Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•палаць Н-аю-аеш-ае; повел.-ай-аймс;, несоверш., перех.—провенвать зерна Н Т.П. 3 "апаланках”, которые тот, кто "палае’. подбрасывает н опускает, не выпускаг "апаланак” нз рук, Гсл. отвенвать, Растсл. пнз. очніцать хлебные й другле семена оз мякнны, мелухн м пылй посредством ночевок("паланак”). Нсл. 390. Палаць ячмень абтаўканы, мак, пшонку, крупы. Нсл. Насеньне чыстае: ня трэба й палаць. Ст. См. апалаць. Соверш. папалаць—пере-веять в”апаланках”. Канапелькі з пылам, трэба іх папалаць. Гсл.(под палаць).
перапалаты— пр о веянн ый "апаланкай НК: Очеркн, Но. 16. Соверш. прапалаць-йю-äetu, каго-што—провеять от пылй(й проч.,фЗ С.) "паланкай". Ксл. Прынясі паланкі крупы прапалаць. Спаская Сір.(Ксл.). •пале, безлйч. Яго пале—он в жару, в горячке. Ар. Яго пале, ён жа як у вагню ляжыць, а ты хочаш яго на работу пасылаць. Mix.
•палёглы, (Нсл.), палёглы (Шсл.)-лая-лае—от тяжестн склоннвшнйся(прнг-нувншйся, С.) к земле(полегшнй). Нсл. 460; Шсл. 3 палеглае пшонкі мала дабра. Нсл. Пагніў палёглы лён. Крамяні Пух. (Шсл.).
•пале'гчала, безлія.,—см. поа лёгчае.
•Палёхі(оййн Палеха)-хаў—велнколнт-внны(белорусы) восточного Полесья.
•палёжалы-лая-лае нзмятый от долгого лежання нлн подвергшнйся некоторой порче. Нсл. 460. Сьвітка новая, але палежалая. Нсл. Яблыкі палежалыя. Тм. •палёна-на-не; мн. ч. палёны-наў,— полено. Уменьш. паленца-ца, предл.-цу; мн. ч.-цы—поленце. Ля хлеву ў м-яне гола, ні паленца дроў. Вышынскі: Хата пад ліпой. Собйр. палёньне-ня, предл.-НЮ. Шсл.; Нсл. 463. У садок накідалі чорт паленьня,
абіваючы дулі. Ст. Забяры з току палень-не: заўтры малаціць да сьвету будзем. Нсл.
•палёпшаньне-ня, предл.-ню, ср.—улуч-шенне.
•палепшыць, (Скар. і.Ц.ушу-шыш-ша, т-верш.—улучшнть.
•Палесец-сца, предл.-сцу, зват.-сча, м— од-но нз названнй велнколнтвннов (бело-русов) СеверіЦННЫ. Косіч 299.
•палёсісты-ріая-ттме—обшіьный лесом, леснстый. Нсл. 463. Палесісты край. Нсл. •палёсіца-гд>г-цы, ж.—место лесное. Нсл. 463. У нас палесіца, дроў у волю. Нсл.
• палёсьсе-ся, предл.-сю, ср.—леснстая местность, Гсл. место лесное. Нсл. 463. У нас палесьсе, дроў у волю. Нсл.
•Палёсьсе-ся, предл.-сю, ср. 1. югозападная часть Велнколнтвы-Беларусі(южные частн б. Городенской н Мннской губер-ннй а также Овручскнй у. Волынн).
2. леснстая часть б. Калужской н отчастн Орловской губ. с населеннем до снх пор сохраннвшнм велнколнтовскнй (бело-рускнй) язык.
палёшня
822
паляваць
3. нногда так называют Северіцнну вследствне велнколнтовского(белорус-ского) характера ея населення.
•палеШНЯ-Ш, дат., предл.-НІ, ж.—ОХОТа. Ксл. А мае дзевяры з палешні йдуць, зпалешні йдаць, па купіцы нясуць. Сур. (Ксл.).
•палёшнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —охотннк.
•палёткі-каў, мн. ч.—годнчная плата за землю, Гсл. условленная за годнчную службу плата. Нсл. 463. Палеткі мае задзяржаў гаспадар. Нсл. 3 палеткаў тваіх мала за такую шкоду. Нсл.
•пале'ве, нареч.—по левую сторону. A паправе а палеве окна ест. Кіт. ізіа5.
•ПЯЛвЦ-ЛЦа, предл.-ЛЦу, зват.-ЛЬЧа; мн. ч.-лцы-лцаў, 1. палец. Шсл.; Нсл. 390; ПНЗ; Косіч 75. У яго на руццэ нямашака аднаго палца. Ст. Папухлі палцы. Тм. Ня гуляй із шклом, рэдчас палцы парэжаш. Нсл. Маці з локаць, бацька з сажань, а дзеці па палцу. Рапан. :Прык. 334.
бязыменны палец—безымянный палец.
малы палец—мнзннец. Трыма палцамі левымі — малым, бязыменным і сярэднім — правую руку ізнадвор 'я паглядзіць. Кіт. 73611.
сярэдні палец— средннй палец. Ужньш. пальчык—пальчнк. Ар.
2. тонкнй, спецняльно обделанный конец столба "шула”нлн бревна, всажнваемый в другой столб нлн бревно для прнта-чнвання, Шсл. лапа, шнп на конце бревна, вгоняемый а соотвествуюіцую ему по размеру выемку в конце другого бревна прн связываннн нх в венец. Падсячы палец, каб улез у бярвіно. Ст. Даўгі палец ты зарубіў, ня зыйдуцца канцы. Ст.
•палёцьце-ря, предл.-цю, ср.—плата за службу в теченне летнего временн. Нсл. 463. Палецьце мае зьгінула! За школу вывярнуў гаспадар. Нсл.
•палёга-ёгг-ёзе, ж.—облегченне. Нсл. 460. Hi ў чым палёгі не даець наш пан. Нсл. Палёга ў прыгоне. Тм. Уменьш. палёгка-кі, дат., предл.-ЦЫ, ж. 1. облегченне, МГсл.; Войш. льгота. Войш.; Шсл. Ён, разьвітаўшыся, пачуў аж нейкую палёгку. Дзьве Душы, 178. Хадзілі да князя Асмолаўцы, каб выпра-сіць палёгку на пашу іўругу. Гарэцгі: Песьні, 7. Сыны растуць, на старасьць будзе палёгка. Ст. Абяцаюць розныя палёгкі. ЗСД. 116. Усі на сяле аддыхнулі з палёгкай. Ю. Волас(Моладзь” 1951, Но. 23).
2. небольшое пособне. Нсл. 460. He вялікая імне зь цябе палёгка. Нсл.
•палёгка,—сл. под палёга.
•палёглы,—см. под палеглы.
•палтка-нкі-нцы, ж.—обожженный кнр-ПНЧ. ГараднаДавідгорадз.(Крывіцкі: Полесье, 176). •палётны-ная-нае—готовый к отьезду, к отбытню. Нсл. 460. Ён у нас палётны госьць(кажыць празь некрута). Нсл.
•палёта-іляу, мн. ч.—ухажнванне за кем, Нсл. 460. волокнтство. Сівізна ў барадзе, a ў палёты любе хадзіць. Нсл. Стара баба, ня дужа, а ў палёты дасужа. А ў палётах падпіла, на прыпечку спаць лягла. Зьпесьш, Нсл.
•паля 1-лі-лі, ж.—свая, столь в воде. Растсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 390. На МОСт ужо набілі палі. Ст. Мост на палях. Нсл.
•паля П-лі-лі, ж.—удар по руке лннейкой нлн подобным чем. Нсл. 390. Пяць паль па лапах запаліў. Нсл. Ад аднае палі рука загарэлася, як пампушка стала таўс-тая. Нсл.
