Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•перавёсла, -ла, предл.-ле; мн. ч.-лы, ср. —жгут для связкн снопов. Ар. См. пера-вясло.
•перавясло-ла; мн. ч.-лы-лаў, ср. 1. жгут, которым связывают сноп. Ксл.; Шсл.; Гсл. Mae перавяслы крэпкія. Лужасна Куз. (Ксл.). Малы авес парос, няма з чаго й перавясла зрабіць. Ст.
2. верёвочка на ушках ведра, Гсл. вере-вочная ручка ведра. Ксл. См. пачопка. Зьві ты перавясло ў вядро, a то калі як парвецца, дык вядро будзе бяз дна. Глебаўск Сян. (Ксл.).
•перавясла-ла, мн. ч.-лы-лаў, ср.—связка, пучек чего-л.(нмеюіцнй длннную форму, С.) Нсл. 400. Два перавяслы лык прадаў, дый солі купіў. Нсл.
•перавыш-аны-лць,— см. под вышаць.
•пёрац, пёрцу, у перцу, зват. пёрча, м. —перец. Ст. Ў каўбасы паклала перцу й салетры. Ст.
перцу даць—дать взбучку, нагоняй. Шсл. Дам табе перцу, дзяціна, добрага! Ст. Ну й даў жа яму перцу, закаяцца болей гэтак рабіць! Ст.
пёрцам, в зн. нар.—горько, досадно. Нсл. 412. Уменьш. пёрчык-ку. Шсл. Люблю булён ізь перчыкам. Ст.
перацяжкі
874
першае
•перацЯЖКІ-ЗЯ’ЙК’.-ЖКйў, едйнств. ч. нет. -йзвесная нгра в перетягйванйе. Участ-янкн садятся на пол, на землю, друг протав друга, упершнсь подошвамй в подошвы внзавн; в рукн же онй берут палку н стараются перетянуть протйв-ннка на свою сторону. НК: йгры, 29; Гсл. •перачэньне-ня, предл.-ню, ср.—протв-воречне, Нсл. 411, возраженне. За твае перачэньне калі-колечы ў морду заробіш. Нсл.
•перачьіць-чу, пярэчыш; повел. пярэч-чма, несоверш. каму-чаму—возражать, Рэч.; Моз. мгсл. прекословйть(протйворечйть, МГсл.; Шсл.) Гсл.; Шсл., СПОрйТЬ, ВОПреКй говорнть. Нсл. 411. Ніхто не пярэча табе: рабі, як сам хочаш. Ст. He пярэч мне, a слухай, што я табе кажу. Нсл. 411. Соверш. наперачыць—наговорнть протнвностей, дерзостей. Нсл. 313. Наперачыў аканому, a за тое й далі ў хвост. Нсл. ”Як можаш, мудры Пятронь, перачыць быцыро й ускрысеньню Хрыста, калі ня было тады яшчэ цябе на сьвеце, а Пётра і Ян бачылі яго, дый я бачыў, едучы да Дамашку? Дык перш хай твая мудрасьць выкажа, што мы манюкі, тады запярэча нашаму сьветчаньню. Пятронь адказуеР’Пера-чыць я ня думаю..." Кво вадыс, 261. Ніхто не пярэча гэтай ІдэІ. Бацьк., Но. 38-39/573-574.
2. запреіцать, препятствовать. Нсл.; Буш-кава Рэч., быть протав чего-л., не согла-шаться. Калі хоча жаніцца, перачыць ня будзем. Бушкава Рэч. Панна Аміля, імне не пярэч! Гарун: Варажба.
3. пересекать что. Нсл. Пярэчыш мне дарогу. Нсл.
заперачаць-аю-аеій-й, несоверш. 1. пре-пятствовать, Шсл. быть протнв чего-л. Рабі, што хочаш.я табе не заперачаю. Ст.
2. опровергать, протнворечнть.
