Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•парагатаць,—сл. под рагатаць.
•парахонь-ні, ж.—гншіь, труха после гннення. Ваяводкі Віц. (Ксл.). Я як крануў сваю хату, дык яна, як парахонь пасы-палася. Тм.
•парахоўка-кз', дат., предл. парахоўцы, ж.—коробка co спнчкамн. (Ксл.) Падай імне парахоўку! Падрэзы Чаш. (Ксл.).
•парахманёць,—<ч. под рахманёць. •парахно-на, ср—труха, гннль. Войш.
•парахнёць—нстлевать, Гсл. обраіцаться в "парахню”— гннль. Соверш. спарахнёць —обратнться в прах, нстлеть.
•парахня-ні-ні, ж. (НК: Очеркн 224)—гншіь. Шсл. Пунька твая адна парахня: крані, дык і рассыпецца. Ст.
•парахва, парахвя-sz-eZ, ж.—церковный прнход. Шсл. Hon ад нас пераехаў у другую парахвю. Ст.
•парахвальны, парахвяльны-ная-нас —прнходскнй.
• парахвянін-іна, предл.-іну, зват.-іне, м. —прнхожаннн.
•парахвянка-ню'-нцы, ж.—прнхожанка.
•парада-ды-дзе, ж. 1. совет. Нсл. 473; Косіч 239; Ар. Зь ведамасьцю а парадаю стар-шых будзеш мачы заставіці. Стт. 311. Без мае парады зрабіў ты гэта. Нсл.
2. совеіцанне. Гсл.; Ксл. Зь ім (дубком) парады ветрык вёў. с. Музыка юз. Ішоў дзяцюк к дзяўчыначцы, к сваей на параду. Сураж (Ксл.). Пайду к добрым людзём на параду. Ст.
парадка-й/а-дчы, — уменьш. к парада 1. Нсл. 473., совет. Парадкі імне ніякае ня даў. Нсл. Уменьш. к парада 2—совеіданне. Пайду я к татку на парадку. Нсл. 473.
парадачка-чкі-чды, уменый. к парадка 1, 2. Ар.; Растсл. Хто ж імне дасьць, беднай, парадачку. Нсл. 473. Hi радачкі, ні парадачкі. Ст. Устань, устань мой татачка, дай мне парадачку, як у сьвеце жыці. Pad бы я ўстаці, парадачку даці, сырая зямля дзьверы замяла. Косіч 239.
•парадак-дку, предл. й зват.-дку, м. 1. порядок в разных знач. Ар. У нас добры парадак. Ар. Няма ў іх ніякага парадку. Ар.
2. способ. На яго меньню парадкам статутовым адправена быці маець. Стт. 76. Усі справы судовыя парадкам, у том статуце навапраўленым апісаным, ад-прававаці маюць. Стт. 8.
парадак адправаваньня судоў—процес-суальный кодекс. Паслы Вялікага Княз-ства Літоўскага падалі нам (Гаспадару, С.) ку пацьверджаньню Статут. то ёсьць парадак адправаваньня судоў. Стт. 7.
з парадку, нареч.—по порядке, последо-вательно. Калі стане ім з парадку галавы сьцінаць. ВК ля Росі(ЛБ. п, 65).
гнаць з парадку—рассказывать что-л. последовательно. Дсл.
за парадкам—по порядке, согласно установленного порядка. У гаспадарцы ўсё йдзець за парадкам. Ст.
такім парадкам—такнм образом. Вк. дзела парадку—для порядка.
у парадку—в порядке. Ар.
•парадкаваць-кую-ку'ёш-куе, несоверш. 1. прнводлть в порядок. Ар. См. парадчыць. Парадкуець яго да ксту. НК: Бабы a, II.
2. вестн в чем порядок. Нсл. 476. Ты яшчэ ня ўмееш парадкаваць у гаспадарцы, няма чаго й брацца. Нсл. Яшчэ стары парадкуе ў дварэ. Нсл. Соверш. упарадка-ваць—прнвестн в порядок. Ар.; Воўсішча Сян. (Ксл.). Астап упарадкаваў усё сена ў пуню. Тм. Упарадкуй усё ў павеці. Ар.
•параднік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—со-ветннк. Ср. парадніца.
•парадніца-г/ы-і(ы, ж.—советннца. Няма мае роднае сястрыцы, няма мае парад-ніцы, не зь кім мне парадзіцца. Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет, 8). OÜ, маці, маЦІ, парадніца ў хаце, парадзіла, як жонку караці; цяпер парадзь, як жонку хаваці. йз песнн.
парадны I
838
парасьнік
•парадны I (om парада)-ная-нае, 1. благополезный, Нсл. 473. полезный(совет). Парадную раду даў. Нсл.
2. благосоветллвый. Нсл. 473. Парадны чалавек: ён на ліха не парадзіць. Нсл.
•парадны II (корень "pad", mom, чтов "рады, радасьць")—отрадный, утешлтельный. Нсл. 473. Парадная ведамка. Нсл. Парад-нага слова не сказаў. Нсл.
