КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
•абава-вы-ве, ж ^ііромедленпе. Янка. на сход. алс без абавы. Варсл. У спакменьнікаў ніякага роду, апрача род. адм. адз. ліку, заўсёды паданы канчатак назоўнага адм. множнага ліку ( а ў націсьненых на аснове і канчатак мяс-цовага адм. мн. ліку); іншыя канчаткі падаюцца не заўсёды. Да прыкладу: Діяржаньне-л ч, преЛі.-НЮ, отг.і. ймч ПШ. к дзяржаць, 1. держанне. Ад дзяржаньня бярпа рукі адабрала. Ар. Спакменьнік (і кажнае беларускае слова), каторым пачынаецца артыкул, выдрукаваны чорным таўстым шрыфтам. Перад ім стаіць таўстая чорная бодка. Перад першым значаньням яго стаіць 1. (чорным таўстым). Адлі даецца расійскі пераклад яго. Беспасярэдне за перакладам стаіць прозьвішча таго, хто пераклаў, або назоў слоўніка, з каторага пераклад узяты. хш Дальшыя значаньні спакменьніка паданы кажны з новага радка. Перад кажным значаньням стаіць лік чорным. Да прыкладу: •і асьцінец-нца, «рпй.-ндг, м. 1. подарок с цутн. Ар ; Дсл.: МГсл.; БІісл. Прынясу ЗЬ кі/кчашг гасырнца. Макарова Віц. (Ксл). А'ацька і)аў дзяцём гасьцінца. Ст. Кірма-йшвы гасьцінец. Нсл. 120. 2. больпіая дорога, Дсл. болыйак, БНсл; Ар, тракт, больйшя дорога, Макарйва Віц. (Ксл ); Памяншальная хорма спакменьніка ставіцца па тым значаньню хормы звычайнае, да каторага тарнуецца. Па хорме памяншальнай стаіць хорма любосная, па гэтай — павялічальная. Прыметнікі. Прыметнікіпаданыў Слоўніку ў назоўным адменьніку адз. л. мужчынскага роду, адлі прыведзены канчаткі жаноцкага й ніякага роду. Па перакладзе й ілю страцыйных фразах падаюцца ступені прыраўнаньня прыметніка. Часткава вышшы ступень прыраўнаньня прыводзіцца яшчэ асобнымі падартыкуламі (бяз уступное таўстое бодкі), або асобнымі артыкуламі подле абэцады. Па гэтым прыводзяцца хормы памяншальная, памяншальна-любосная й павялічальная. Прыслоўі, утвораныя ад прымет'нікаў, выдрукаваны ў вадным артыкуле з прыметнікамі просьле хормы павялічальнае прыметніка. Прыслоўі. Прыслоўі, нявытвараныя ад прыметнікаў, выдрукаваны асобнымі артыкуламі подле абэцады. Дзеясловы. Артыкулы зь дзеясловамі пачынаюцца неазначаньнікам. Дзеясловы таго самага караня стаяць у вадным артыкуле, каторы пачынаецца дзеясловам бяз прыростку (несыці, бегчы) няскончанага або скончанага трываньня залежна ад пачаткавых літараў у дзеясловаў. Дзеяслоў, каторым пачынаецца артыкул, выдру-каваны таўстым чорным шрыфтам, з уступной чорнай бодкай. Перад першым значаньням гэтага дзеяслова стаіць 1. Як дзеяслоў мае толькі адно значаньне, дык аднаразная й наваратная хормы яго стаяць беспасярэдне па хорме звычайнай. Просьле іх ідзець хорма скончаная, калі артыкул пачаўся хормаю няскончанаю, або няскончаная, калі на пачатку артыкулу стаіць дзеяслоў скончанага трываньня. Да прыкладу: XIV •сі укаць-аю-аеш-ае. Hnntr/mi.- стучать. Лр.; Варсл.; Вяг. (Даль. Ill, 598). (Мнкрапі. стукнуць-м-пеш-ме—стукнуть. Лр. Со-верш. застўкаць—застучать. Ар.; Нсл. 186; Няі. (Даль); БНсл. Нехта застукаў р вароты. Нсл. Совгрш. настўкаць - насту-чагь. Ар Сч«ерш. пасгўкаць—постучать. Ар. Калі ё другое, трэйцяе і г. д. значаньні дзеяслова, дык яны паданы кажнае з новага радка, 1 перад кажным значаньням стаяць лікі 2, 3 і г. д. •a I—названйе второй буквы велйКо-лйтовского(белоруского) альфавдта. •a II союз соедйнйтельный; в русском языке ему іоответствует ”й”. Ксл.; Шсл.; Гсл.; Нсл. 1. ”Лз союзов, кроме употребляюіцйхся в русской речй, обраіцает на себя вннма-нне: a — й.”