3. преграждать. Нсл. 148. He заперачай мне дарогі, шчасьця, долі. Нсл. Соверш. запе-рачьіць, соверш. к пярэчыць. заперачаць, 1. возразйть, оспорйть. He, не, — запярэ-чыла яна. ’’Бацьк.”, Но. 11-12(447-448).
2. опровергнуть.
3. воспрепятствовать. Нсл. 178. Што на нас дарма зларэчыш? Нам хадні не запярэ-ЧЫШ. Гарун: Кан. Паўлючонка. Прйч. запярэ-чаны—воспреіценный. Нсл. 178. Нам запярэчана тою дарогаю езьдзіць. Нсл.
паперачыць, 1. пересечь. Нсл. 411. Напе-рачыў імне дарогу. Нсл.
2. пойтн наперекор, пнз. возразнть.
3. возразвть, воспрепятствовать. Нсл. Ты напярэчыў гаварыць яму. Нсл.
перапярэчаваць, несоверш. к перапярэ-чыць—возражать, протнворечйть мно-гократно. Бранск. у.(Будде:М,—Арл. 130). Соверш. перапярэчыць—возразвть мно-гнм.
•перачыцца-чуся-чьл«ся, 1. становнться поперек. Нсл. 411. Якое ліха тут пярэ-чыцца, запярэчылася? Нсл.
2. отрнцать. He пярэчся, ты ўкраў грошы. Нсл.
3. сопротнвляться, не соглашаться. Нсл. 411. ПІто не кажы ёй, янаўсе пярэчыцца. Нсл. Соверш. заперачыцца—проявйть упорство. Нсл. 179. Запярэчыўся, ня хоча казаць праўды. Нсл. Соверш. наперачыцца, 1. надоесть сопротйвленнем. Нсл. 314. Наперачыліся вы імне, няхай вам Бог аддасьць. Нсл.
2. "наперачыць" много.
пярэчыцца назад—пятйться. Конь на-зад пярэчыцца. Нсл. 411.
•пёрхаць-аю-аеій-ае—сухо кашлять. Шсл. Перхае, як тая авечка — застудзіўся нейдзе. Ст.
•пёр’е,—см. под пяро.
•пер’іка,—см. под пяро.
•пёрнІК-К'а, предл.-ку, зват.-ча, м.—прянйк. НК: Очеркн, 38; Ар.; МГсл.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 412. Прынясі пернікаў з кірмашу. Рыбчына сір. (Ксл.). Дзяцём купіў гасьцінца па перніку. Ст. Перніка прывязу гасьцінца. Нсл.
Дзяцём купіў пернікаў з глісьнікам, мо жываты палепшаюць. Ст.(Шсл. nod глісьнік ). Уменьш. пёрнічак-чка—пряннчек. Нсл.412? Ня ўсё ж цябе пернічкамі карміць. Нсл. •пёршкавы-вая-вае—цряннчный. Нсл. 412. Пернікавы дух, смак. Нсл.
• пёрнІЧНІК-!КЙ, предл.-іку, зват.-іча, м.~ —пряннчнйк. Нсл. 412.
•пёрнічніца-і{ы-цы, ж.—пряннчнйца. Нсл. 412. У пернічніцы можна дастаць смажа-нае рэдзькі. Нсл.
•перш, нареч.—сперва, МГсл.; Нсл. 413; Шсл. сначала. Растсл. Перш так казаў, а цяпер кажаш інакш. Нсл. Перш гэнак хацеў, a потым гэтак — вось іразьбяры ты яго! Ст.
•першагодні-няя-няе—однолетнйй. Нсл. 413. Першагодні жарабок. Нсл.
•Пёршая Прачыстая—празднйк 15 ав-густа. Шсл. На Першую Прачыстую паедзем да Дукоры на кірмаш. Ст.
•перш-наперш, нареч.—прежде всего. Ар. Перш-наперш надабе Богу памаліцца.
