Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Глянуў на мяне, я вельмі спалохаўся. Кіт. 127а. Аўдоля спалохалася вельмі. н.(Демнд.: Веров. 97). Мар’яна! Мар’яна! — двойчы гукаў яе, спалохаўшыся Лявон Гужэвіч. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/435-436).
•палохлівы, (Нсл.), палахлівы, (Ар.; Гсл.)-вая-вае—пуглнвый(о людях, С.) Гсл.; Нсл. 462; Ар. Ён хлопец не палохлівы, ня дужа спалохаецца цябе. Нсл. Загарэўся агонь няяснае, палахлівае радасьці. зсд 336. Яна ірванулася наперад, потым быццам сунялася і ціха пайшла да таўпы, палахліва ступаючы па траве. Тм. 167. Палахлівы як дзеўка. Рэч.(Пет. п, 262). Нареч. палахліва—пуглнво(о людях, С.) мгсл. •палойнік-w, предл.-ку, зват. палойніча, м. 1. разлнвательная ложка. Ксл.; Растсл. Улі мне палойнік крупені. Пустыню Сян. (Ксл.). См. палонік, апалонік.
2. головастнк. Ксл. У копані плавалі палойнікі. Варашылы Куз. (Ксл.). См. палонік, круцігалоўка.
•палон-ну, у палоне, зват. палоне, м. —плен. мгсл.
•палоненік-гкд, предл.-іку, зват.-іча, м. —пленннк. Няволызікі ўперад ня маюць быці зь іншых прычын, адно палоненікі. Статут І588г., хп, 21. Кажны палоненіку свайму нічога дастамэнтам запісаці ня можаць. Стт. 342. Палоненікі ня могуць дастамэнту чыніці. Тм. 388.
•палонены-ная-нае—взятый в плен. Яка чэлядзь палоненая маець быці выдавана. Стт. 459. Чэлядзь палоненая, уцекшы ад княжат, прышлі. Тм. 153.
•палонік-ка, предл.-ку, зват. палоніча, м. 1. разлнвательная ложка, Ксл.; НК: Очеркн 79, Но. 177; Нсл. 462.; Раст.: Смол. 149. ПОВарётка.
2. головастнк, нз которого образуется ЛЯГуШКа. Нсл. 462; НК: Очеркн 177; Гсл.; Ксл. Палонікаў налавіла, дый кажа, што рыба. Нсл. У нашым возеру шмат палонікаў. Сянно (Ксл.). См. круцігалоўка, палойнік.
•палонка-нкі-нцы, ж.—прорубь, отверс-тне, прорубленное во льду замерзшего водоёма. Бабух у палонку! Ст.(под бабух). Глядзі ў палонку, сынку, не ўваліся. I. Г. Лемантар, 87. Вось любоў у залатым палоне, а твая палошчацца ў палонцы. Крушына: Творы 96.
•йалоса-сы-се, ж.—полоса(узкнй участок пахотной землн, С.) Шсл. Дзьве палосе пасеяў аўсу. Ст. Уменьш. палоека-скі-сцы, ж. Шсл. Адну палоску пасеяў пшонкі. Ст. •палосіна-ны-не, ж.—одно лыко(полоса составляюіцее одно цельное лыко( С.) післ. Вось даўгая палосінсг. стане наўвесь лапаць. Бор Сьміл. (Шсл.). Собйр. палосьсе-ся, предл.-СЮ—лыка. Ксл.; Шсл. Купіў палосься на лапці. Ст. У нашым лесе калісь было шмат палосься. Асінаўка Сян. (Ксл ). Купіў палосься на лапці. Ст.
•палова-вы, дат., предл-ве, ж.—половнна. Ксл. Я ўжо на палову току лесу купіў. Астроўна Віц. (Ксл.).
•палоць-лю-легд-ле, несоверш.—полоть. Ар. Прйч. поланы—полотый. Нсл.462. Поланыя грады. Нсл. Соверш. папалоць, 1. пополоть, полоть некотрое время. Ар.
2. окончнть полоть. Папалола ўсі грады. •палоцьця-іД-цг', ж.—работннца, которая ПОлет, Баяршчына Сян. (Ксл.) попольіцнца. •пала-лы, мн. ч. полы-лаў, ж.—ткань, когда, прн условной длнне она удержн-вает прн сшнваннн свою уточную іішрн-ну, НК: Очеркн, Но. 234. ПОЛОТНШЦе. Тм. 379. Уменьш. полка-лкі-лцы. Ар. Спадніца ў тры полкі. Ар.
•палагодзіць—см. под лагодзіць.
•палагодзіцца—см. под лагодзіцца.
•палагаднёць—< ч. под лагаднёць.
•палаяць—с.м. под лаяць.
•палаяцца -см. под лаяцца.
•паладзіць—см. под ладзіць.
палазіцца
820
палавёць
•палазіцца, палажўся, палозішся І.лйтер. —ползать нлн прокладывать след подо-бно полозу. Нсл. 462. Чаго ты тут палозішся, ці табе няма другога сьледу? Нсл.
