Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•палітыка-ю, дат., предл. палітыццы, ж. 1. полнтйка.
2. вежлйвость(уменье обраіцаться с людьмй), Ксл.; Нсл. 461; Ар. такт, вежлн-вость. БНБ. О, ён чалавек із палітыкаю! Стар. Лёз. (Ксл.). Палітыкі ня знаеш. Нсл. Палітыку трэба мець перад старшымі. Нсл. См. ветласьць.
3. обш,.—вежлнвый-вая, хятрый-рая. Нсл. 461. О, ён, яна палітыка, ня скажа, чаго ня трэба! Нсл.
•паліва-вя, ср.—отопленйе(топлйво, С.]. мгсл. Развозім паліва да цагельні. Вышын-скі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
2. горючее.
•паліва-вы, дат., предл.-ве, ж. 1. (особый стекловйдный сплав, которым покры-вают керамнческне нзделня, Ар.) глазурь (мурава) Шсл.; Гсл.; Нсл. 461; БНбсл.; Ар.; НК.: Очеркя, Но. 160, слой олова, покрываюіцйй металллческое йзделяе, полуда. Ар. На жбанку мала палівы. Ст. Белая паліва на калях. Нсл. 461.
2. всякая вообіце муравленная(покрытая глазурою, глазурованная, С.) посуда. Нсл. 461; Ксл.; Ар.; НК.: Очеркн, Но. 160; Гарадна Стол.(Полесье 182).
•паліўка-ўкі-ўцы, у.ченьш. к паліва 1, 2. Гарадна Стол.(Полесье 183).
•палівён-ана, предл.-ану, зват.-ане, м.—че-ловек с полным.болезненным лнцом. Аш. •палІваНІК-ІКЙ, предл.-іку, зват.-Іча, м. —муравленный(глазурованный, С.) го-ршок йлй куфшйй. Шсл. Малако стаіць у паліваніку. Ст.
•паліваны, 1. муравленный(глазуро-ванный, БНБ ). Ар.; Ксл.; БНб.; Шсл.; Нсл.; МГсл.; НК.: Очеркн 73, Но. 160; Нсл. 461, луженный. Паліваная міска. Нсл. Палі-ваныя гаршкі вунацькі. Бешанковічы (Ксл.). Паліваны жбаночак купіла. Ст.
2,—см. под ліць, паліваць.
•пяліваць-аю-аеш-ае, каго-што, несоверш.
1 . муравнть, глазуровать, Ар.; Ксл.; Гарадна Стол. Полесье 182. ЛУДЙТЬ.
2 .—cm. nod ЛІЦЬ.
паліучысты
824
прыпалены
•паліучысты-тмая-тяае—покрытый до половнны муравою(глазурью, С.). Нсл. 461. Паліўчысты гарлачык. Нсл.
•паліца, (Шсл.), паліца-цы-цы, ж.— валнк, прнцеплнваемый к дышлу плуга, к бороне нлн к дышлу в молотйлке, Шсл. железная лопаточка у сохн, как н наролак. Нсл. 461. Паліца адчапілася ад бараны, дык конь і пабег. Ст. Паліцаб’ець каню па нагах: каротка пабакі зачапіў. Ст.,—косовннная рукоять. НК.: Очеркн, 399. См. мўліца.
•паліца І-ЦЫ-ЦЫ, ж.—полка, Раст.: Смоленск 149-1. полка, прнкрепленная к стене горнзонтальная доска для предметов домашнего обнхода, для кннг н др., такая же доска в шкафу, буфете, этажер-ке н Т.П., Ар.; Нсл. 461. полка, Шсл.; Ксл. полка ддя посуды, Растсл. полка вообіце. Ар^ МГсл. Пастаўлю крупы на паліцы — ня ўмее кашы зварыці. Сураж (Ксл.). Хлеб ляжыць на паліцы. Ст. Пастаў гаршкі на паліцу. Нсл. 461. Хоць зубы на паліцу кладзі. Послов. Рапан.: Прык. 51. У вЯСНу хоць кладзі зубы на паліцу. Косіч 230. He паложыш зубы на паліцу. Ар. (Знача чалавек мусіць есьці). Каціліся гліцы з паліцы. Север Сур.(Шэйн, 1-2, 496). Мяшэчак застаўся на паліцы. Дудзіцю (Бацьк., Но. 49-50, 435-436). Уменьш. паМЧКЯ-КІ-ЧЦЫ, ж. —полочка. Ар.; Нсл. 461. Пакладзі грошы на палічку. Нсл.
