КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Этй союзы употребляются тоже по-парно, зн. в начале первой й второй частн йлй предложенйя. Прнмер: Гавары аба тое, аба другое. Нсл. 1. Або я, або ты, толькі ня разам. Ст. Або йдзі, або людзём дарогу ўступі. Раўбічы М. (Нарысы дыялейт., 332). Пане, альбо пусьці Трышчана, альбо хачу сама сябе забіці гэтым мячом. Трышч. 17,1580 г. Альбо хораша грай, альбо іскрыпку паб’ю. Нсл. 5. Альба грай, альба грошы аддай. Гсл. Рабі ж ты як-колечы, альбо гэнак, альбо гэтак. Ст.
Употребленне этнх союзов в начале каждого предложення создает большую ясность речй. Нз древннх времен оба этн союзы(обо, альбо) нмеют одйнаковый смысл; употребляют йх одннаково, нередко стоят онй в томже предложенйй. •або, альбо II—разве; вопросйтельные часТйЦЫ. Ар.; Раз.; Кур.,Вар. (Даль). Або Я ведаю што? Ст. Або ты яго ня знаеш? Ар. •або III—междометне уднвлення. Ар. Або, я ж табе ўчора яго аддаў! Вішкавічы. Чаш. (Ксл.),—междометне прн несчастном случае. Або! Што ж гэта будзе? Варсл. або, што там—ннчего особенного; что же такое. Або, што там, калі ён чарку й выпіў. Варсл.
або ж—неужелн, да разве, частййа с утвердйтельным ж. Або ж ты ня ведаеш, што Кір ізь Менску прыехаў? Куравічы, Імсьць. (Бяльсл.). Або ж я ведаю, што ў цябе там робіцца? Бродкі, Крыч. (Тм.). Або ж ты ня бачыў? Нсл. 5. Альбо ж яня ведаю? Нсл. 5. Альбо ж каму язык завяжаш? Адамчык: Арж. Колас.
абод
5
абабак
•абод-дд, предл.-дзе; мн. ч.-ды-доў-дом-ды-дамі-дох, м.—обод. Абады ў каткоў крэПКІЯ. Вярхоўе, Беш. (Ксл.). Собйр. абодзь-дзе-дзя, предл.-дзю, ср.—ободья. Шсл. На месьце шмат было абодзьдзя. Ст.
•абодва(абодвы, Ксл.). Гсл.; Шсл.; Ар.; Нсл. 3, 50; Ксл. 3 абодвых бакоў. ЗСД 242. Есьць два Юр’і, ды абодва дурні: адзін галодны, другі халодны. Послов. Дукра, Сьміл. (Шсл.). Хто каго вучыць каран і хто вучыцца, абодвым спасеньне роўнае. Кіт. 1368.
Сулейман прарок і Енус прарок, абодвым ім... абрадаваньне стала. Тм. 79а13.
Абодвы сыны былі на вайне. Пятніцкая, Беш.(Ксл.)
•абое, собйр.—оба. Употребляется а) для означенйя суіцествйтельных разных родов, б) когда сушествнтельное ймеет только множественное чнсло(вароты, дзьверыў в) для означеняя нейзвестного пола( гусянё, ягнё й т.п.). Ар. Ізьвёў іх шайтан абое(Адама й Еву, С.). Кіт. 74613. Кабыла лысая, жарабё рабое — зьеў воўк абое. Послов. Абое рабое. Послов:. два сапога — пара. Ар. Яны абое (Езус і Марыя) пашлі на Лібнан гару. Кіт. 93617. Глянуў на тую бярэзу, ідзе дзеўка зь дзяцюком засіліліся(перш дзеўка, по-тым і дзяцюк); абое яны калышуцца на крывой бярэзе. Ельн.(Дсл.). Мы абое, галубка дрыжоная, наўем лятуценьняў вЯНКІ. Крушына: Лебедзь, 34. Ізьбер вас Бог абаіх хіракоў і мужа й жонку. Нсл. (под хірак).