•парадны III, (от корня, что в ”napadaK"y ная-нае■—порядочный, честный. Парадне ў том паступаваў. Квятк. 152.
•парйдчыць-чу-чыш-чя, несоверш. 1. прн-водлть в порядок, Гсл. упорядочнвать. Яна пачала парабчыць у скрыні. ЗСД77. Ты нешта скрыню парадчыш? Замуж можа гатуешся? Тм. Парадчыла ў печы. зсд 162. Ніна пайшла на кухню парадчыць свой невялікі сутнік. ЗСД 162. Ніна пайшла на кухню парадчыць судзьдзе. ЗСД 196. Соверш. апарадчыць—прпвестл в поря-док, Нсл. 663. упорядочнть. Упарадчыць гаспадарку, дзеці, вясельле. Нсл. Прйч. упарадчаны—прнведенный в яадлежа-іцнй порядок. Нсл. 663. Упарадчаная гаспадарка добра йдзець. Нсл.
2. распоряжаться. Нсл. 476. Ён у нас усім парадчыць. Нсл.
•парадчыцца, -чуся-чышся, несоверш. —распоряжаться. Нсл. 476. Ты парадчыш-ся, як у сваім дварэ. Нсл. Соверш. упарад-чыцца—распоряднться. Нсл. 663. Упарад-чыцеся самы тут. Нсл.
•парадзі"ха-іхг-?се, ж.—роднльнлца. Шсл.; Косіч 253; Нсл. 474; Вейна Сян. (Ксл.)—ЖвНІЦЛНа только что родлвшая, роженлца. Нема й трудна стагнала парадзіха. ЗСД 318. Парадзіха яшчэ ляжыць у палозе. Ст. Парадзіху даведацца трэба. Нсл. •парадзіць, см. под радзіць.
•парадзіць,—cm. nod радзіць II. •парадзіцца,—ом. под радзіцца. •паразбрыневаць, с«. под брыняць. •паразйвіць,—см. под разявіць.
•параздробіцы, нареч.—ПОроЗНЬ. Нсл. 474. Прадаваць параздробіцы. Нсл.
•паразуменьне —прлход к соглашенлю. Гсл.
•паразумёлы-лая-лде—мечтаюіцлй о себе много. Нсл. 475.
•паразумёньне-ня, предл.-ню, ср.—мечта-нле о себе, Нсл. 475. себялюблвые мечты. Гсл. Бяз жаднага паразуменызя зрабі так, як кажуць. Нсл.
•паразумёць,—см. под разумёць. •паразумявйць,—см. под разумець. •паразьліва, нареч. к паразьлівы, 1. пора-злтельно. Гсл.
2. оскорблтельно. Гсл.
•паразьлівы-вая-вае, 1. поразлтельяый. Нсл. 475.
2. оскорблтельный. Нсл. 475. Паразьлівае сказаў слова. Нсл.
• пяряжкя-жкі-жцы, ж.—пораженле. МГсл.
•паражліва—поразлтельно. мгсл.
•паражнём, нареч.—порожняком. мгсл.
•параіць,—см. под раіць.
•параксьізм, параксызма, -мы-ме, ж.
—прлпадок. мгсл.
•парамаціць-чу-ірш-це, каго-што, несо-верш.—зарешетлть. Ксл. Страху ўжо парамацілі. Бешанковічы (Ксл.).
•параначнік-ка, предл.-іку, зват.-іча, м.
—пастушек, гоняюшлй скот на утренную паству. Нсл. 474. Параначнікі гарох выцерлі.
•параненьку, нареч.—очень рано утром. Нсл. 473. У нядзельку параненьку мне гатуюць хурманеньку. Нз рекрутской песнн. • паранец-нца, предл.-нцу, зват.-нча, м„ неол.—сослска.
•лараніць,—с.м. под раніць II.
•параніцца,—см. под раніцца I.
•пярянкя-нкі-нцы, ж. 1. сваренные в котле овоіцл, ллл отбросы лз нлх; служат свлным, ллл коровьлм кормом. Ар.; НК.: Очеркн, 423.
2. запаренные "умеці", перемешанные с мукой л вареным картофелем. Шсл. Замясіла каровам паранку. Ст.
•паранкі-нак, едйнств. ч. нет.—утренннй на заре выгон скота на пастбліце. Нсл. 474. •параны,—см. под парыць.
•параСОН-ну, предл. й зват.-оне, м.—(прл-способленле, служаіцее для запціты от дождя л солнца, С.) зонт, зонтлк. Ар.;Шсл.; Ксл.; Гсл. Вазьмі парасон, бо дождж пойдзе. Сьвеча Беш. (Ксл.). Вунь нейкія шляхцянкі пад парасонам ідуць. Ст. Адна стаіць цыбатая, падняўшы парасон. Калачынскі: Лясная казка.
•парасё, Ар.; Шсл. парася, Шсл.; Нсл.-еяці; мн. ч.-сяты—поросенок. Ар.; Шсл. 475. Вунь парасё ўбілася ў грады. Ст. Хто парасё ўкраў, таму ў вушшу пішчыць. Послов. —на воре шапка горлт. Войш.; Сл.; вк (ЛБ 5846).
