Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•плюхаць-аю-аейлае, 1. несоверш. к плюх-нуць. Однократ. плюхнуй,ь-ну-неш-не —упасть мягкой частью тела. Дзяцё плюхнула.
2. шлёпать по грязн. Шсл. Плюхае па балоце. Ст. Соверш. заплюхаць—забрыз-гать грязью. Шсл. Собіла ёй заплюхаці гэтак спадніцу. Ст. Прйч. заплюханы. Шсл. Надзела заплюханы андарак. Ст.
3. плевать. Шсл. Ня плюхай ты на мост. Ст.
•плк>ха\ш.а-аюся-аешся, несоверш.—плю-хаць. Шсл.
плюхчэць
905
пройма
•ПЛЮХЧЭЦЬ-ЧЫЦЬ, несоверш.—лйться круп-нымй каплямй(о дожде). Дождж так і ПЛЮХЧЫЦЬ. Нсл. 420. Однократ. ПЛЮХНуЦЬ-ну-неш-не. Дождж плюхнуў, як ізь вядра. Нсл. 420.
•плюжыла-ла-лі, ср.—слякоть. Барс.(Ця-леш.).
•плюска-см'-сгр, ж. 1. шелуха, в которой содержнтся зреюшйй плод до самого созренйя. Плюска арэхавая, жалудовая. Нсл. 420. Арэхі з плюскі яшчэ ня вылазяць. Тм.
2. плева семян. Пшонка буйна зьмелена, плюскі шмат. Нсл. 420. Крупы грэцкія з плюскаю. Тм.
•ПЛЮСКаньне-НЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к плюскаць,—хлопанйе, морганйе глаза-мн.. Плюсканьне ачыма. Нсл. 420.
•плюскатаць, плюскоча, несоверш.—плес-кать(о волнах). Шсл. Рака сусім ціхенька плюскоча. Ст.
•ПЛЮСЬ, междомет.—означает 1. МГНОВвН-ное хлопанйе, морганне глазамй. Плюсь ачыма, бо сорамна. Нсл. 420.
2. мгновенный удар ладонью, особенно по мягкостй тела. Плюсь у шчаку, плюсь другую! Нсл. 420.
3. мгновенное паденйе мягкой частью тела. Дзяцё плюсь задком. Нсл. 420.
4. мгновенное появленйе сйльного дож-дя. Мы толькі выехалі, а дождж плюсь, як зь вядра. Нсл. 420.
5. означает звук прн поцелуе. Шсл. Плюсь дзядзьку ў руку! Ст.
•ПЛЮСЬНІК-ПСа, предл.-іку, зват.-Іча, м.
—лйшай на дереве, особенно на дубе [Lichen palmenaria], ПлЮСЬНІку адтапі дый напіся. Нсл. 420.
•плюшч-ча, предл.-чў, зват. плюшчу; мн. ч-чы-чоў-чом-чы-чамі-чох, м.—водяной пузырь на теле. Плюшчамі пакрылася цела. Нсл. 420. Уменьш. плюшчык-ка—водя-ной пузырек на теле. Плюшчыкі на губе высыпалі. Нсл. 420.
• плюшчай, (Шсл.), плюшчэн. (Гсл.)-ю, предл.-ю, зват. плюшчаю (плюшчэю)
—ежеголовка, раст. Шсл.; Гсл. Нарвалі плюшчаю раськідаць па хаце. Ст. Каля ракі толькі адзін плюшчай napoc, a травы ані няма — вось табе й сенажаць! Ст. См. кардоўнік.
•плюшчэй,—cm. nod плюшчай.
•плюшчэць-чыг^ь, 1. течь(со звуком С.). Кроў ПЛЮШЧЫЦЬ 3 носу. Нсл. 420.
2. лйвнем лйть. Дождж так і плюшчыць. Нсл. 420.