•абоз-зр, предл.-зе, м.—обоз(несколько подвод, повозок н т.п., с кладью, следуюіцйх друг за другом, С.). Мгсл.
•абозны-ная-нае, прйлаг.(к абоз),—обоз-ный.
• абозьня-м;-ні, ж. 1.—холодная пост-ройка для повозок й саней, сарай для повозок й телег. Там _р пана, Рэйтан звалі, абозьня была. Янк. 1. Хурман пашоў у вабозьню. Скобраўка, Пух.(Шсл.)
2. (перен.)—большая неуютная йзба. Нейкую абозьню зрабілі, а няхату. Янк. 1. • абойкі-каў(абоек), едйнств. ч. нет. 1.—йз-ношенные снаряды, снасть. He калёсы — абойкі нейкія. Янк. 1.
2. — акалот. Зубарэвічы(Янк. 1).
•абор-ра, предл.-py; мн. род.-раў, м.—зас-тавной рыболовный снаряд, прямая без кормы сеть-тройчатка, с поплавкамй на верхнем "абору" й с "катэлкамі"—на ннжнем, нмеюіцая длнну от 20-70 ма-ховых саж. прн шнрнне в 1 арш. н 12 верш. Уменьш. абарэц-арца, предл-арцу; мн. ч.-рцы-рцоў-рцом, предл.-рцох, — абор. Уменьш. абарэчык-ыка, предл.-ыку,—ма-лый "абарэц", длйною 3-4 саж., шнрнна чуть перевышает аршян. НК: Очеркн, 502. •абора-ры, дат.. предл.-ры; мн. род.-ор(-раў), ж„ 1.—большой хлев. Шсл., скотный двор. Гсл. Каровы стаяць у ваборы. Ст. Загнаў статак у вабору. Нсл. 351.
2.—обіцее названйе для всего скотного помеіценйя ("хлявоў", "дзяньнікоў", "паветкі”). НК: Очеркн, 261. Одна аборына-ны, дат.. предл.-не. Аборына шчытная статку. Нсл. 351. Увелйч. аборышча-чы-чы, ж. Нсл. 351.
•абора-рь/, дат., предл.-ры, ж.—бечёвка, в том чнсле в лаптях. Ар., тонкая веревочка в роде бечёвкй, прнкрепляемая к лаптям для обертыванйя ею ног сверх онуч. Нсл. 351; Шсл.; Гсл.; Ксл.; Дсл. УсІ ўборы — лапЦІ ды аборы. Послов. Нсл. Парвалася ў лапці абора. Ст. Удзеньаборыў лапці. Сухарукава, Аз. (Ксл.) Давай сьцёбаць жонку абораю. Дсл. Едйнств. ч. аборына. Аборынаю сьцебануў. Нсл. 351. Разьвязалася аборына. Чараўкі, Сян. (Ксл.) Уменьш. аборка-^', дат., предл. аборцы. Ар.; Нсл. 351; Орловсклй уезд (Будде: Тула-Орел. Слов.); Дсл. ЛеІІЦЫ цеНКІ, ЯК аборка. Нсл.
аборачка-кг, дат., предл.-рцы, уменьш. к аборка. Ар. А Божа ж мой, толькі! Аборачкі тонкі! Ніхто аборак не паўе, ніхто замуж не бярэ! Лупею, Стдуб. (Косіч 61). Увелйч. аборышча-чы, дат.. предл.-ЧЫ, ж. Нсл. 351.
• аборак-ркр, м.—сенокосная лоіцнна (лоіцннка, мокрая нлн сухая, Гсл.) средн пахотной землн (опахнваемая кругом, Гсл.). Нсл. 351; Гсл.; Ксл.; Дсл. Аборкі мае павыкасіў нехта. Нсл. Пусьці каня ў ваборак. Нсл. У ваборку напаі каня.Тм. На аборку папасі коніка. Балдыкова, Аз. (Ксл.) Паўлюк узяўся ў пана касіць аборак. Дсл. У меньш. аборачак-чкд. Дсл. Паня, даз-вольце скасіць аборачак. Дсл. Аборачкі свае пакасіў. Нсл. 351. Поўныя вадою аборачкі разьлІЛІСЯ. Гарэцкі: Песьні, 58.
