Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•пярэчка[пярочка, Шсл.], 1. перемычка в мебелн. Шсл. У стале зламілася пярочка. Ст.
2. Пярочкі ляскаюць у драбінцы. Ст.; Шсл.
3. препятствне. Нсл. 411. He рабі мне ў гэтым пярэчкі. Нсл.
4. сопротйвленйе, отговорка. Нсл. 411. Зрабі мне гэта бяз жаднае пярэчкі. Нсл. •пярэчлівы, -вая-вае—протнворечйвый, разноречйвый. I пярэчлівыя чуткі так-сама. Рамановіч(Конадні. Но. 2, 17.).
•пярэчнік \-ка, м.—днаметр.
•пярэчнік ІІ-іга, предл.-іку, Зват.-іча, м. —пенал. Будслаўе Вял.
•пярэчына-ны-не, ж. 1. поперечйна. Уменьш. пярэчынка-нкі-нцы. "Боўт” (дзярвяную качаргу) паставіла ў кача-рэжнік, угару пярэчынкаю. Міско: Хлеб (Беларус, Но. 174).
2. перемычка в мебелй. Поўзаў памеж пярэчыны столу й лавы. Юхневіч(Б. Моладзь, Но. 17, 18).
•пярэчысты, -тая-тае—протнворечй-вый, спорлйвый. Нсл. 411. Пярэчысты хлапец, ніколі не паслухае. Нсл.
•пярханьне-ня, предл-НЮ, отгл. ймя суіц. к пярхаць,—сухой кашель, покашлнванне от оіцуіцення іцекотання нлн раздраже-нйя в горле. Пярханьне падпала. Нсл. 412. • пярхота-оты, предл.-оце, ж.—сухой кашель, покашлйванне от оіцуіценйя іцекотанйя йлй раздраженля в горле.
•пярхаць-аю-аеш-ае, несоверш.—покаш-лнвать от оіцуіценйя ідекотання йлй раздаження в горле. Соверш. запярхаць —начать кашлять(сухйм кашлем, С.). Нсл. 179. Наш хворы запярхаў. Нсл.
•пярхёнь,—межд. выражаюіцее частый кашель. Нсл. 412. Наша старая, лежачы на печы, пярхень а пярхень. Нсл.
•йярхўха-ухі-усе, ж. к пярхун I.
•пярхўн-ун#, зват.-ўне; мн. ч., дат.-НОМ, мн. ч„ предл.-нох, 1. страдаюіцйй сухйм кашлем. Ад пярхуна гэтага ні ўдзень, ні ночы няма супакою. Нсл. 412.
2. болезнь, состояіцая в частом кашле. Нсл. 412. Пярхун, знаць, на цябе напаў, што ты бесьперастанку кашляеш. Нсл. •пярсьцёц-сца, предл.-сцў; мн. ч.-сцы-сцоў-сцос-сцы-сцамі-сцох, м.—безыменный (палец). Ад.
пярсьцёнак
883
пясьляк
• пярсьцёнак-нка, предл. й зват.-нку, м. —КОЛЬЦО, НК: Очеркн 130; Ар.; Гсл.; Нсл. 412. перстень. Гсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 412. Пакупляў к вянцу залатыя пярсьцёнкі. Ст. Даскачыў да самае каралеўны і ўзяў ад яе пярсьцё-HÜK. Н.(Афанасьев, II, 1914, 292). Пярсьцёнкі памянялі. Нсл. Уменьш. пярсьцёначак-чка, предл.-чку. Нсл. 412. Пярсьцёначак згубіла. Нсл.
•пяршак-ка, предл.-кў, зват. пяршача; мн. ч.-КІ-КОў-КОМ-Коў(о людях),-КІ(о жйвотных),-камі-кох, м. 1. первенец, первородный СЫН. НК: Очеркн, Но. 47; Нсл. 413. Пабіў усІХ першакоў У Ягіпце. Луцк., перевод Бнблнн, псальм 78:51. I наканаваў быць падобнымі да абраза Сына Свайго, каб ён быў першаком памеж шмат братоў. Луцк.: Ліст Паўлаў да Рымл. 8:29. Першака свайго жаніў. Нсл. Гэта мой пяршак. Высачаны (Ксл.).
