Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•прадзяньгўбіць,—см. под дзяньгўбіць. •прадзяўбаць,—см. под дзяўбаць.
•прадзір-авіць-йўленьг,— см. под дзіравіць. •прадзіравіцца,—см. под дзіравіцца.
•прадзіў-дзгву, предл. й зват.-ве, м.—чудо нз чудес. Нейкі прадзіў тут стаўся. Нсл.521. •прадзьмўх-аны-аць,— см. под дзьмуць, дзьмухаць.
•пра, праз, предлог.—О, об. Mix.; Лужкі Дз.; Цяцеркі Бр.; Еўлічы Сц.; Слн.; Наваградак; Сьвяцілавічы ля Баранавіч; Парыцкі раён Мозырск. уезда; Стойлы ля Шарашэва, Пруж. У газэтах ізноў піша пра вайну. Ст. Дайце мне перапечку, дык я скажу вам празь печку. Дайнава Пух. (Шсл. под перапечкау Вой які ты сарамяга: саромяешся праз сваё сказаць. Ст. (Шсл. под сарамяга). Дайце мне варэніка, дык я сьпяю вам праз Каленіка. Поговор. В. Дайнава Пух. (Шсл. под варэНІкУ Папалі малога ды давай распытаваць у яго праз усё. Ст. (Шсл. под выпытаваць). Вось чалавек! псець стаў, а думае чорт ведае праз што! Ст. (Шсл. под псець). Яны сягодня не гавораць праз гэта. Нясьв. Мы празь яго ўжо гаварылі. Mix. Празь яго ходзяць нядобрыя чуткі. Mix. Я гукала праз Стагановіча. Лужкі Дз. Праз Карпо-віча я знаю. Гарманавічы Дз. Праз гэтага чалавека была й гаворка. Вал. Я чытала праз гэта. Наваградак. Мы гаманілі праз хлеб. Еўлічы. Я чуў празь цябе. Тм. Мяне прыемна ўзрушыла Вашая рупнасьць праз нас і іншых Беларусаў у Францыі. Зь лісту В. Шыманца, паходзячага з Н. Жыхары рупіліся празь бедныя птушкі. Рамановіч (Конадні 2, 6).
•праЗОр-р^, предл. й зват.-ру; мн. ч.-ры-раў, м.—провндец. Выдавайце дзеля ўдзяч-насьці Божае, бо Ён ест добры Празор. Кіт. 21al 1.
•празора, -ры-ры, ж.—прозрачность. Сходзіцца празора адквітаньня. Юхнавец: Шорах моўкнасьці, 36.
• празорац-рі<0, предл.-рцу, м.—ОКОШКО, чрез которое подстерегают, подсмат-рнват; бывает в тюрьме, замке н т. п. Халопенічы(Юхн.).
• празорлівасьць-іД, ж.—проннцатель-ность, способность предугадывать, пре-двндеть.
празорлівы
912
пражыцца
•празорлівы, -вая-вае—пронлцатель-ный, умеюіцлй предугадывать, пред-влдеть.
•Празорнасьць-дг, ж.—Провлденле.
•празорысты-даая-wae, област.—ясный. Брянск. у.(Будде: Тула, Орел, слов.). У нас празорысты народ. Літоўня Акуліцкае в. Бранск(Будде: Тула-Орел, 86).
•празорыць,—см. под зорыць.
•праЗДОНЬНІЦа-ДЫ, дат., предл.-ЦЫ-ЦЫ, ж. —бездна. Во, у нашым возеру праздонь-ніца! Іванск Чаш. (Ксл.).
•праз-ёрыць-/раць, — см. под зерыць.
•празяб-іць-лены,— см. под зябіць. *празяб-ешме-іцца,—см. под зябіцца. •празнўычть-нушчу-нусьціш-нусьце, со-верш.. перех.—яровестл(обмануть, пере-ХНТрнТЬ? С.) Растсл.; ПНЗ.
•празрыста, нареч.—прозрачно. Гсл. •празрыстасьць-ці, ж.—прозрачность. МГсл.
•празрысты-тае-тае, Лст.—прозрачный. Mix.
•прав-одзіць-ёсыр', — см. под весьці,
•празвадзГцелка-лкг-лцьг, ж.—ябеднлца, затейннца ссор. Сьвет ня бачыў такое празвадзіцелкі, як жонка твая. Нсл. 522. Ср. звадзіцелка.
•празвадзіцель-ля, предл. й зеат.-лю; мн. ч., род-ляў, м.—влновнлк шалостей, затей-іцнк. Ты ўсяго ліха празвадзіцель. Нсл. 522. Ср. звадун, звадзіцель.
•празух-ўха, предл.-ўху, зват.-ўша, м.—ос-тряк, умннца. Гэтага празуха не ашу-каеш. Нсл. 523.
•празўка-ўкг, обіц.—умнлца, острый слух нмеюіцнй-шая. Празука дзяцюк! Нсл. 522. Празука дзеўка, зь ею не згаворышся. Нсл. •празўкаваты-тая-тае—умный, смеш-ллвый, сообразлтельный. Празукаваты хлапец. Нсл. 523. Празукаватае дзяцё: усё знае, як стары. Тм.
•празыдэнт-нтяа, предл.-нту, зват.-нце, м.—презлдент. Ув Амэрыццы празы-дэнт, а не кароль. Ар.
•празкік-аць-аццо,— см. под зюкаць.
•пражонка-нкі'-нцы, ж.—кушанле лз чала л воды с мукой, в которое макают бллНЫ. Еў блІНЫ 3 пражонкаю. Мікалаёва Куз. (Ксл.).