. Карскі п-3,214. "У старой мове беларускай злучу "а" прыраўнальна часта ўжывалі ў значаньню злуча "і" дзеля задзіночаньня асобных столак проказі ўнутры простых проказяў. ” Нарысы гіст. мовы, 388. а) соедйняет повторяемые слова, кото-рые показуют продолжнтельность дей-ствйя, усйленне черты, качества й т.п.: да, й. Як лут — ляжыць а ляжыць. Гсл. Ідуць а ідуць. Гсл. А тыя Асмолаўцы возяць a возяць князёў сьпірыт, болей а болей нялюдзеюць і хаваюцца самы ў сабе. Гарэцкі: Песьні 9. Там а там сінеюць чароўна прынадныя галоўкі-красачкі ЦІХІХ васількоў. Гарэцкі: Песьні 54. Мык a мык: то ў хату, то з хаты. Гсл. Далей a далей—дальше й дальше. Гсл. Урэдзь a ўрэдзь ходзе да царквы. Нсл. 71. Скрозь a скрозь гарота. Гарун: Сын. Дзе а дзе—кое-где, там й тут, то там то сям. Гсл. Соедйняя два слова, создает союз, выражаюіднй одно понятйе: да, й. Сорам а ганьба. б) соедвняет подлежаіцйе н дополнення, когда онй встречаются с одннаковой участью йлй ролью (как свйдетелй, купцы, работнйкд; как залог, платеж й т.п.); когда показуют подобный вес, одннаковую местность й т.п. А ў Нове-горадзе бяша князь Раман Мсьціславіч a пасаднік Якун аўладыка Пван. Пск. Лет. ІП, 1169 г., л. 10. А пры том былі баяра a бабраўнічы гаспадарскі. Полац. ліст 1533 г. Пан Аляксандра Тарноўскі а рэчнік Лапкоўскае-Савіцкі былі. Літ. мэтрыка ПА; 1540 г. (Барысёнак: Адвакатура, 133). Даў ЯСЬМІ тую клячу ку паставеньню да права Чыжу шындзельніку, а паручнікі Гавя-нец Сташковіч каўбасінец а Кузі Юшко-віч, брат Чыжаў, а Ясюта Сьцецявіч дзядзьковіч. Гордз. Акты ХУП, 5. купцы каралявецкія (Сымон а Балцар) на тот рок перад каралём ся яго міласьці станавілі. 1535 г„ Літ. Мэтрыка ПА-8а, 262. Вон купіў пашанку і задатку даў каня a сукно. Гордз. Акты, ХУП, I. Слуг яго Андрэя а Цішука параніў. Гордз. Акты, хуіі, з. Пры том быў Ян Кеўла а Сьцецка. Літ. Мэтр. РЙБ ХХХ(Нарысы гіст. мовы388). Анаўмоўкла, а кароль меў болыйае размышленьне a гнеў. Трышчан, II, 1580 г. Ад жарагла малым частым невадам на берагу к Раскапелі a eocmpaey Заяччу. Выпіс із пскоўскіх кніг ХУІІ стт. (РФБ, 1913, стр. 7). Далі ясьмо яму... за яго верную службу, сёла г Крэменецкам павеце-. Баршчоўку а Барок а селішча Кандзітава а лес Дзедаў. АЗР і, 48, 1438 г. Прокша а Белік а Кучук а Лісіца ЖыбяНЦяй. (Карскі ІІ-З,22\).Я аты. Скарына. Старыя лісты гаспадарства... ня мала сьветчаць аб сівой мінуласьці Лугвенева, аб яго красных часох пад уладаю ўнукаў а праўнукаў князя Лугвеня. Гарэцкі: Песьні. Мужыку а жонцы на кажную нядзелю па шасьці грашэй. Стт. 460. За ведамасьцю a парадаю старшых будзець магчы зас-тавіці. Тм. 311. Маюць апыт чыніці ня толькі аб самым тым учынку, але й аб захаванызю а паступках тых абедзьвіх асобаў, права із сабою вядучых. Тм. 441. Цімох а Хомка пойдуць на работу. Нсл. 1. Казянікі а Пудзіцак — адна часіна (дарогі); увосень такое балота, што ня вылезьці. Ст. Бярно а дровы дух высілілі, пакуль вывез. Чарнагосьці Беш. (Ксл.). Думкі a пачуцьці любыя атожылкі. Дубоўка: Зала-тымі лёсткамі(Узвышша, Но. 3, 1927, 31). Самае тое, што вы засмуціліся ўзглядам Бога, якую дбайласьць учыніла ў нас a апра-веньне а абурэньне a страх а жаданьне a рупнасьць а адплату! Луцк.: 2-гі ліст да Карынцян 7: 11. г) соедйняет определенйя подобных значенчй (позйтдвные, негатавные, те, которые выражают твердость, скорость, СЙЛЬНОСТЬ й т.