•плюшчыць, -чу-чыш-ча—закрывать глаз, глаза, сжнмая веко, жмурнть, Ар.; Ад.; Растсл.; пнз. закрывать глаза. Шсл. Дзяцё спаць хоча: ужо плюшча вочкі. Ст. Аччу сваіх ня плюшчыць на шкоду. Кіт. 83615. Соверш. заплюшчыць-чу-чыш-ча —закрыть глаза, ПНЗ.; Растсл. сжамая векй, закрыть, зажмурнть глаза, Ар. заслепйть, закрыть глаза. Шсл. Як сьляпы
заплюшчыў вочы. Ст. Соверш. прыплкі-шчыць—прніцурйть. Прыплюшчыўшы вочы, глядзіць. Нсл. 507. Соверш. прып-люшчыцца, -чуся-чышся—прйіцурйться. Нсл. 507. Соверш. сплюшчыць—смежнть (глаза). Гсл. Прйч. сплюшчаны—сплюс-нутый. У яго нейкі лоб сплюшчаны. Селядцова Беш. (Ксл.).
•пнўцца, пнўся, пнёшся, пнёцца, пнёмся, пніцёся, пнўцца, несоверш.—.... Пнуўся ўперад. Капыловіч: Хлеб. Санкі прымерзьлі, прыкарэлі палазамі да сьнегу, і Дзімка ўзяўся за паравоз, напнуўся, зарваў іх ізь месца. Тм.
•проба-бы-бе, мн. ч., род.-баў, ж. (провер-ка какнх-л. качеств, прнгодностй к чему-л., С.), йспытанне, опыт. Вазьмі на пробу яго, можа й скажа. Нсл. 519. Вазьмі на пробу майго каня. Нсл. Уменый. пробка-бкі-бцы, ж.—опыт, йспытанне. Зрабі пробку, калі ня верыш. Нсл.
•пробаршч-ча, предл.-чу, зват.-чу, м.—нас-тоятель(главным образом в рймско-католнческой церквн). Ар.
•програ-ры-ры, ж.—пройгрыш. Гсл.
•продаж-жу, предл. й зват.-жу, м.—прода-жа. Шсл.
на продаж—в продажу. Што сабе пакінем дабра, а што будзе на продаж. Ст. Павёз вяпрука на продаж. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
продаж з торгу—аукцнон. Наяжджа-юць рабіць продаж мужыцкае маемасьці 3 торгу. Гарэцкі: Песьні 9.
•продажны з торгу—аукцйонный.
•продня-нг, ж.—бездна. Гайнін. •продаць,—см. под прадаваць.
•проедзь-дзі; мн. ч., род.-дзяў, ж.—прое-денная дыра. Мышы вялікую проедзь зрабілі ў хлебе, у кубле. Нсл. 535. Мышы лазяць у кубел пераз проедзь. Тм.
•прозарна, нареч.—светло, ясно. Ксл. Вось ужо й ПрОЗарна стала. Заронава Куз. (Ксл.). •прозьвішча-ча; мн. ч.-чы-чаў, ср.—фамй-лйя. Шсл. Як тваё прозьвішча? Ст. Гэта такое празваньне, а ня прозьвішча. Ст.(Шсл. под празваньне).
•проІСК-KJ', предл. й Зват.-ку, м.—ОТЫСКй-ванне, пойск. Нсл. 523.
•пройда, (НК: Бабы, Но. 53)-ды, 1. обіц. —пройдоха. Ксл. Гэты пройда ўсё знае. Нсл. 523. Глядзі не кажы нічога нашаму пройдзе. Тм. А я вам тое скажу, што першыя два зяці ягоныя абодва пройды. Леск. 7, 439. О! ён пройда ладная — не ўсьцеражэшся. Куз. (Ксл.).
2. пролаз(пролаза, пронырлйвый чело-век, С.).
3. ловкач.
Пройда—ймя колдуньн в сказке. Mam-Ka Сьлімы, Пройда, была ведзьма чараў-ніца. Я. Г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 14.
•пройма-жы-ліе, ж.—сквозняк, сквозной холодный ветер, продуваюіцйй насквозь. Пройма бярэць, сядзець тут ня можна.