•палі'ца ІІ-ЦЫ-ЦЫ, ж.—ПОЛНЦНЯ. Валожына; Барн.; Шсл.; Дз. За царом ёну паліцы служыў і цяпер хоча загадаваць — ня будзе гэтак! Ст. Жыда пасадзілі ў паліцу. Нсл. •паліцмайстра-ры-ру, предл. йзват.-ру, м.—полнцмейстер. Паліцмайстра маліў цара варочацца да палацу. Агнявіца(Беларус, Но. 71).
•паліць-лю, паліш, пале, несоверш., трех. 1. жечь. МГсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 390; Ар. Агнём ІХ паляць. кіт. 9164. Паляць дровы не шка-дуючы. Ст. Соверш. абпаліць—обжечь. МГсл.; Нсл. 351. Деепр. наст. вр. абпалены —обожженный. Дсл. Маланкаю абпале-ныя арэхі. Нсл. Абпаленае дзярэўе. Тм. Бяжыць воўк — абпалены бок. Дсл.
дапаліць—дожечь до конца. Ар.; Шсл. Усе дровы дапалілі. Ст. Соверш. іспалі'ць, спаліць, (Гсл.)—сжечь. Гсл.; Ар. Яго кафіра (араб. нявернікі) хацелі іспаліць. Кіт. 78а8. Хто нэмаз(араб. малітву) не кланяецца, той чалавек веру сваю спаліў. Тм. 40аі. Соверш. папалГць, 1. пожечь. Ар.
2. обжнгать кнрпнч нлн керамнческне нзделня. Гарадна Стол.(Полесье 181). ПалІЦЬ цэглу. Нсл. 390. Робім печку паліць гаршкі.
палёны—обожжённый(о керамнческой посуде). Палёныя гаршкі. Гарадна Стол. (Полесье 186).
3. област.—топнть для нагревання. Шсл.; Гсл. Паліць у печы. Ар.
4. бнть. Палі яе за гэта слова па шчоках. Однкрт. пальнуць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё —ударнть. Пальнуў мяне разы два no ўху. Нсл. 390. ссоверш. адпаліць—резко сказать (возразнть, С.). Адпаліў'яму добра, аж нос завярнуў. Нсл. 377. Однкрт. адпальнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё —дать резкнй ответ нлн выговор. Адпальні яму добра, калі будзе дахадзіць. Нсл. 377.
палены, деепр. наст. вр. 1. обожженный. Ар. Купі паленае цэглы паладзіць у печы под. Гсл.
2. топленный. Отгл. ймя суіц. паленьне. Паленьне вапны, цэглы, лесу. Нсл.
2. топленне. Паленьне печы. Нсл. 370.
апаляць-яю-яеш-яе, несоверш.—отаплн-вать. Соверш. апаліць, област. 1. отопнть. Шсл. Каб апаліць гэту хату, шмат трэба дроў. Ст.
2. обжечь(кнрпнч).
запаляць-яю-яеш-яе, запалеваць-дюю-люеш-люе. Запалеваць, запаліць агонь, лучыну, салому. Нсл. Соверш. запаліць, 1. зажеЧЬ. Ар.; Нсл. 178; Шсл.; Гсл.; Растсл. Запаліце цяпло. Ст. Насячы, браце, тры кастры дроў, запалі, браце, тры кастры дроў. Дсл.