•аборнік-гкд, предл.,-іку, м.. 1.—навоз нз хлева. Аш.
2.—заведуюіцнй скотным двором, под-стнлкой хлевов н прокормом скота ЗНМнеЙ порой. НК: Под. пос. 42.
• аборыш-ша-iuy; мн. род.-шаў, м., 1-—место, пропуіценное прн паханнн. Нсл. 351. Ня пушчай аборышаў, а хораша ары. Нсл. См. узрэх.
2.—пласт сена. Бяльсл. Янка сьпярша пазьбіваў сухое сена ў ваборышы, а тады пачаў кідаць на воз. Куляшоўка. Клім.
(Бяльсл.)
•абоўдзіцца, соверш.—свыкнуться. Абоўдзіўся троху. Вейна, Сян. (Ксл.) •абабак-бка, предл.-бку, м.—черный грнб. Гсл.; НК.: Очеркн 472.—грнб, СВОЙСТВвННЫЙ более березовым роіцам, березовнк, черный грнб. Нсл. 1,—грнб березовнк. Раст.: Северск. 133; Ксл.; Каталін, Росл., Солава. Выса-Чэрт, Пар. (Дсл.)-подберезовнк. Дзяў-чына знашла ў лесе добры абабак. Пус-тынкі, Сян.(Ксл.). Уменьш. абабачак-чка. Маладзенькія абабачкі. Нсл. Абабачкі, глянь, растуць пад елкаю. Дсл.
абабэніць
6
абапал
•абабзшць-ню-ніш-не, соверш.. безлйч.
—вздуть жйвот от обьядення. Шсл. Абабэніла жывот. Ст.
•абабэнчыць-чу-чыш-чй, соверш., безлйч. — абабэніць. Сымонаву авечку абабэнчыла. Дуброўка, Пух.(Шсл.) •абабіць,—см. под біць.
•Збабіцца,—™. под бабіцца.
•абабка-бкі-бцы, ж.—ободранный лнпо-вый йлй вязовый ствол дерева, на котором еіце растут сучья. Бяльсл. Ha абабцы адрэзаў сук. Брылёўка Краснап. (Бяльсл.).
•аб-абраць-іраць-раць,—см. под берці. •абабрацца,—< м. под берціся.
•абагнаць,—под гнаць.
•абагнацца,—< ч под гнацца.
•абагульнянь-я/о-яеш-яе, несоверш., перех. —обобіцать. Соверш. абагўльніць-ню-шш-не—обобіцйть. мгсл. Прйч. абагўльнены. Отгл. ймя суіц. абагўльненьне-ня, предл,-ню—обобіценне. мгсл.
•абадай, междомет.— а чтоб. Варсл. Абадай той зьгінуў, хто па доктара пашоў. Варсл.
•абадмацца,—см под дмацца. •абаднёць,— см. под днець.
• абадранец-нча, предл.-нцу, зват.-нча, м. —оборванец. Нсл. 350. Даўна абадранцам ходзе. Нсл. Уменьш. абадранчык. Нсл. 350. Малы абадранчыкам бегае. Нсл. •абадранка-нкі-нцы, ж,—оборванка. •абадзіночыць,—под адзіночыць.
•абадзісгы-тая-тае—полукруглый, на подобяе обода. Варсл. У гэнай дзяўчыны, як і ў маткі, нос абадзісты. Варсл.
•абадзьмўты-ўць,—под дзьмухаць. •абадзьмўцца,— см. под зьмуцца.
•абаджгаць,—сл«. nod джгаць.
•абазволіць-лю-ліш-ле, соверш.—освобо-днть от чего. Варсл. Я на гэтым тавару не зарабіў, але pad, што рукі абазволіў, як прадаў яго. Варсл.
