Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Жываты расьпірае, расьперла ад пуш-нага хлеба. Нсл.
сьпёрці
876
выперціся
сьпёрці, запрў, запрэш-прэць-прэм-рыцё; прош. вр. сьпер, сьперла, сьперлі, соверій., перех. стаіцнть, сдвннуть с места (что-л. тяжелое, грузное).; оттаіцнть, отнестн куда-л. Ніяк ня можна яго сьперці з полу. Нсл. 603.
СЫіІраць, несоверш. к СЬПврцІ. Нсл. 603. Сьпірай, сапры яго зь печы. Нсл.
выперці, выпру, выпраш, выпра, соверш., перех.—выпереть, напнрая на кого, что-л., удалнть; вытолкнуть. Нсл. 89. За такое СЛОва вОН вЫПІраЮЦЬ, вЫПруЦЬ. Нсл. Несо-верш. выпіраць. Нсл. 89.
упёрці, упрў, упрэш, упрэць, упрэм, упрыцё, упруць; прош. вр. упёр, упёрла, упёрлі, 1. втеснять. Нсл. 68. Усяго ня ўпрэш. Ар.
2. наснльно дать(навязать, С.) Нсл.68. Свае дзеці ўперла на маю шыю. Нсл. Соверш. упіраць, 1. втеснять. Нсл. 68. Ня ўпірайце ўсяго снапоўя. Нсл.
2. нэсйльно давать(навязывать, С.) Нсл. 68. Ня ўпірай імне свае работы. Нсл.
усьпёрці, узапру, узапрэш, узапрэць, узапрэм-прыцё, узапруць,, соверш. 1. с трудом ввестй, втаіднть на верх, на возвышенне. Усьперці на гару воз. Нсл.412. 2. взвалнть что-л. на кого-л. Нсл. 72. Сваю віну на мяне ўсьпіраеш, усьпер. Нсл.
усьпіраць, несоверш. к усьперці 1, 2.
•пёрціся, пруся, прэшся; прош. вр. перся, перлася, перліся, несоверш. 1. йдтй йлй ехать с трудом, с чем-л. тяжелым. Куды прэшся з возам? Прыся, як хочаш на непадкаваных конях. Нсл. 412. Соверш. прапёрціся—протйснуться. Нсл. 527. Ледзь праперся меж народу. Нсл.
2. быстро йдтй, бежать, ехать. Чаго так прэшся! не магу зысьціся з табою.
прапёрціся—(быстро, С.) пойтй. Нсл.470. Папруся я двору. Нсл. Калі ты папрэшся ад нас? Нсл. Папёрся п’яны. Тм. Паперліся некуды. Марціновіч(Беларус, Но. 159).
3. взлезать. Нсл. 412. Прыся на печ. Нсл.
4. проталкяваться. Нсл. 413. Досіць табе перціся ў царкву, ня ўлезеш. Нсл.
сьперціся, запрэцца, запруцца, соверш. —тесно сдвннуться, стеснйться.
5. нахально входйть куда-л. Нсл.413.Луды ты прэшся? па шыі заробіш. Нсл.
адперціся, адапруся-прэшся, соверш. 1. тпереться.
,. открыв йзнутрй запертое помеіценйе, зделать свободным вход. Парасяты, мусіць, самы адперліся ды выскачылі з хлева. Ст.
3. не сознаться в чем-л.. отказываться от чего-л.(возразйть, С.). Ён хоча адперціся. Дсл.
адпірацца, несоверш. 1. к адперціся 1.
2. несоверш. к адперціся 2. Ар. Заперліся і не адпіраюцца. Ар.
3. несоверш. к адперціся 3—отказываться, возражать, отрйцать. Пск., Пушк.(Ч. 324). Адпіраецца, што нічога ня ведае. Ст.
Іванка адпіраецца на выпытах. Дсл. апёрціся, абапруся, абапрэшся, соверш. 1. прнслонйться к кому, -чему-л. налечь на кого, -что-л., перенеся на него часть тяжестй своего тела, опереться.