прокідзь
906
просьцень
Нсл. 523. Ад проймы сядзець тут ня можна. Тм. Ср. цяга.
•прокідзь-дзі, ж.—сало, масло, сметана, яйца, еслй служат прнправою к пйіце, заправка. Дзісна; Шаркаўшчына, Дз. См. закраса. Ср. пракідаць.
•прокляць-ш, ж.—проклятйе. Шсл. Прок-ляць нейкая гэты сабака; жэрці жарэць, а брахаць дык ня хоча. Ст. Ідзі ты ў прокляць. Нсл. 523. Прокляць на цябе! Тм. Цябе й прокляць не бярэць. Нсл.
•прокмець—момент, мйг. Тутака быў і прокмецьіу прокмець? С.) прапаў. Барс. Лепел., Бегамля(Юхн.). I ў проКМвЦЬ апынуўся ён каля яго. Тм. Яшчэ прокмець і ў вадзе быў бы. Тм. Ср. промець.
•проламка-кг', ж.—прорубь во льду. Кара-лішчавічы.
• пролежань-ЖНЯ, предл. й зват.-НЮ, м. —гнйль в слежавшейся одежде. Саян новы, але з пролежнямі. Нсл. 524.
•пролубка, -бкі-бцы, ж.—прорубь(во ЛЬДу). НК: Очеркн, Но. 778; Ар.; Гсл. ПрасЯЧЫ пролубку коні напаіць. Нсл. 524. Я ледзь прасек пролубку: дужа таўсты лёд. Русінава Сян. (Ксл.). Хлапец уваліўся ў пролубку. Лук’янова Сян. (Ксл.).
•промеж, предлог.,—см. под меж.
•промець-ш, ж.—невйддмая снла, двй-жуіцая быстро, опрометью(как бы мгно-венное смяженне с лйца землй). Промець яго вазьмі. Нсл. 525. Промеці на цябе няма. Тм. Кінуўся на промець. Нсл.
•Пранцуз-рза, предл.-узў, зват. Пранцў е; мн. ч.-зы-зоў-зом-зоў-замі-зох, м.—Фран-цуз. Прыносіць ліха Пранцузоў у наш двор. Баршчэўскі.
•пранцускі-кая-кае—французскнй. Як пранцуская сіла зза Дзьвіны наступіла, нам стала карціць, каб парадак учыніць. Баршчэўскі.
•пропадзь-дз/, ж.—погнбель. Пакінуў тут каня на пропадзь. Нсл. 526. Пропадзі на цябе няма! Тм.
•пропасьць-цг, ж. 1. бездна. Нсл. 527.
2. гйбель, смерть. Пропасьці на цябе няма. Нсл. 527.
3. множество(нейСчерпаемостБ). Про-пасьць наехала гасьцей. Нсл. 527. У яго пропасьць грошай. Тм.
•пропаўзкам, « см. нар.—пропалзывая. Нсл. 527. Пропаўзкам уцяклі, пралезьлі. Нсл. 527. •прорва-вы, дат., предл.-ве, ж. 1. место, прорванное водой(огнем, С.) Гсл., про-монна, прорыв плотнны водою. Нсл. 528. Во вада пераз прорву б’ець. Асіпова Аз. (Ксл.). Будзе добра ласянятам і зайцом і лісянятам з гэтай прорвы(месца ў лесе, абнятага агнём) уцякаць. Грахоўскі: Лясная казка. Цераз прорву праезду няма. Нсл. 528. 2. бездонная пропасть, Растсл. пропасть, мгсл. пропасть, вырытая сйльным паде-ннем воды. Куды цябе нясець у прорву? Нсл. 528. Ціха йдзі, боў прорву паляціш. Тм. Панскае горла, як прорва: праглынець,
што ў рот пападзець. Послов. Рапан. 21.
3. прожорлйвый человек, Растсл. обжора. Прорву гэтага нічым не накорміш. Нсл. 528. Што Жарэш, ЯК прорва? Асіпова Куз. (Ксл.).
• проса-сы, ж. 1. просо. Ляда просаю засеяць. Нсл. 528.