•парась-сг, ж.—туман, мелкая падаюшая роса, Гсл. туман, в влде мелкой росы падаюіцлй на землю, одежду л проч. Нсл. 393. Дажджу няма, а парась ідзець. Нсл. •парасятнік-гка, предл.-іку, м.—ялчнлк у свлньл. Войш.
•парасінка-нкг'-нцбі, ж.—капелька, ро-слнка. Нсл. 393. Ш парасінкі няма гарэлкі. Нсл.
•парасіцца, паросіцца, несоверш.—поро-слться. Ар. Соверш. апарасіцца—опоро-снться. Шсл.; Ар. Ці зараз ваша сьвіньня апаросіцца? — Нашаўжо апарасілася. Ст. •параспўкнуцца,—см. под распукацца.
•парасткі,—см. под парасьць.
• парасьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. — МОЛОДОЙ лесок, Нсл. 393; Смл. (Даль) поросль, мелклй кустарнлк олешнлка, лозняка, Ксл. лес состояшлй лз молодых порослей л побегов(отростков) на лесо-секе, лесной опушке, луговой нлзлне, ллл на оставленной пашне. Это зачлнаю-
парасьць
839
парсоніць
іцййся лесок, не перевышаюіцйй челове-Ч6СКОГО роста. НК.: Очеркн, 467. Пожні зарасьлі парасьнікам. Копцевічы Чаш. (Ксл.). За сігнёў сто парасьнік пачаў радзець. ЗСД 245. Уменьш. ПарасьНІчак-WÜ, предл. й зват-чку. Нсл. 393. Дроў у нас няма: парасьнікам, парасьнічкам цеплім у печы. Нсл.
•парасьць-ф, ж.—поросль, побегй, от-росткн. Гсл. памеж парасьцяў лебедзь чорная ПЛЫЛа. Крушына: Лебедзь, 3. Уменый. парасткі-каў. / тыя парасткі, што пачалі расьці й вырасьлі на беларускай ніве, — гэта парасткі, якім пачатак дала ПОЭЗЯ Я. Купалы. Пястрак(”Бел. Голас”, 1962).
•парасюк, Шсл. парсук, Ряз. (Даль) парсюк, Ар.; Невель,—кабан (холоіценный самец домашней СВйНЬй, Ар.) Шсл.; МГсл.; Ар. Аднаго парасюка заколем, а другога прадамо. Ст. Парсюк нешта не бярэць есьці, хаця каб не захварэў. Ст. Спакла-далі свайго парсюка. Ст. Кармі парсюка мукою, пойдзе рукою. Послов. Нсл. 475. Уменьш. парсючок-чка. Шсл.; Ар. Сьвіньня прывяла чатыры сьвінкі і два парсючкі. Ст. Парсючок пад лаўкаю бульбачку скрабець. Нз песнн.
•паратав-аньне-аць,—под ратаваць.
•паратўнак-нк7, предл. й зва-нку, м.—по-моіць в опасностн, Нсл. 474. спасенне, помоіць. Шсл. Паратунку просе. Нсл. Загіне чалавек просьле пажару, — трэ было б даць яму які паратунак. Ст.
•параты-отоў—церковные хоругвн. Гсл. •паравы-вая-вае, 1. парный, состав-ляюіцйй с друглм пару.
2. парный, предназначенный для зап-ряжкн парой лошадей; запряженный парой лошадей; требуюіцйй пары чего-л. Нсл. 393. Паравы паяздок на аднаго каня цяжкі. Нсл.
•паравы-вая-вое—своевременный. Сьп. Паравы нябожчык. Сьп. Паравое жыта. •праўнаваць,—см. под раўнаваць.
•параўнавацца,—см. под раўнавацца.
•парэпацца-аецца—потрескаться. Кур-іцнна (Халанскі 21).
•парэц-рча, предл.-рцў, зват. парча: мн. ч-цы-цоў-цом, мн. ч., предл.-ЦОХ, м.—паря-ІЦйЙСЯ (в бане). НК.: Очеркн, 295.
•парэчка-чкг-чцы, ж.—красная й белая смородйна (ягода), Ар.; Гсл.; Растсл.; ПНЗ. ягоды красной смороднны. Нсл. 393. Парэчка буйная. Нс •парэчкавы-вая-вае—свойственный кра-сной смородйне. Нсл. 394. Парэчкавы куст, сок. Нсл.
•парэчкі-чак (-чкаў), едйнств. ч. нет.—кра-сная й белая смородйна (куст), нк.: Очеркн, Но. 810; Ар. красная смородйна. Шсл.; Лужасна Куз. (Ксл.). Завялі ў садку свае парэчкі. Ст.
•пархўма—духн. мгсл.
•парка-ркг-рцы, ж. 1. пара (две лошадн, запряженные в экйпаж, повозку; зап-ряжка в две лошадй). Ар. Арыма паркаю-. мой і твой конь. Ст.
2.—см. под napa II, 2.
КНІГІ ОНЛАЙН