2. новнчок. Гальшаны Аш.; Ар. Першакі ў школе НЯ гулялі. Гальшаны Аш.
3. однолетнее( ? С.) жнвотное. Нсл. 413. Конік пяршак. Нсл.
4. первач, лучшнй(первый, С.) сорт товара. Шсл.
5. самогон, полученный нз аппарата в самом начале гонкн. Дастаў пляшку першакДсамагонкі). Ст.
першачок-чка, мн. ч.-чкі-чкоў-чком-ЧКОў(о людях м. рода\-ЧКІ( о людях ж. рода й о жйвотных)-ЧКамІ-ЧКОХ, м., — уменый. к пяршак 1, 2, 3, 4. Першачка майго ўзяліў некруты. Нсл. Бычок першачок. Нсл.
•пяршачка-чк/, дат., предл.-ЧЦЫ, ж. к пяршак 1, 2.
•пяршэць-ШЫС0, безлйч., несоверш.—іцеко-тать(зудеть, С.), беспоконть в горле. Ад насеньнікаў толькі ў горле будзе пяр-шэць. Ст. Нешта пяршыць у горле — мусіць ад булёну. Ст.
•пяршчатка-откг-тяцы, ж.—перчатка. МГсл.
•пяршына-ны, ж.—первый раз вспахан-ная целнна, новь. Ар.
•пяршыня-ш, ж„ обыкн. употребляется в знач. первый раз (впервые, С.) Шсл.; Ар. Гэта яму рабіць не пяршыня. зсд 291. См. упяршыню.
не пяршыня, взн. наречйя—не впервые. Ар. Бо гэта ж не пяршыня, што яна(стра-ляніна) дабліжался, то аддалялася. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-59/435-436).
•пярвосьценка-нкі-нцы, ж.—первотель-ная корова, первотёлка. Смол.(Даль).
•пярвосьцінка-нкі-нцы, ж. 1, корова первотёлка. НК: Очеркн 357; Ксл. ПярвОСЬ-цінка мала даець малака. Стуралкі Беш. (Ксл.).
2. самка в состояннн первой беремен-ностн шін разрешення от первой бере-менностн. Гсл.
3. кума в первый раз. Гсл.
•ПЯрўн-уна, предл.-унё, зват.-ўне; мн. ч„ дат-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ, м.—громовой удар. Нсл. 412, удар МОЛННН. Шсл.; Ар.; Гсл.
Пяруном ток спаліла. Нсл. Пяруном раськяпіла елку. Ст.
•пярўньнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —громоотвод. МГсл.
•пярчоўка-ўкч, дат., предл. пярчоўцы, ж.—перечннца. Ксл.; НК: Очеркн, Но. 168. Падай мне пярчоўку. Выгары Куз. (Ксл.). •пярчанка-нкг-нцы. ж. 1. перечннца. Нсл. 413.
2. перцом настоенная водка. Нсл.413. Выпі ад жывата пярчанкі. Нсл.
•пярына-ньг, ж.—пернна. Ар.
•пярыць-ру-рыш-ра, несоеерш., nepex. 1. выбнвать "пранікам” — вальком белье прн стнрке нлн холст прн беленнн. Ар. Ср. праніць.
2. трен.—снльно бнть чем-л. крепкнм. Вось дзяцюкі пярылі Адама. См. перыць. Соверш. сьпярырь-ру-рыш-ра—ударнть чем-л. крепкнм. Сьпярыў яго калом па плячох.
•пясога-гі, дат., предл. пясозе, ж.—грязное, лосняіцееся пятно у ворота н обшлагов ОдеЖДЫ. Ксл. Во ПЯСОгІ НОСІЦЬІ Мехавое Аз. (Ксл.).
•пясок-скў; мн. ч.-скі-скоў-ском, мн. ч„ предл.-скох, м.—песок.