2. перен.—найтй себе поддержку, очувс-твне в ком-л., опереться, взять за основу свойх построенйй, рассужденйй, вос-пользоваться чем-л. в качестве логдчес-кого основаняя, опереться. Аперціся на вынікі археолёгічных адкрыцьцяў.
апірацца, несоверш. к аперціся 1, 2.
даперціся, соверш. 1. дотаіцнться с трудом. Нсл. 140. Як-колечы дапірайся, дапрыся да двара. Нсл.
2. протнснуться. Нсл. 140. He дапрэшся за народам. Нсл. Несоверш. дапірацца, 1. дотаскнваться. Нсл. 140.
2. протнскаться. Нсл. 140. Куды ты дапіраешся? і безь цябе тут цесна. Нсл.
запёрціся, запруся, запрэшся; прош. вр. запёрся, запёрлася, І.запереться. Ранавы заперліся. Ст. Ён заперся й нікога ня пушчае. Ар.
2. не хотеть чего-л. высказать, не сознаться в чем-л. запірацца, 1. несоверш. к заперціся 1,—запнраться.
2. отрнцать свою внновность в чем-л., не прнзнаваться в чем-л., Ар. не хотеть что-л. высказывать, танться. Шсл. He запі-райся, кажы. Ст.
напёрціся, напруся-прэшся, соверш. 1. настоять. Нсл. 314. Ср. напірацца.
2. грубо: набраться, скопнться в боль-шом колнчестве.
3. нажраться. Шсл. Наперся аднае бульбы з расолам. Ст. Несоверш. напірацца—упорно действовать для нсполнення своего желання, настайвать. Мсл.т.Напіраецца, наперся канечне з намі ехаць. Нсл.
падпёрціся, соверш., чым—подпереть себя чем-л. Падперся сабе кіёчкам ды стаіць. Ст.
напірацца-аюся-аешся чым—пользо-ваться пря ходьбе палкой йлй чем-л. заменяюіцйм ея. Дубавік вырваў дуб, ідзець, напіраецца і за імі спраўляецца. Ельн. (Дсл.). Несоверш. ПЯДПІраЦЦа. Ар.
прыпёрціся, соверш. 1. опереться на кого, что-л. Нсл. 507; Шсл. Прыперся к імне, бы к сьцяне. Нсл.
2. с трудом прнйтн. Нсл. 507. Ледзь прыперліся мы двору. Нсл.
3. прнйтй куда нахально протнв желання другнх. Нсл. 507. Цябе не прасілі, што ты сюды прыперся. Нсл.
прыпірацца, несоверш. к прыперціся 1., опйраться на кого, на что-л. Нсл. 507. Ня прыпірайся к імне. Нсл.
расьпёрціся, разапруся, разапрэшся. Ск. Несоверш. расьпірйцца.
выперціся, выпруся, соверш., возвр. 1. высунуться. Нсл. 89. Чаго ты ўперад выпіраешся, выперся? Нсл.
877 прыпётаваць
выпірацца
2. расталкйвая, выйтн, выбраться йз тесноты. Нсл. 89. Як ні выпірайся, ня выпрашся з царквы. Нсл.
3. отречься от свойх слов йлй поступков. Нсл. 89. Сваіх словаў выпіраешся, выперся. Нсл.
выпірацца, несоверш. к выперціся 1, 2, 3. Нсл. 89.
упёрціся, соверш., возвр.—втесннться куда-л. Нсл. 68. Уперся, куды ня трэба. Нсл. Соверш. упірацца—втесняться куда-л. Нсл. 68. Няўпірайсяў царкву, ня ўпрэшся. Нсл.
заўпірацца, соверш. к упірацца( под перціся). Такі ўжо нягоднік: як заўпі-рыцца, то хоць ты яму што кажы—усё роўна не паслухае. Хведараўка Краснап. (Бясл.).