•перша наперша, Ц. сяло Бароўскае Смал. п.(Растсл.: Смоленск, 138) — перш-наперш.
•першае, другое, трэйцяе, чацьвертае, пятае...—вставные слова. Употребляют для указанйя первого, второго, третьего н т.п, пункта: во первых. во вторых, в третьнх й т.д.
Пан Бог той нэмаз ферзам(араб., малітву правам) учыніў, абы мы трох рэчаў злых спабылі' першае, суднага дня страху: другое, абы лічбу легка здалі перад Панам Богам. Кіт. 79613. Уставуем'. есьлі бы хто з прыгоды, а ня з хуці, страляючы на зьвер, каго забіў; другое, есьлі бы рамесьнік, будуючы дом, a дзерава неадбачне ўпусьціў. Стт. 341.
пёршанства
875
прыпіраць
Другое, надабе шырэй популярызаваць нашу беларускую літаратуру ў масы... Трэйцяе, надабе паставіць заданьне перад нашаю літаратураю перайсьці да шыршага асьвяценьня нашае сучаснасьці. Кнорын: Аб "дробязях” у вялікім пытаньню(Ась-вета, 1928, Но. 4, стр. 10). (Каб) чатырох рэчаў злых спабылі'. першае, магільнай мук; другое'. із магілы ўстаўшы, рэестра із правай стараны ў правую руку дано; трэйцяе, абы спасеньне важней было ад грахоў. Кіт. 786.
•пе'ршанства-ва, ср.—первенство, верх. Нсл. 413. Had усімі першанства ўзяў. Нсл. •пёршы, нареч., област.—сперва. Першы ты гэтага не казаў. Нсл. 413. См. перш. А ці німа ў вас дуронікаў? He, Сумонечка, пёршы былі й сьціхамеру на іх нетуці ніякага, а цяперачкаўсерахманыя сталі. НК: Старцы, 84.
першым чынам—первым долгом. Шсл. Першым чынам узяліся біць, а потым за выпыты. Ст. Ласкат. пёршанькі. Нсл. 413. Першанькі сынок. Нсл.
панпершы-шая-шае, чйсл.— самый первый, первейшнй. Што ён найпершы злодзей У СЯЛв? Макаёнак: Каб людзі...
•пёршы-шая-шае—первый. Ар.; Шсл.; Нсл. 413; Дсборннк II, 176; ІУ, 559. ЯкІ ён ёмКІ'. усюдых хоча быць першым! Ст.
•першы-напершы, нареч., обмст.—прежде всего. Ксл. Першы-напершы мы зойдзем да Ахрэма. Новікі віц. (Ксл.). См. перш-наперш.
•пёрці, пру, прэш, прэць, прэм, прыцё, пруць, прош. вр. пер, пёрла, пёрла, пёрлі, несоверш., с оттенком осудйтельностй; употре-бляется к другйм (но не к себе). 1. НбСТЙ ЙЛЙ В63ТЙ С трудом. Нсл. 412; Сакуны 85. ПерцІ мех. Нсл. У зад трэ ’перці воз. Ст. Ня туды прэш. Ст. Коні ледзь пруць вазы. Нсл. А бвёз бы на мост, ці такі вазюган у брод перць. Юрсл. ( под абвезьці).
2. быстро бежать, ехать, Шсл. гнать. Нсл. Прэць аж пыл курыць! Ст. Куды цябе прэць нячыстая сіла? Нсл.
з душы прэць—отвратнтельно. мгсл. Соверш. праперці, 1.—просунуть. Нсл. 527. Ледзь праперлі кадушку ў дзьверы. Нсл. 2. наснльно выслать, отправйть. Нсл. 527. Ледзь праперлі яго на работу. Нсл. Прйч. праперты, 1. просунутый с трудом. Нсл. 527. Скрозь дзірку прапертае хусьце. Нсл. 2. насйльно высланный. Нсл. 527. He паехаў бы, калі б ня быў праперты. Нсл.