•ПЯСОЧНІК (рыбауіка, предл.-іку, Зват.-іча, м.—голец-подкаменыцнк. НК: Очеркн493. •пясак,—см. под пёсак.
•пястўха-ухі. дат., предл. пястўсе, ж. к пястун. Шсл.; Ар. Наша пястуха абы чаго табе ня возьме есьці. Ст.
•пястўк-ка, предл.-кў, зват. пястуча; мн. ч. пястукі-коў-ком-і-камі-кох, м.—боль-шой палец. Ад. Заціснуў пястук. Хв. Зарэцкі(Ускалось, Но. 13, 11).
•пястўн-на, предл.-нў, зват. пястўне; мн. ч. пястуны-ноў-ном-на і-нох, м.—баловень. Ар.; Гсл.; Шсл.; Ксл.; Нсл. 542. Пястуна гэтага надабе ўчыць. Нсл. Трэба купіць гасьцінца свайму пястунў. Ст. Вялікі пястун ён у вас. Гараватка Меж. (Ксл.). См. пёстун. Уменьш. пястунок-нка, предл.-нкў, зват. пястўнку; мн. ч., дат.-НКОМ, мн. ч., предл.-НКОХ—ма-ленькнй баловень. Нсл. 542. Пястунок гэты прывык на руках сядзець. Нсл. Пястунку хлеба з маселцам дайце, а бяз масла ня возьме. Тм.
•пясьляк-яка, предл.-якў, зват.-яча; мн. ч,-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. состарев-шнйся грнб. Нсл. 413. Адных песьлякоў набрала. Нсл.
2. презр.—старнчншка. Нсл. 413. За песьляка гэтага не пайду. Нсл. Пясьляк гэты не падыйме цяжару. Тм. Уменьш. песьлячок-чка; мн. ч.. да-чком, мн. ч.. предл.-ЧКОХ —слабоснльный. Нсл. 413. Зь песьлячка гэтага ня ждаць дабра. Нсл. У песьлячка гэтага ўсі зубы павываліліся. Тм.
песьляччо
884
Пятроўка
песьлячына-ны-не, м., обіц., едйнств. к пясьляк 1. Баравік, суравежка песьля-чына. Нсл.
2. бранное—старнчонка, старушонка. Нсл. 413. Песьлячына які, а жэніцца. Нсл. Песьлячына старая. Тм.
3. собачнй запах. Нсл. Песьлячынаю сьмярдзіць. Нсл.
песьляччо-ча, предл.-чу, ср. 1. собйр. к пясьляк 1—старые грнбы. Нсл. 413. Песь-лячча цэлую лубку прыпер. Нсл.
2. старнчье. Нсл. 413. Во! песьляччо падняло ногі—пошлн танцевать. Нсл. •пясьняр-ярй, предл.-ярў, зват.-яру; мн. ч., дат.-ром, мн. ч., предл.-рох, м.—певец, ПОЭТ. Гсл.
•пясьсюк-юка, предл.-юкў, зват.-юча; мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м. 1. белоус, сорное растенне. Гсл. См. сівец.
2. старый грнб. Нсл. 413. He бяры пясь-сюкоў. Нсл.
3. бранное—хрыч. Нсл. 413. Брэшаш ты, пясьсюк! Нсл.
•пясьць-ш, ж.—кнсть рукн, Нсл. 543. пясть. Халіма ціснуў руку аднэй толькі пясьцю свае медзвядзёвае рукі. зсд. 6. Ня мязнуў, а ўсёю пясьцю выцяў. Нсл.
•пяшкўр-ypj, предл.-урў, зват. ПЯШкўру; мн. ч.-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—рыба бычок. Шсл. Вялізнага пяшкура злавіў. Жораўкі Сьміл. (Шсл.). Бялюга злаеіла пяшкура. Тм.
• пяток-тка, м. 1. пять одннаковых предметов; пять раз. Загаліў дый пяток уеаліў. Нсл. 163 ( под загаліць).