п.). Вон ня слушным а ня радным абычаём, ня водле права Майдаборскага сягнуўся на маю ЧЭСЬЦЬ. Суд. Акты ХУІ стг. (Барысёнак: Адвакатура 95). He красамоўным вывадам... але яко... просыі ашчырыі. Цяпінскі ў перадмове (Карскі ПІ-2, 36). Шырокая a далёкая жоўтая ніва! Гарэцкі: Песьні 54. Бачачы таковую рэч праціўную а шкод-ную, выставуем. Літ. мэтр. ПА-І2а, 81. Маюць давесьці пры праўных довадзех і яўных а пэўных знакох таго таковага ўчынку. Стт. 69. Рыжага а крывога бойся, як пса злога. Нсл. 145. А буйны а прыгожы ягады. Шылавічы Духаўшч. (Дсл.). О, прышлы дзень, сумлеўны а сьвяты! Кавыль: Думы35. Ды зачыню зімы завейны том, паэтаў сьвет, прывабны а шырокі, Кавыль: ч. лёд. Мы йшлі вялікім валам, войскам буйным а зухвалым. Гарун: Зь песьняў няволі. Я цябе чакаю з роднай а далёкай стараны. Крушына (Лебедзь чорная, ст. ’’Можа прыйдзеш?”). г) Союз ”а” соеднняет также обстоя-тедьства й йменные частн сложных сказуемых. Ваша міласьць так шчасьліва а доўга панаваў. Стт. П. Ясна а грунтоўна a 2 a, аб б) соедйняет два предложенйя, йз кото-рых одно выражает несогласйе с тем, что выражено в другом. Соответствует смыслом союзу "жа, ж". О союзе "а”в ’’протйводейственном’’ смысле ... хорошо сказано в "Нарысах па гісторыі беларускае мовы", Мннск, 1957 г„ стр. 391. Что там говорйтся на основе памяток, напйсаных на лйтературном языке белорусском, соответствуёт с тем, что есть в рассмотренном мною ”Аль-Кйтабе” шестнадцатого-семьнад-цатого века, напйсанного на народном белорусском языке. По йх мненшо”союз а служйл для протнвоставленйя подле-жаіцего й сказуемого одного предложе-нйя подлежаіцему й сказуемому другого предложенйя”. Ана ўмоўкла, а кароль меў болыйае размышленьне а гнеў. (Нарысы, 391). Прлмеры нз ”Аль-Кйтаба”: Ты на сьвеце што дзень посьнікаў, а праз ноч Пану Богу паклоны чыніў. Кіт. І9а92. Ізь неба колькі кітабаў (араб., кнігаў) зышло? ты моў: чатыры кнігі, а сто зьвіткаў прароцкіх. Кіт. 40616. Учыніць Пан Бог галаву яго галавою аслоў, a парсону яго парсонаю сьвіною. Кіт. 84а9. Іса прарок яго міласьць па карэньне траўнае пашоў, а матка яго намаз (араб., малітву) кланялася, аў тым часе Азраіл прышоў. Кіт. 94а4. Да сотні далічыў, а далей зьбіўся. Ст. г) употребляется в сложно-однородных предложеннях, в которых во втором предложенйй есть действйе отрйца-тельное йлй протйвоположное тому, чего надеешься йз первого предложенйя. Іно тот рок мінуў, а ана перад яго міласьцю ня стала і тых слуг сваіх не паставіла. Літ. Мэтр., Рус. нст. бнбл. 1192,1516 г. Я. дзей, вольная, a mom Багдан вернець мя ў няволю. Тм., 440. Прнмеры йз ”Аль-Кнтаба”: Імам селям (араб., здаровань-ням) дасьць, а ты не давай. Кіт. 87аі5. Прарокі ня ведалі, а стварэньне цябе павялічыў. Кіт. 10961. Нейкі войстры, a салодкі, і гарачы а прыемны. Гэты боль таму вядомы, хто ў жыцьцю кахаць умеў. Крушына: Лебедзь чорная, 53. Людзі йдуць із ёахою й скацінаю, а ён ідзець ізь зелязьніком. Н. (Афанасьев, У, 1914, 8). Табе, маці, у пуні кароўка, а імне, маці, у клеці каробка. Старадуб (Жнв. Старнна, 1909, I, 102). Атопкі чужыя панасіў, а яшчэ ваша-прудзіцца. Нсл. 376. г) Союзом ”а"соедйняютсяпредложенйя остро протлвоположные свойм смыс-лом. Значйт тоже, что союз ”але"(т). Я, дзей, на тот рок на зямлі быў сам і судзьдзю сваяго вывеў, а ты, Мерла, ня быў. Літ. Мэтр., Рус. нст. бнбл. XX, 22, около 1510 г. Ты пасядзі тут, а я пайду на сяло восі дабываці пад тот воз. Тм„ 1311, 1519 г. (Спадар Бог) раскажа намусім, абысьмы