2. увнваться, ніца чего-л. Нсл. 462. He дарма ён тут палозіцца, хоча знайсьці сабе заручанку. Нсл.
•палажыцца-жўся, паложышся, соверш. —снделать условне. Нсл. 462. Няхай так будзе, як мы палажыліся. Нсл.
•палайкі-каў, мн. ч. — паланкі. Шсл. Прынясі палайкі: трэба куцьцю спалаць. Ст.
•паланёць-ее, несоверш. к запаланець. Со-верш. запаланёць-ее—запылать, вспых-нуть заревом. Сядні вельма было неба запаланела, як сонца ўсходзіла. Ст.
•паланіца-і^ы-цы, ж.—.... Паланіца ў небе ЗОрЫ пагасіла. Крушына: Лебедзь, 17. Ср. запаланёць.
•паланкі-каў—маленькне "ночвы" для очнсткн зерна нлн крупы от пылн. Ксл.; Шсл. Прынясі паланкі — крупы папалаць. Спаская Сір. (Ксл.). У паланках спалай гарбузікі. Крамяні Пух. (Шсл.). См. апаланка, палайкі.
•палаплены—см. под лапіць.
•паласаваць—см. под ласаваць.
•паласаяаіуь-сўю-сўеш-сўе, несоверш. 1. проводнть полосы по чем, разделять на полосы. Нсл. 462. Зямлю мужыком пала-суюць мернікі. Нсл. Прйч. паласаваны —разделенный на полосы. Нсл. 462. Зямля мужыцкая нядаўна паласавана была. Нсл. 2. бнть веревкою нлн плетью. Нсл. 462. Глядзі як за зладзейства паласуюць сьпіну. Нсл.
• паласкаць, палашчў-лошчаш-ча, несо-верш., nepex. 1. полоскать, промывать, обмывать, погружая в воду, водя нз стороны в сторону в воде. Ар. Маці ля студні хусьце палошча. Ст. См. баўтаць. 2. полоскать, промывать для днзннфек-цнн(рот, зубы). Ар. Прйч. паласкйны. Хусьце паласканае. Ар. Рот паласканы. Ар. Отгл. ймя суйу паласканьне-ня, предл-ню—полосканне. Соверш. запаласкаць —(полоіца, С.) замыть. Надабе запалас-каць спадніцу, бо нейдзе ўпэцкала. Ст. Соверш. папаласкаць, 1. полоскать неко-торое время, пополоскать. Ар. См. пабоў-таць(под боўтаць).
2. окончнть полоскать многое, всё. Ар.; Шсл. Каля студні папаласкала ручнікі. Ст. Прйч. папаласканы. Шсл. Усё хусьце папаласкана, — цяпер трэба вешаць, каб сохла. Ст. Соверш. спаласкаць, 1. слегка обмыть, (Гсл.) ополоснуть.
2. смыть. Шсл. Чыста ўсё сена спаласкала дажджом. Ст.
3. свалнть, ссечь. Шсл. За Смалянкаю спаласкалі ўвесь лес. Ст. Однократ. спалас-нуць, -нў-нёш-нёць-нём-ніцё—ополос-нуть. Ар. Спаласьні міску. Ст. Соверш.
выпаласкаць—промыть полосканнем в воде, выполоскать. Добра выпаласкала хусьце. Ст. Прйч. выпаласканы. Шсл.
Сарочка выпаласкана. Ст. Однкрт. выпа-ласнуць-ну-н«2/-не. Выпаласьні міску. Ст.
•паласкатаць см. под ласкатаць. •палашчыцца—см. под лашчыцца.
•палашьіць-шў-лошыш-ша, несоверш., nepex.—пугать, подннмать на ногн, трево-жнть. Нсл. 462. He палашы дзяцей. Нсл. Ср. палохаць. Однократ. успалахнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё. Соеерш. успалашыць. Нсл. 462. Усіх людзёў успалашыў крыкам. Нсл. •палашыцца-шўся, палошышся—трево-жнться, подннматься на ногн. Нсл. 462. He палошцеся, дарма ўспалашыліся; нічога няма страшнага. Нсл. Ср. палохацца. Соверш. успаЛЗШЫЦЦа. Нсл. 462. Однократ. успалахнўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся. Нсл. 462. Коні нешта палошацца, успалахнуліся, быццам зьвярыну чуюць. Нсл.
•палатно-ä, мн. ч. палотны-наў, ср. 1. холст. Шсл.; Ар.; мгсл.; Нсл. 462. Выткала тры губкі палатна. Ст. He стаець палатна на сарочку. Ст.
беленае палатно—белёное полотно. Ар.
мехавое палатно—мешковнна. См. ме-хавік. Уменьш. палаценца-ца, предл.-цу —отрезок, остаток холста. Нсл. 4б2;Ар. Падарыце палаценца на голае каленца. Поговор нніцнх, Нсл. Увелйч. палатнішча-ча, предл.-чу; мн. ч.-шчы-шчаў—большое, длннное полотно. Шсл. Вялізнае палат-нішчсг. усім стане на сарочкі. Ст.