2. зернята проса: пшено.
•просень, см. под просьнік.
•проскурка-рлч-рцы, ж.—просфора. Косіч 33; Шсл. У царкве купіў сьвяточную проскурку. Ст.
•прослых-ыху, предл.-ысе, зват.-ыша, м.
—молва, наслышка. Гсл.
•проспа-пы-пе, ж.—пробужденйе отй сна. Сьпіць бяз проспы. Нсл. 529.
•проста, нареч. к проспгы, 1. прямо. Шсл.; Ар.; Гсл. Ідзі проста. Нсл. 530. Проста йдзі гэтаю дарогаю, дык і лучыш. Ст.
2. свободно. Коні проста ходзяць. Нсл. 530. Ср. прастаць. прасьцюсенька, увелйч. к проста. Ідзі прасьцюсенька, якраз прыдзеш. Нсл. 530. Сядзь прасьцюсенька, будзе табе мілюсенька. Нсл.
•просты-тая-тае, 1.—прямой. Ар. Тут простая дарога. Нсл. 530. Просты, як дуга. Послов. Нсл.
2. перен.—свободный, не спутанный, без пута. Коні простыя ходзяць. Нсл. 530. Я ўжо просты ад цябе, еыплаціўся. Тм. Коні ходзяць простыя. Дсл.( под апрос-таны).
3. простой. Ар.; Раст.: Северск., 137. Простага сукна жупан. Нсл. 530. Простая работа. Тм.
простыя кралі—дешевые разноцветные бусы. НК: Очеркн, 131. См. кралі( пад каралі).
простшы, ср. cm. к просты 1, 3. Гэта простшае сукно, чымся маё купленае. Нсл.
найпростшы, npee. cm. к просты.
прасьцюсенькі, увелйч. к просты. Прась-цюсенькая дарога. Нсл. 530.
•просва-вы-ве, ж.—болт у оконнйцы, просовываемый чрез дыру в оконной роме. На просвы зачыні аконьніцы. Нсл. 528.
•п росьба-бы, дат., предл.-бе, ж. 1. проше-нне. МГсл.; Ар.
2. просьба. Ар.
•просьле, предлог с родн. пад.—вслед за кем, чем-л., после. Ах, дзеці, пісаць ня можна на сьцяне; просьле вас ізноў трэба бяліць сьцены.
•просьнік-гк-а, просень-сьня, м.—боль-шое веретено, на которое сматывают пряжу з малых веретён. Дзесяць прось-нікаў, просьняў напрала. Нсл.
•просьцень-сбня, предл. й зват.-СЬНЮ, мн. ч., род.-сьняў, м.—длннное веретено co смотаннымн на него нйтямй с пятй "ручаек” (с пятй полных ннтей обыкно-венных веретен.). НК: Очеркн, 154.
прошта
907
прабачаць
•прошта, союз.—как будто. Да мяне дзела не датыкаецца, прошта я ня бачыў. Нсл. 535. Мала пагасьцілі ў нас, прошта тут сусім ня былі. Нсл.
•прошча-чы-чы, ж. 1. место(обыкновен-но с церковью йлй часовней, С.), куда стекаютсяч богомольцы( н совершаются йсцеленйя, С.) й пролсходят крестные ходы. Шсл. У маладзіковую нядзельку пайду да прошчы. Ст. На прошчу пайшлі людзі. Нсл. 535. Пойдзем на прошчу да Полацку. Слабода Чаш. (Ксл.). У прошчу па лек будзе йсьці чалавек. Купала. Ідуць да яго, як на прошчу якую. Нсл.
2. неряха. He хадзі ты прошчай! Рыбчына Сір. (Ксл.).
•протар-рв, предл. й зват.-ру, м.—ЙГЛа С отломанным ушком, Нсл. 531.—служлт для прокалывання. Шсл. Протарам пракалола скулу, дык яна яшчэ горай нарвала. Ст. Протарам прыкалі палапгно. Нсл. 531. Протар уехаў у цела. Тм.
КНІГІ ОНЛАЙН