усьпёрціся, узапруся-прэшся, соверш., возвр. 1. навалйться, облокотнться. Нсл. 72. Усьпірацца, усьперціся на стол. Нсл.
2. с трудом взойтн йлй взьехать. Прыся, узапрыся на гару на непадкаваных конях. Нсл. 412.
3. к перціся 3.—взлезть, забраться. Улетку ўсьперся на печ. Нсл.
ўсьпірацца, несоверш. к усьперціся 1, 2, 3. »пёрыць-ру-рыш-ра, несоверш., nepex. 1. бйть валйком(стнрая) бельё йлй (беля) холст. Ксл. Перыць пранікам хусьце. Сьвярды Беш. (Ксл.).
2 . перен.—йзбйвать. Шсл. Давай перыць яго паленам. Слошшча Шацк. (Шсл.). Пер яго, гада, пер. Тм. См. пярыць 2.
•пёсак-ска, (Нсл.), пясяк-сака, м.—кролйк. Нсл. 413. Пескаў у садзе завёў. Нсл.
2 .—простая шашка в шашечной йгре. Нсл. 413. Песка згубіў. Нсл.
•пёсі-сяя-сяе—собачдчй. Нсл. 413. Песівек зжыў. Поговор. Нсл. Песяя барада, скура. Тм. Песяе мяса. Тм.
• пескавы-вая-вое, 1. прйлаг. к пясок —песочный. Пескавы жвір. Леск. іу, 328. 2. песчаный.
•пёставаньне-НЯ, предл.-ЮО, отгл. ймя cyuf. к пеставаць, пеставацца—няньченйе. Нсл. 542. За мае пёставаньне цябе хоць бы ты імне чым падзякаваў. Нсл. Прш. пёста-ваны, 1.—которого "пеставалі” — лас-калн, нежйлй.
2. прлвыкшйй к неге, йзбалованный. Нсл. 542. Пестаеаныя яго дзеці, вока коляць, ніхто нічога не скажы. Нсл.
•пёставаць -тую-туеш-туе, несоверш., nepex. 1. ласкать, нежйть, Ксл. ласкать, лелеять, МГсл. няньчйть. Нсл. 542. Матка любе пеставаць дзеці. Дражна Куз. (Ксл.). Я цябе маленькага пеставала й гадавала. Нсл. См. кукобіць. Соверш. напёставацца —туюся-туешся—наняньчнться, наво-знться с кем, йспытывая некоторые непрнятностй. Нсл. 316. Напеставалася я ўсякіх дзяцей і панят і мужыцкіх. Нсл. Напеставаўся я з гэтым хлапцом, пакуль выгадаваў яго. Тм. Соверш. папёс-таваць-m ую-туеш-туе; повел-туй-туй-
ма—нежнть некоторое время. Прйч. папёставаны. Папеставаны наш ужо ходзе. Нсл. 470. Соверш. сьпеставаць, — нзбаловать.
2. "пеставаць" с протйволожным значе-ннем: а) ушнбйть "пестуя”. Нсл. 611. Пеставаў дзяцё, пакуль сьпеставаў, зьвіхнуў. Нсл. б) разбнть, забавляясь. Нсл. 611. Бавячыся іх шклянкаю, часам сьпес-туеш яе. Нсл. Прш. сыіёставаны—йзба-лованный. Ксл. Ён сьпеставаны. Пустынкі Сян. (Ксл.).
•пеставацца-туюся-туешся, 1. страд. к пеставаць.
2. няньчйться. Нсл. 542. Каторы год я пестуюся з гэтым хлопцам, але нічога добрага зь яго ня выйдзе. Нсл.
3. возйться(забавляться, С.) Нсл. 542. Пеставацца з цацкамі. Нсл.