2. гладкая льняная нлн хлопчатобу-мажная ткань, у которой каждая ннть основы переплетается с каждой ннтью ушка; полотно. Ар. Маладая прывезла колькі сувояў палатна. Ар.
3. плоскость косы, Шсл.; Ксл. плоская поверхность косы. Нсл. 462. У маёй касы палатно дужа ценкае. Нсл. Нейкае вузкое палатно ў гэтай касе. Ст. Палатно ў гэтай касе шырокае, добрае. Бабінаяічы Выс. (Ксл.).
4. сетчатое дно в решете. Нсл. 462. У рэшаце палатно сусім пареалася. Нсл. •палатнёць-ёю-ёей/-ёе, несоверш.—снльно бледнеть. Адзельск. Соверш. спалатнёць —снльно побледнеть. Адзельск.
•палатняны-ная-нае—полотнянный. Ру-кавіцы палатняныя на рукі панадзявай-це. Кіт. 48613.
• палавоха-охі-осе, ж.—нмя коровы, нмекяцей пепельный цвет шерстн. НК: Очеркн, Но. 710.
•палавёць-ёе—становнться "палавым", желтеть(о зреюіцнх хлебах). Вецер вее, сонца грэе, жыта палавее, маладая дзяўчыначка работы ня ўмее. Ііз песнн, Аш. Соверш. запалавёцца—нзменнться в лнце, прннять бледно-жёлтую окраску лнца. Чаго ж ты запалавеўся, я ж тут навет благога слова не сказаў. Варсл.
палавік
821
Палёсьсе
•палавік-іка, предл.-ікў, зват.-іча, м.—хле-бные семена пополам с мякнной, невеян-ный хлеб. Нсл. 462. Палавіку лубачку даў каляды. Нсл.
•палавіца-цы-цы, ж.—половнна. ... узяў-шы скуру павінен будзець толькі пала-віцу тых пенязей пазычоных старане сваей аддаці. Стт. з-і(Товстоліс-Суть, 20). Мятліца хлебу палавіца. Послов. Нсл. 284. Мятліца — хлебу палавіца, а званец — хлебу канец. Навасёлкі Пух. (Шсл.). Палавіца ізь сьнегу, палавіца із агню. Кіт. 11ба5. Хто цярплівы, у таго палавіца іману(араб., веры). Кіт. 58612,11862. У царкве было пуста на мужчынскай правой палавіцы. Гарэцкі: Песьні 80.
•палавГчнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —половлніцнк. Ар. См. палаўнік. Ар.
•палавы-вая-вое—бледно-жёлтый, пале-вый.
•палавьі-вая-вае—бледно-желтый, нме-юіцнй пепельный нлн свннцовый цвет, Гсл. пепельного цвета. НК: Очеркн, Но. 710.
палавы[паловы, Нсл.] хлеб—хлеб, в состав которого вошла лншь половлнная часть ржн, а другую половнну состав-лялн ячмень, даже пшеннца, взятые то порознь, то, в свою очередь снешанные в нзвестных долях. Нзредка в смесн попадалась гороховая н бобовая мука, Нк: Очерка, 5. хлеб только на половнну нз хлебных зерен, Гсл. невеянный, пополам с мякнною. Нсл. 462. Паловы хлеб ямо. Нсл. Паловая пшонка. Нсл. Паловае жыта. •палаўнік-іка, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч.-кі-коў-ком-коў-камі-кох, м.—нсполыцнк, пайіцнк нсполу. Гсл., половнніцйк. Cm. палавічнік.
•палац-цу, предл.-цу, м.—дворец, Ар.; МГсл. дворец, хоромы. Шсл.; Ксл. Палац... учыніў сабецар Саламон, П.П.З‘.9(з 12кнігБ.). У пана Славінскага быў мураваны палац. Русінава Сян. (Ксл.). Разбурылі панскія палацы. Ст. Як пайшоў сын Даніла да палацу свайго, а ў палацы стара маці ды ў крэсьле сядзіць. йз песнн, Нсл. 462. Прыхо-дзіць ён з-за мора аж стаіць палац. Н.(Афанасьев I, 1913, 210). Павялі таго дурня да каралеўскага палацу. н.(Афанасьев, П, 1914, 293). Паны ў палацу. Гарун: Варажба.
•паліць 1-аю-йеш-ае—пылать, полы-хать, Шсл. пламенеть, быть охваченным пламенем. Неба начамі палала загары-вам пажараў. Галубіцкі ("Бацькаўшчына”, 37/243). Агонь аж у комін палае. Ст. Дровы палаюць. Бешанковічы Сян. (Ксл.) Ізротаўіх агонь палае. Кіт. 5368. Уваччу палаў зялёны круг. ПысНБ. Голас, Но. 70). Агонь мацней палае. Грахоўскі: Лясная казка. Отгл. ймя суіц. паланьне-мя, предл.-ню, ср. Была для люду дзіўная спамогах душы вялікай буйнае паланьне. Салавей: Сіла 16. Соверш. запалаць —запылать, загореться пламенем. Шсл. Як запалаў пажар, дык ледзь рады далі. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