абапёрці, соверш.—опереть. Несоверш. абапіраць.
адпёрці, адапрў-прэш-прэць, соверш., nepex. І. что-л. прнвезенное йлй прнне-сенное обратно отвезть йлй отнесть далеко йлй скоро. Нашто ты воз адпер аж у самы канец? Ст. Як бачыш, адпер іх на станцу. Ст.
2. отпереть что-л запертое на замок, задвнжку, крючок йт.п. Адапры дзьверы.
адпіраць, несоверш. к адперці 1, 2.
дапёрці, соверш., употр. к другйм — с оттен-ком осудйтельностй—наСТОЯТЬ крепко. Нсл. 140. Дапер на тое. што скасілі. Нсл.
2. nepex.— с трудом дотаіцнть. Нсл. 140. Я свой сутнік дапер. Нсл.
дапіраць, несоверш. к даперці, 1. настан-вать крепко. Нсл. 140. Дапірае, каб сядні скасілі луг. Нсл.
2. дотаскнвать с трудом. Нсл. 140.
3. упрекать. Нсл. 140. Што ты імне гэтым дапіраеш?
запёрці, соверш., перех.—запереть. Ар. Сьмерці не заперцг. хоць калі трэба памерці. Послов. Рапан. Прык. 172. Несоверш. запіраць. Ар.
напёрці, соверш. на каго-што, употр. к другйм; цмеет оттенок осудйтельностй—над-вннуться, нажать на кого, на что-л. Несоверш. напіраць. 1. напнрать. МГсл.
2. настанвать. МГсл. Отгл. ймя суіц. напі-раньне-ня, преал-ню—напор. мгсл.
падпёрці, падапрў-прэш-прэць-прэм-прыцё, соверш., перех.—ПОДПереть. Ар.; Шсл. Надабе падперці яблынку. Ар.Хібакалом падперці вароты, каб не паваліліся. Ст. 2. безлія.,— о прнступе какой-л. болй, кашля н т.п. Падпірае, падперла пад бакі. Нсл. 446.
падпіраць, несоверш. к падперці 1, 2. Нсл. 446.
папёрці, 1. понестнструдом. Нсл.470;Шсл. Папер свой цяжар. Нсл. Ледзь папер мех мукі. Ст.
2. быстро побежать, поехать. Шсл. Папер — толькі й бачылі яго! Ст.
•перапёрці, соверш., перех.— с трудом перенесть что-л. тяжелое. Нсл. 407. Ледзь перапер мех жыта. Нсл. Несоверш. пера-піраць—с трудом перенашнвать что-л. тяжёлое. Нсл. 406. Перапірайце па адным мяху. Нсл.
прыперла[прыпёрла, Нсл.], безлйч. 1. прнвалнло чего-л. во множестве. Нсл. 507. Прыперла дужа вады. Нсл.
2. снльно схватйло жнвот, прнгнело. Нсл. 507. Ці табе прыперла, што ты бяжыш? Нсл.
прыпёрці, -прў-прэш-прэць-прэм-пры-цё', повел. прыпры, соверш., nepex. 1. прйпе-реть. Шсл. Прыпры зуслон к сьцяне, каб ня ківаўся. Ст.
2. прннеста с трудом что-л. тяжелое. Нсл. 507. Ледзь прыпер камень. Нсл.
3. быстро прййтн, прнехать. Шсл. Як бачыш, туды схадзіў і назад прыпер. Ст.
4. наснльно заставнть прнняться за дело. Нсл. 507. Прыпіраць, прыперці каго да работы. Нсл.
прыпіраць, несоверш. к прыперці 3.
расьпёрла, соверш. расьпірае, несоверш., безлйч.—раздуло, раздувает. Нсл. 557.
КНІГІ ОНЛАЙН