•пёстаць(от пест)-аю-аеш-ае, несоверш., nepex.—бнть, колотнть, как бы пестом. Нсл. 412. Пестаеш, напестаў ты яго добра. Нсл. Соверш. папёстаць. Нсл. 412.
•пёстун-на, предл.-ну, зват.-не, м.—бало-вень. Ксл. Калі адзін сын у бацькі, дык пёстун. Кузьміно Сян. (Ксл.). См. пястун. •песьляччо,—см. под пясьляк.
•песьлячына,—см. под пясьляк.
•пёсьня-нг-нг, мн. ч„ род.—няў, ж.—песнь, песня. Ар.
завесьці песьню—затянуть песню. Ты мяне аднак ня слухай, мала што я завяду, з усей сілы дуй і дзьмухай і ў жалейку, І ў дуду. йз альб. В. Дарэўского. •пешаніца-^ьг-^ьг, ж.—пехота. Д. Зьметняў на Чарнегаўшчыне(Курнло: Матеріялн).
•пётаваць, (Гсл.; Нсл. жу-тую-туеш-туе; пётаць, (Нсл.у-аю-аеш-ае, 1. (сйльно, Гсл.) бнть, Гсл.; пнз. колотйть. Нсл. 542. Часта петуюць цябе за гэта, але ты ўсё не папраўляешся. Нсл. За што ты яго так петаеш? Тм. Соверш. папетаваць, папетаць —побнть, ПОКОЛОТЙТЬ. Нсл. 542. Як папетаваў яго добранька, дык і перастаў лазіць у клець. Нсл. За што ты петаеш, папетаў? А за зладзейства. Нсл. 542. Несоверш. й соверш. прыпётаваць—бйТЬ, колотнть до смертн. Нсл. 508. Прыпета-ваць кабана. Нсл. Б’ючы часта, ты прыпетуеш хлапца. Тм. Прйч. прыпета-ваны, а) вколоченный. Нсл. 508. Прыпе-таеанага гвазда й зубамі ня вырвеш. Нсл. б) прйколоченный(прйбйтый, С.) Нсл. 508. Прыпетаваная сьвіньня ледзь зад пава-лакла. Нсл. Соверш. прыпётаць, а) йзбйть. Петаючы так, ты да сьмерці яго прыпетаеш. Нсл. 542. Прыпеталі злодзея. Нсл. 508.
б) о гвозде й проч. — вбйть по самую шляпку. Нсл. 508. Прыпетаць гвозд у дошку. Нсл.
2. тяжко работать.
3. грузйть. См. напетаць.
запётаваць
878
вьіпець
запётаваць, несоверш. 1. вколачнвать глубоко пестом. Нсл. 182. Во запетаваў я кол глыбака ў зямлю, паспрабуй вырві! Шрагова імсьц. (Бсл.). Запетаваць крук, гвозд, палю. Нсл.
2. убнвать, повторяя удары. Нсл. 182. Запетуй кабана. Нсл.
3. отдавать, засажнвать. Нсл. 182. Запетаў самавола у добрыя рукі. Нсл. Запетаваць злодзея ў турму. Тм.
запетаваны, прйч. кзапетаваць 1,2,3. Нсл. 182.
запе'таць, соверш. к запетаваць 1, 2,3. Нсл. 542. Петаць, запетаць кабана. Нсл. 542. Прйч. запетаны—убнтый. Запетаны ка-бан.
напётаць. соверш. к петаць 1. 1. побнть, натолкать. Нсл. 316. За што ты яго напетаў? Нсл.
2. соверш. к петаць 3,—нагрузнть. Гсл. і8б(лод петаваць). Напетаў гэткі еоз адзін, без таптаньніка. Гсл.
•пётавацца-туюся-туешся, пётацца-аюся-аешся, 1. труднться нзо всех снл. Нсл. 542. Досіць табе петавацца над гэтым! Нсл. Соверш. запётавацца-туюся-туешся, а) устать(утомнться, С.) Нсл. 182. Запетаваўся, сякучы дровы. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