2. област.—засветнть, зажечь для осве-іцення. Запалі, матка, сьвечку. Росуха Імгл.(Косіч 242).
3. ударнть(в іцеку, Нсл.). Маўчы, a то запалю па мордзе. Нсл. 178.
напалі'ць, 1. област.—натопнть. напаліць у печы—натопнть печь.
2. нажечь. Напалілі паперы. Деепр. наст. вр. напалены, 1. област.—натопленный. Печ напалена дужа, як ня покнець. Нсл.
2. нажжённый. Шмат паперы напалена. парцаляць-яю-яеш-яе, несоверш.(к nadna-ліць) 1. поджечь, поднеся огонь, вызвать горенне. Ар.; Гсл.
2. поджечь, совершнть поджог. Ар. прапалеваць, несоверш. к прапаляць. прапаляць-яю-яеш-яе—прожнгать нас-квозь. Прапалюй, прапалі жыгалам дзірачкі ў бруску. Нсл. 527. Соверш. прапа-ліць—прожечь. Сьвітку прапаліў. Нсл. 527. Деепр. наст. вр. прапалсны, 1. прожженнын насквозь. Дзірка ў сьвітцы прапалена. Нсл.
2. област.—протопленный. Сьвятліца прапалена. Нсл. 527. Добра прапалена ў трубцы, але ў хаце нешта сьцюдзена. Ст. прыпаляць-яю-яеш-яе, несоверш.(к пры-паліць)—прнжнгать. Отгл. ймя суш,. прыпа-ляньне(прыпалеваньне, мгсл.)-ня, предл,-ню, ср.—прнжнганне. мГсл. Соверш. пры-паліць—прнжечь. Нсл. 506; Ар. Деепр. наст. вр. прыпалены—прнжжённый. Пячэня пры-паленая, гаркая. Нсл. 506. Прыпалены хлеб. Тм.
распаляць
825
палўкатак
распаляць-яю-яеш-яе, зват.-яй-яйма, несоверш., перех.—калнть, раскалять. Аг-нём кормяць мукары іх, і тое іх распа-ляе. Кіт. і30а2. Соверш. распаліць-люю-ліш-ле, перех.—накалнть, мгсл. раскалнть. Распаліць камень, цэглу, зялеза. Нсл. 556. Деепр. наст. вр. распалены—раскалённый. Печка распалена, як зялеза. Нсл. 556. Ражна распаленага зьясі!—говорят прн отказе на просьбу. Нсл.
распалёны, 1. снльно нагретый, раска-лённый.
2. о чувствне: пламенеюіцнй. Распалёны гневам. Нсл.
выпаляць-яю-яеш-яе, несоверш.(к выпа-ліць), перех.—выжнгать. Соверш. выпаліць,
1. выжечь. Шсл.; Ар. Сяголета выпаліла ўсю пашу. Ст.
2. обжечь керамнческне нзделня. Гарадна Стол. Деепр. наст. вр. ВЬІпаленЫ, 1. ВЫЖ-женный. Шсл.; Ар. Наўкола ўсё як выпа-лена. Ст.
2. обожжённый(о керамнческнх нзде-лнях). Чатыры пуды жыта за дванан-цаць com гаршкоў выпаленых. Гарадна Стол.(Полесье 183).
выпалёны-ная-нае—выжженный. Па-ляглі з выпалёнымі ачыма. Гарун: Зь песьняў няволі.
•паліцца, -ЛЮСЯ-ЛІШСЯ, несоверш., перен. —пылать гневом. He паліся так, мала што бывае. Нсл. Соверш. прапаліцца, област. —протопнться. Раскладзі агонь, няхай сьвятліца прапаліцца. Нсл. 527.
распаляцца-яюся-яешся, 1. калнться, раскаляться. Зялеза распаляецца, ужо чырвонае.
2. несоверш.(к распаліцца 2)—разжнгаться яростью.