•палягчаць,—под легчае, лягчаць. •палягчэць, -г« тд лёгчае, лягчэць. •палягчыць,—см. под лёгчае, лягчыць.
•палядак-дку, предл. й зват.-дку, м.—поле первый раз вспаханное после снятня леса. Ксл. У палядках заўсёды добрае збожжа родзе. Пацкава Сян. (Ксл.). Коні твае ходзяць па Зьмітруковым палядку. Гле-баўск Сян. (Ксл.).
•паглядзець,—см. под глядзець.
•паляжаць,—см. под лёгчы.
•Паляк-я^, предл.-якў, зват.-яча; мн. ч.-КІ-коў-ком-коў-камі-ох, м.—Поляк. Ар.
•паляндра-ры-ры, ж.—повальная бо-лезнь(в роде белой горячкл), Гсл. чума, повальная болезнь в роде огневнцы нлн белой горячкн. Нсл. 391. Паляндра яго вазьмі! Нсл.
•паляндраваць-pj'P, несоверш.—свнрепс-твовать. Нсл. 391. Воспа паляндруе па сяле. Нсл.
•паляніца-цы-цы, ж.—хлебец, особенно нспеченный нз мукн яровых хлебов. Нсл. 460. Купі палянічку ў месьце. Нсл.
•паляпаць,—см. под ляпаць.
•паляпіць,—см. под ляпіць.
•паляпіць, -плю-піш-пе, соверш.—пова-днться. Паляпіў хадзіць у госьці і рады мала! А. Станкевіч(Калосьсе, Но. 3/20, стр. 177). •паляржаваць-жўю-журй/-жуе, несоверш. й соверш.—параЛЙЗОВатЬ. Деепр. наст. вр. паляржаваны—паралнз ованный. Беліца Беш. (Ксл.). Паляржаваная нага йсьці ня хоча. Тм.
•паляруш-шу, предл. й зват.-шу, м.—пара-ЛНЧ. Гсл.; Ар.; Ксл.; Нсл. 371. Каб таго паляруш узяў, хто мае грошы ўкраў. Нсл. Паляруш возьмеш, а не пірага. Тм. Каб цябе паляруш! Ар. Паляруш і ногі адабраў. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•палярына-ны-не, ж.—пелернна. Ар. •паляскаць,—см. под ляскаць.
•паляваньнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—ОХОТННК. НК.: Очеркл, Но. 496.
•пялякаць-люю-люеш-люе, 1. о коровах: требовать случкн, нметь случку, Ар. быть в случке. Шсл. Рагуля палюе. Аш. Наша карова палюе. Ст.
2. на каго—ОХОТНТЬСЯ. НК.: Очеркн, Но. 496; Ар.; Шсл. Пайду паляваць на вуткі. Ст. Аднаго дня паляеаў неякі каралевіч.
паляваньне
823
паліваць
Н.(Афанасьев, III, 1914, 106). Отгл. ймя суіц. паляваньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.
1. о коровах: случка.
2. охота. НК.: Очеркн, Но. 496; Гсл.; Ар.; Шсл. He тады сабакі карміць, як на паляваньне ехаць. Послов. Ст. Папрыяжджалі браты з паляваньня. Н.(Афанасьев, III, 105).
3. место ОХОТЫ. НК.: Очеркя, Но. 496.
папаляваць, соверш. 1. о рогатых жйвотных —состояться случке. Ар. Каровы ўжо папалявалі. Ар.
2. поохотйться. Ар.
•палявёц-яўг<а, предл.-ўцў, зват. палёўча; мн. ч. паляўцы-цоў-цамі-цох, м.—полевой сторож. Шсл. Палавец пазабіраў коні на канюшыне. Ст.
