1. украше-нне, краса. Нсл. 459. Русая каса дзявоцкая пакраса. Нсл. Ці шолудзь, ці плеш — усё адна пакраса. Клімавічы Сян. (Ксл. 353).
2. красавнца. Нсл. 459. Пакраса наша Тацянка, ды пакрасіла два двары, адзін дварок, дзе расла, а другі дварок, куды прышла. Нсл.
•пакрат-ату, предл. й зват.-аце, м., област.
—возвраіценне. Парэцк.(Дсл., под атрых). Ня быць ім адрыгу, ня быць ім пакрату! Пар.(Дсл. 561, под адрыг.у
•пакратаць—04. под кратаць.
•пакруідць—< м под круціць. •пакруцГпца—см. под круціцца.
•пакручасты-тая-шае—волнообразный. •пакрыяць—04. под крыяць.
• па крысе, нареч.—понемногу. Гсл.: Ар. Усяго па крысе знойдзеце вы гэтта. Купала. Усяго па крысе. Гсл.
•пакрьіш-аны-ыць—cm. под крышыць. •пакрышыцца—04. под крышыцца.
•пакрываць—оч. под крыць.
•пакрыўдаваць -г«. под крыўдавйць. •пакрыў-дзіць-длсаны—оч. под крыўдзіць. •пакрыўца-цы, обйі.—по кровнтель-льнн-ца, заіднтннк-ннца. Я пакрыўца, усіх пакрываю, сваею ласкаю Уммэтп(араб., царква) твой увесялю. Кіт. 122а2. Ср. крыць
3.
•пакрыцьце-ця, предл.-цю, ср.—покров. Гсл.
пакволела
818
палога
•пакволела, безлйч.—см. под кволець.
•пакволець— см. под кволець.
•пакволіць—см. под кволіць.
•паквольна, нареч. к паквольны,—досуд-но, Гсл. свободно. Косіч 83.
•паквольны-ная-нае—свободный, досу-жнй. Нсл. 457. Паквольным часам прыду. Нсл. Ср. cm. паквольшы—свободнее. Нсл. 457. Прыду, як будзе паквольшы час, a цяпер няма калі. Нсл.
•пакваля, нареч.—повременйв, Гсл. спустя несколько(временй, С.) Нсл.457. Пакваля і ён прышоў. Нсл.
•пакудлйчаны см. под кудлачыць.
•пакудлачыць см под кудлачыць.
•пакудлачыцца см. под кудлачыцца.
*ПЯКулЯ-ЛІ-ЛІ, ж.—пакля. Ар.; Гсл. Уменьш. пакўлецька-цькі-цьцы. Гсл. Собйр. пакуль-ле-ля, предл.-лю—пакля. Лукашоўка Беш. (Ксл.); Шсл.; НК: Очеркй 147; Гсл. Пакульлям пазатыкалі дзіркі. Ст. Пянка твая папалам із пакульлям. Нсл. Нсл.
забіваць пакульлям—конопатйть. мгсл.
•пакўль, нареч. 1. до койх(какйх, С.) пор(доколе, С.) Нсл. 459; Ар. Пакуль ты будзеш сваволіць? Нсл.
2. союз,—пока. Пакуль на гумне хлеб, патуль на стале хлеб. Поств. Нсл. Пакуль сонца ўзыйдзе, раса вочы выесьць. Послов. Ар. Чакай баран, пакуль трава будзе. Послов.—улйта едет, когда то будет. Ар. •пакульле—см. под пакуля.
•пікульлевы-вая-вае, пакульны-ная-нае—сделанный йз паклй. Нсл. 390. Flaxy льлевая вяроўка. Нсл. Пакульная пась-цілка. Тм.
•пакўс I—су, предл.-ce, м.—йскушенйе. НК: Пособ. 125, Но. 54. См. пакуса, спакуса.
•пакўс II, предл. й зват.—се, м.—укушенйе (волка, собакн, змея). нк: Пособ., Но. 54. •пакўса-сы-се, ж.—нскушенне, Гсл.; Ар.; Ксл. йскушенйе, повод к соблазну. Нсл. 459. Гэта яму Бог пакусу паслаў, а ня жонку. Рыбчына Сір. (Ксл.). Гэта не дабро, а пакуса. Нсл. Пакуса спакусіла нас. Нсл. Пакуса, a ня дзеўка. Нсл. См. пакўс I. Уметш. пакўсачка-чкі-чцы. Нсл. 460.
•пакусйта-кушўся-кўсішся, соверш.—по-куснться, йскусйться. Гсл.
•пакўсны, -ная-нае—соблазнйтельный. Нсл. 460. Пакуснае дзела. Нсл. Гэта пакусныя грошы. Нсл.
•пакўштаць—см. под кўштаць.
• пакўта-ўты-ўце, ж. 1. эпнтнмнйное наказанне, НК: Нгры, Но. 50. эпйтймйя, (Гсл.) й отчаста, фйзнческое наказанйе, огра-ннченне. НК: Под. пос., Но. 116. На помач і лякарства тых грахоў — каята й пакута. Кіт. І37аб.
2. страданде, Гсл. мученйе. Шсл. Пакута імне аднэй з малымі дзецьмі. Ст.
•пакўхаваць-тую-туеш-туе, несоверш. 1. неста наказанне за грехн, Гсл. переносйть эпйтймйю, НК: йгры, 50. быть под эпйтй-мнею. Нсл. 460. Будзе ён пакутаваць на тым сьвеце. Гсл.
2. нестн кару, наказанйе, терпеть,(Нсл.4б0) страдать. Шсл.; Гсл. За чужыя грахі пакутаваць. Нсл. Пакутаваў, пакутаваў век свой ды памер. Ст.