•абазвацца, < « под звацца. •абазўрыцца, «. под бязурыцца.
•абакула-лы, обіц.—обманіднк-нца, пре-нмуіцественно такне, которые в глаза обманывают, Нсл. 1, 344. обманіцйк, плут. Гсл.; Дсл. О! ён вялікі абакула, кажнаму пратрэць бакулы. Нсл. 344. Ня бачыў я гэткага абакулы, горш за таргача. Нсл. Ён такі абакула! Дсл. С.м. бакула.
•абакўленызе-іць-іцца,—см. под бакуліць. •абакўльнік-z^a, предл.-Іку, зват.-іча, м. —обманіцйк. Бяльсл. Ня йдзі да Янкеля ў краму — ён абакўльнік. Бяльсл.
•абакўраць, см. под кураць.
•абалона-ны-не, ж.—верхннй слой дерева до сердцевйны. Шсл. Нядобры стол: дошкі з аднае абалоны. Ст. См. аьалонь. •aбaлoнicты-z^aя-z^ae, 1. сделанный нз верхннх слоев дерева, "абалоны”. Шсл. Ня купляй абалоністага цэбра. Ст.
2. клетчатый. Вой Абалоністая хустка. Войш.
•абалонка-нкі-нцы, ж.—оконное стекло (стекло в окне, С.) Шсл.; Войш.; Ксл. Дзяцё выбіла абалонку. Крамяні Пух. (Шсл.). Дзці, дурэючы, пабілі абалонку. Селядцова Беш. (Ксл.). См. балона, балонка.
•абалонь-нг; мн. ч„ род.-няў, ж. 1. луговое побережье рекн, залнваемое во время разлнва. Глуск (Янк. 1,23). См. абалоньне.
2. верхнйй слой древесйны, вокруг сердцевйны свола. Ксл. Гэта бярно ня годзіцца, бо абалонь сусім гнілая. Выса-чаны Выш. (Ксл.).
•абалоньне-ня, предл.-ню, ср.—залнвное место у рекн. Ксл. Добра мець такое абалоньне, як у вас — сена хопе. Аляксанд-рава Гар. (Ксл.). См. абйЛОНЬ 1.
• абалак-лкгг, м.—тонкое н короткое полено. Варсл. Гэты абалак толькі цьмее на агню, а карысьці зь яго ніякае. Варсл.
• абаланясты-тдя-тае—с нзображен-нымй клеточкамн (четырехугольннка-мн). Варсл. Завяжы, дачушка, абаланя-стую хустку. Варсл.
•абалачок-чкў, предл.-чкў; мн. ч.-чкі-чкоў-ЧКОМ, мн. ч.. предл.-ЧКОХ, м.—облочко. Глуск (Янк. і, 23). Ср. булак.
' »абалваніпь, -< «. под балваніць.
•абалваніцца,—<«. под балваніцца.
•абамкнўцца,—сл. под мкацца.
•абамлілы-лая-лае, 1. находяіцййся в обморочном СОСТОЯНЙЙ.
2. оторопелый. Ён, абамлелы ад страху, адмахаваўся ад іх ценькім сваім кіёчкам. ЗСД.. 82.
3. увядшйй. Шкада было абамлелага варыва.
•абам-лёньне-ёчь, —см. под млець.
•абамраваць, несоверш., област.—ослабе-вать. Ксл. Соверш. абамрэць-эю-эеш-эе—ослабеть. Ксл. Конь сусім абамрэў. Каралёва Выс. (Ксл.).
•абатгы-тая-тае, област.—балованный. Ксл. Мой сын страшна абаніты. Абані-тае дзяцё. Рудня Аз. (Ксл.).
•абапольна, нареч.—совместно, пополам (обоюдно, С.) Гсл.; Нсл. 344. Абапольна дзяржаць двор. Нсл. Сенажаць скасілі абапольна, а потым дзялілі сена. Пірагова Імсьц. (Бяльсл.).