3. несоверш.(к распаліцца 3.),—воспламе-няться снльной страстью. He распаляйся так да яе. Соверш. распалйша, 1. раска-лнться.
2. разьярнться. Распаліўся, сам ня ведае за што. Нсл. 556.
3. воспламеняться снльной страстью. Сам ня ведае, да каго ён распаліўся. Нсл. 556. Деепр. наст. вр. распаліўшыся. Ар.
•палічоны,—см. под лічыць.
•палічнік-гк«, предл.-іку, зват.-іча, м.—по-лнцейскнй(в знач. суіц.). Дэ. Палічнікам гасподу казалі даць. Нсл. 461. Тут ішлі пераапраненыя жандары а палічнікі, расійскія патрыёты або чарнасоценцы. Беларус, Но. 57, стр. 7.
•палічтл-ная-нае, 1. полнцейскнй.
2. в знач. cyuf.—полнцейскнй служнтель. Палічнага прыслалі па цябе. Нсл. 461. Палічнаму трэба даць гасьцінца. Тм.
•палічыць,—см. под лічыць.
•палка-лкі-лцы, ж.—посох с некоторым украшеннем для опоры прн ходьбе. Ар.
•палка, нареч. к палкі, 1. жгуче. Гсл. См. палюча.
2. жарко. Шсл. Сядні сонца палка грэе. Ст. Палка гарыць у печы. Нсл. 390. Палка сядзець на дварэ. Тм.
•палкасьць-гр, ж.—жгучесть. Гсл.
•палкі-ая-ае—жгучнй. 3 кажным днём сьмялей, увішней, сонца палкія уколы. Кавыль: Вясна. I прачхнулася русалкай мая чыстая душа, бяз трывог і смагі палкай. Машара(Калосьсе, 2, 1935, стр. 82). ПйЛКІМ пацалункам у вусны ўпілася. Гарун: Казка. Мусіць занадта чорныя вочы быліў пані і занадта шмат у яе палкай крыві, толькі стала паня лашчыцца да дзяцюкоў. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2,1935 г., стр. 97). Прынёс вятроў каўкаскіх палкую пяву-часьць. Лойка: Л. песьня. См. ПйЛЮШЧЫ, палючы.
2. горячнй. Палкія прамовы беларускіх дзеячоў. Рамановіч(Бацьк. Но. 49-50, 435-436).
3. скоро разгаряюіцнйся. Нсл. Дровы палкія. См. гаркі.
•палкі-ая-де—яростный(гнев).
•палтаты, палцаты-таў, едйнств. ч. нет. —дуэль, (Гсл.) драка однн на однн. У іх да палцат дзела дайшло. Нсл. 390. Ніяк не сьціхамірыш яго, гатоў на палтацы высьці а не падацца. Тм.
•палўднаваць-ўдную-нуеш-нуе; повел,-нуй-нуйма, несоверш.—обедать, Ст.; Гсл.; ПІсл. обедать В полдень. Ар.; НК.: Пособ. 117. Ужо пара палуднаваць. Гунчанкі Сур. (Ксл.). Соверш. папалўднаваць—пообедать. Ар.; Шсл. Папалуднуем ды йзноў пойдзем на поле. Ст. Соеерш. падпалуднаваць-ную-нуеш—есть между первым нлн вторым завтраком н обедом. Ар. Ср.падпалудзень. •палўдняшні-няя-няе—оставшнйся от обеда. Палудняшняя капуста. Ар.
•палўдзень-дня, предл.-дні, зват.-дню, м. 1. полдень. Ужо палудзень. Ар.
2. еда в полудень, обед, нк.: Очеркн, 57. обед. Гсл. На палудзень была ежа, засталая ад абеду. Ар. Ужо на палудзень пара! Санькі Беш. (Ксл.).
3. юг. Рэжучы, адвярні да палудня носам. Кіт. 2667. См. паўдня.
КНІГІ ОНЛАЙН