адпакўтаваць, соверш. й несоверш, 1. йскупйть; страданйем заслуждть проіце-нне. Гсл. Mae на гэтым сьвеце адпакута-ваць, штоб на тым сьвеце быць волен ад караньня Божага. Кіт. Дай, Божа, на гэтым сьвеце адпакутаваць грахі свае, a на тым сьвеце нічым не адпакутуеш. Нсл. 378.
2. пострадать за что-л. Нсл. 378. За чужы грэх нявіньне адпакутаваў я. Нсл. Прйч. адпакўтаваны—очйіценный эпйтймнею. Нсл. 378. За адпакутаваны грэх няма чаго караць другі раз. Нсл. Отгл. ймя суіц.
адпакўтаваньне-мя, предл.-ню, соверш. й несоверш.—йскупленне, Гсл. выдержйванйе наказанйя йлй эпйтймйй за преступле-нне.. Нсл. 378. Паслалі ў манастыр на адпакутаваньне. Нсл. Вялікае было твае адпакутаваньне, што крыжам паля-жала ў царкве! Нсл. Соверш. адпакутаць, перех.—отстрадать, выдержать наказа-нне. Нсл. 378. Я сваё адпакутаў, дый за цябе прымуцца ўборзьдзе. Нсл. Прйч. адпакўтаны—отстраданный. Нсл. 378.
Мой грэх удвая адпакутаны. Нсл.
• пакўтнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. переносяіцйй эпйтймйю, НК: Нгры 50; Гсл. 2. страдалец. Шсл. Вось дзе пакутнік-. увесь век свой гаруе! Ст. Уменьш. пакут-нічак-чка, предл. й зват.—чку. Шсл. Хварэў, хварэў ды памер мой пакутнічак! Ст.
•пакўтніца-цы-цы, ж. 1. переносяіцая ЭПЙТЙМЙЮ.
2. страдалйца. Шсл. Нацярпелася яна, пакутніца, усяго за сваім п ’яніцаю! Ст.
•пакўтны-ная-нае, прйлаг. к пакута. НК: Под. пос., Но. 116.
•пакўцьце І,-ця, предл.-ню, ср.—умеченне. Шсл. Пакуцьце будзе з гэтым жнівом; дабро не ўрадзіла, радкое. Ст.
•пакўцьце II,-ця, ср.—красный угол. Шсл. Сватаў пасадзілі на пакуцьцю. Ст.
•пал, палу, предл.-ле, зват.-ле, м.—жара от повышендя температуры. Шсл.; Mix. У хворага вялікі пал, проста бяз памяці ляжыць. Ст. Мой хлапец хворы, у вялікім пале ляжыць. Mix. Аддам пяру імкнень-НЯў пал. Салавей: Сіла, 42.
•палога-огг-озе, ж.—послеродовой перй-од, "малая” до 9-тн дней после родов. н’’вялікая” до 40 дней. НК.: Бабы, Но. 19. У часе першай радзіха маець быць у пасьцёлі; у часе другой яна ня ходзе да царквы і да чужых дамоў.
палохаць
819
паладзіць
*палохаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш., nepex. 1. пугать(о ЛЮДЯХ,С.) Гсл.; Ар.; Шсл. He палохай ты малых дзяцей. Слопіш-ча Шацк. (Шсл.) He хадзеце ўдзень, не палохайце дзяцей. Рэч.(Пет. п, 262). Успом-неў сяло — не захацелася йсьці туды, палохала там нешта варожае, чорнае. зсд 177.
2. прнводнть в страх, смятенне, запугн-вать чем-л., террорнзнровать. Соверш. адпалохаць—пугать того, кто тебя нспугал(о людях); отпугать(о людях). Войш. Соверш. запалохаць—запугать(о людях, С.) Шсл.; Ар., террорнзнровать. Ня бойся, не запалохаеш вельмі мяне. Ст. напалохаць, — нспугать. Ар. Чуткі напалохалі сяло і возьнікаў. Васілеўскі (Полымя, 1919, уі, 194). Сьвята нядзелька прыходзіла напалохаць гэтую жонку. Уселюб Н.(Демвд.: Веров. 97). Соверш. перапа-лохаць—перепугать(о людях) Ар. Прйч. перапалоханы—перепуганный. Ар. Па-будзіла перапалоханая асалапелая гаспа-дыня. ЗСД 338. Соверш. спалохаць—нспу-гать. Ар. Хто мусульманіна спалохае, у том іман(араб., вера) гіне. Кіт. 5869. Прйч. спалоханы—нспуганный. Ар. Пачуўся спалоханы Макрынін голас. зсд 322.
•палохацца-аюся-аешся, несоверш.—пу-гаться(людям, С.) Гсл.; Нсл. 462. Дзяцё вельмі часта палохаецца. Шацк.(Шсл.). He палохайся так, нічога няма страшнага. Нсл. Соверш. напалохацца— нспугаться многнм. Усе напалохаліся, як няжывыя стаяць. Мікольск М.(Демад.: Веров. 1896, II, 140). Соверш. перапалохацца—перепугаться(о людях). Ар.; Ксл. Чаго ты так перапало-хаўся? Ст. Сяло Куз. (Ксл.). Губарнатар Аголін перапалохаўся. Васілеўскі(Полымя, 1929, Уі, 194). Соверш. спалохацца—нспу-гаться. МГсл.; Ар. Як Адам быў у раі ізграшыў, ночы спалохаўся. Кіт. 776.
КНІГІ ОНЛАЙН