2. ПЯТННца (день). Mix.; Ст. Слабада, Крывулькі Люцынск. у.; Невельск. У пяток прыехаў да нас Немец. Невельск.
•пята-даьі, Ж.. анат. 1. пятка. Ар. Вышэй пят не падскочыш. Послов. Дз.
даць у пятў—вернуться назад в речн нлн поступке. Варсл. Як я яму стаў плаціць, колькі ён прасіў, дык ён даў у пяту (адмовіўся прадаць). Варсл. Уменьш. пятка-ткі-тцы.
2. пята ў вульлю—основанне (улья). Романов.
•ПЯТае, вставное слово; употребляется прй йсчйсленйй для определенйя пятого пункта,—В-пятых. Уставуем-. есьлі хто з прыгоды, a ня з хуці, страляючы на зьвер, каго забіў; другое, есьлі бы рамесьнік, будуючы дом, а дзерава неабачне апусьціў; трэйцяе, есьлі бы, сякучы дзерава, сякера з тапарышча спадшы, каго раніла: чаць-вертае, гдзе бы пасечанае дзераеа, валячыся, каго забіла; пятае, есьлі бы каму, страляючы з луку або з ручніцы да шапкі, страла або куля, узяўшы пахват у бок, каго зраніла — вязеньнем каран ня будзець, ведзь жа галаўшчыну блізкім яго заплаціці будзець павінен. Стт. 407. •пятак-ка, предл.-кў, зват. пятача; мн. ч. пятакі-коў-ком-кі-камі-кох. м. 1. 2 1/2 копейкн НЛН 5 грошей. Ар.; Варлыга: Назі-
раньні, 38.I шастак, і пятак, і тры грошы, і дваяк. Менск. у.
2. пятнлетнее жнвотное. За казлапятака — сорак грошай. Стт. 470.
•пятячкя-чкі-чцы, ж. 1. мера водкн, получаемой на 5 копеек. Нсл.543. Пятачку гарэлкі паднёс. Нсл.
2. пятнкопеечная булка. Нсл. 543. Даў сітнічку пятачку. Нсл.
•пятковы-вая-гае—пятннчный. Нсл. 543. Пятковы хлеб. Нсл.
•naTKa-M, дат., предл. пятцы, ж. 1. пять рублей (, пятёрка вообіце, С.) Ксл. Пазыч пятку да заўтрага. Сянно (Ксл.).
2. место соедннення деревянной н метал-лнческой частн косы. Ксл. На пятку націскай, чысьцей выкасіш. Бабінавічы Выс. (Ксл.).
3. задняя часть какого-л. орудня. Нсл. 543.
4. тупой конец яйца. Шсл.; Ар. Пяткаяшчэ крапчэйшая за насок! Ст. Протйвоп. насок. •пятля-лі-лі; мн. ч. пётлі-ляў, ж. 1. петля, сложенная кольцом н завязанная часть верёвкн, ннткн н т.п., концы которой можно затянуть.
2. непрнятная обязанность. Нсл. 413.
Ажаніўся з удавою з драбнымі дзецьмі, пятлю сабе на шыю начапіў. Нсл.
3. детородный уд самкн жнвотного. Нсл. 413. У сьвіньні пятлю чэрві стачылі. Нсл. Уменьш. пяцёлькя-лькі-льцы—детородный член у самок жнвотных. Нсл. 413. Чэрві ў каровы, у сьвіньні пяцельку разьелі. Нсл. «пятнанцаты, -тая-тае—пятнадцатый. Н.; М.; Вял.; Сербаў, 113; Лёсік: Пачат. граматыка, 103.
•пятнінцаць-цацёх-цацёлі, твор.-цацьма, предл.-цацёх, чйсл.—пятнадцать. Рагач. (Ром. III); Карскі, П-2,122; Гарадзішча Н.; Рэч.(Пет. 11,264, 299); Сербаў, 113; Севершчына(Расторгуев: Сев.,стр. 12); Юравічы Рэч.; Лёсік: Пач. граматыка, 103.
КНІГІ ОНЛАЙН