•палявік-wca, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч.-кі-коў-ком-коў-камі-кох, м. 1. жвтель сухого края, места, Шсл. жятель поля, т.е. жявуіцйй вне города, вне лесйстой й болотйстой местноста. Сядні прыяж-джалі да нас палявікі па сена. Амельна Пух. (Шсл.).
•Палявікіўодйн Палявік)-коў—Велнко-лйтвнны(Белорусы), жнвуіцне вне По-лесья. Палесьсе. Большы брат... застаўся сярод лесу. I назвалі яго й дзеці ягоныя Паляшукамі. А малодшы брат... ехаў далей і пачалі(ён і дзеці ягоныя) разраб-ляць поле, затымі назвалі Палявікамі. Потым размнажыліся як Паляшукі, так Палявікі, дый пачалі жыць адны каля адных побач. Паляшукі й Палявікі (палеская лягенда). Аслабанілі Паляшукі й Палявікі свой край ад тых варагоў. Тм. •пялявушкя-шкі-шцы, ж.—двкая полевая яблоня йлй груша, плод ее. нк.: йгры, Но. 20; НК.: Очеркн, Но. 806.
•паляўка-ю, дат., предл. паляўцы, ж.—дй-кая(полевая й лесная) яблоня й плод ее. НК.; Очеркн, Но. 140, Но. 806.
• паляўнічы-чага, суіц.—охотнйк. Гсл.; мгсл. За зайцамі паляўнічыя цікуюць. я. Г.: Лемантар, 53. СярэднІ СЫН паляўнІЧЫМ быў. Р. Кут: п. Сюды прыбывалі ўсё новыя аддзелы паляўнічых. Зорка, Но. 36(554). Эх, заплача паляўнічьг. стрэліў ён не па тэй дзічы. С. Музыка, 224.
•Палячка-чкі-чііы, ж.—полька. Шсл.; Ар. •палЯЧЫЦЬ-чу-ЧЫІй-ЧЙ, несоверш., перех. —полоннзнровать. Отгл. ымя суйу паля-чаньне—полоннзацйя. Соверш. апаля-чыць.
• ПЯЛЯЧЫЦЦЯ-ЧуСЯ-ЧЫШСЯ, несоверш.—по-лоннзнроваться. Соверш. апалячыцца.
•палік-гка, предл.-іку, зват. паліча, м.—ме-жевой знак(кол, столбйк на меже). Шсл.; Якушы Віц. (Ксл.). Убіў на мяжы палік. Ст. Навяжы каня на палік. Ст.
•палік-гка, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч. палікі-оў-ОМ, мн. ч„ предл.-ОХ, м. НК.: Очеркл, 186. 1. нашявка на плечах(от воротнйка до рукава, С.). Гсл., наплечннк, Растсл.; Ксл.; Нсл.461., оплечье рубахя. Кур.(Даль),узоры, нашятые на плечах рубахй. Раст.: Смоленск.
149. Я буду ткаць палікі да сваіх сарочак. Бабінічы Віц. (Ксл.). Палікі ня роўна прышы-ты. Нсл. См. прырамка.
2, погон. Гсл.; БНсл.
3. подмышечная нашнвка(в форме ром-ба, Ксл.) в сорочке,(прнннмаюіцая вйд палнцы, йз чнсла свяід. облаченйй. нк.). Ксл.; НК.; Очеркн, Но. 232. ПалІК вЯЛІКІ ўставіла. Гнілава Меж. (Ксл.).
•палінаць,—см. под лінаць.
•палінёіць,—см. под лінеіць.
•паліто-тэтгі, мн. ч. політы-таў, ср.—паль-то. Прылёг на разасланое паліто. м. Вольны: ІПляхі-дарогі(Б. Ускалось, Но. 9). А сама паліто ўзноў на плечы. Бацьк. Но. 16 (500). Схаваў пад палою паліта свае паперы. Кулакоўскі: Дабраселцы.
КНІГІ ОНЛАЙН