•пражоры — зажоры. НК: Очеркн, Но. 486. •пражашна-ны-не, ж„ област. 1. жаренное (жаркое, С.). Прыгатуй на палудзень ПражанІНЫ. Вулянавічы Сян. (Ксл.).
2. соус, разведенный тонкой ржаной, овсяной ллл пшеннчной мукой, в кото-ром во множестве находятся кусочкл свлного сала, "скабкі”, целые кольца КОЛбас. Віц., Пц., Лепл.(НК: Очеркн, Но. 67). См. верашчака падкалочаная.
пражаніна посная—соус, лногда на селедочном россоле, в котором поме-іцается мелко лскрошенная селедка, растертый картофель, ллл грнбы. нк: Очеркн, 33.
•пражэня-н/-нг, ж. 1.—пражаніна, Горд., Невл.(НК: Очеркя, Но. 67) простой деревенс-клй соус; соус вообіце. Зрабі госьцям пражэню. Нсл. 536.
2. лакомое кушанпе в роде теста, прлготовляемое на сковороде. Ня ўсё пражэняю карміць цябе. Нсл. 494.
•пражэніна-ны-не, ж. — пражаніна. Горд., Невл.(НК: Очеркн, Но. 67).
•пражмо І-лед ср. 1. промежуток между столбамл в овляе, где кладут хлеба. Ты казаў, што граблі ляжаць на пражме — я шукаў, але не знайшоў. Глебаўск Сян. (Ксл.). •пражмо U-ма, ср.—пучек ржаных ко-лосьев, обожженых на огле, (Юрсл.) обыкяовенло прлготовляемый пастуш-камл в яоле. Нсл. 494. Пражма, бывала, напражым, натрэм па шапцы, — абед! Юрсл.
•праЖЫТаК-АПКу, предл. й зват.-тка, м. 1. убыль(от употребленля в плшу, С.). Маеш пажытак, трэба мець і пражы-так. Нсл. 522.
2. необходлмое средство к прожлтью. Толькі што пражытак маем, а на запас нічога не пакладзеш. Нсл. 522.
на пражытак—на то, чтобы жлть, суіцествовать, на прожлте. Шсл. Збожжа толькі сабе на пражытак; продаць няма чаго. Ст.
•пражыць-жу-жыш-жа, повел.-ж-жма, несоверш. што. Гсл. 1. жарлть(о зернах), жарлть в своем соку. Пражыць боб, гарох. Ар.
2. област.—жарлть вообіце. Шсл. Пражыць сала на палудзень. Высачаны (Ксл.). Даволі табе ўжо пражыць гэта сала — аж пагарэла. Ст.
пражыць, смажыць—глаголы, одлна-ково относяшлеся к жаренлю чего-л., разллчаются продолжлтельностью дей-ствля, прл чем первое быстрее второго л весьма часто совершлтся не в печл, а на "загнету, натрэсках". НК: піт., Но. 13. Прйч. пражаны, 1. жаренный в своем соку (зерна, хлеб). Ар.
2. област.—жаренный вообвде. Пражаны гарох смачны. Ганкавічы Беш. (Ксл.).
пражаны хлеб, област.—хлеб, омочен-ный в воду, квас, цежу, сыворотку, посыпанный солью л нагретый настоль-ко, чтобы верхняя сторона его подпек-лась. НК: Очеркн, Но. 57. Соверш. напражыць, 1. жарять( "пражыць ’) некоторое время. 2. нзжарнть все, многое. Соверш. спра-жыць, 1. лзжарлть.
2. перен.—нзмучлть страданяем. Нявы-плаканы спражыць сэрца боль. Кавыль: Думы, 7.
•пражыць,—см. под жыць.
•пражьчуца-жуся-жышся—жараться ( о зернах). Гарох пражыцца. Ар.
казаць.
праісначацца
913
пралёска
•праісначйцца-оеода, несоверш.—превра-іцаться нз одной суіцностн в другую. Размышляй, якася Кроў Сьвятая зь цела Збавіцелевага вылівала, ведай тож, што за тымі словы сьвятаровымі віно ў жыватворную Кроў Сына Божага пра-існачаецца( "прейстночается ”)• Малітвы 1695 г.(Б. Шляхам, Но. 125). Соверш. праІСНа-чыцца.
•прайдўчы-чая-чае—могуіцнй пройтн, скоропреходяіцнй. Гэта справа прай-дучая. Нсл. 523. Пацярпі, гэта прайдучая хвароба. Тм.
•прайдзісьвёт-ёдад, предл.-ёту, зват.-ёце, м.—проходнмец. НК: Бабы, Но. 53; БГсл.; Ар.; Шсл. Ой гэты прайдзісьвет табе ўсё гатоў зрабіць! Ст. Увесь сьвет абвалын-даў, прайдзісьвет гэты. Пірагова імсьц. (Бяльсл. под абвалындаць). Самасей ходзе па волі, зладзюга, махляр, прайдзісьвет. Макаёнак: Каб людзі... Прайдзісьвет усюдых ёсьць, — беларускі народ не сьвяты. Кавыль: Першая рана.
•прайсь-ці ^ісл,—см. под ісьці.
•пракос-су, предл. й зват.-се, мн. ч.-сы-саў, м.—пространство между рядамн скоше-ной травы нлн хлеба. Шсл.; Ар. Шырокі ў яго пракос. Ст.
•пракоўзацца, пракаўзацца,—см. под коўзацца.
•пракоўтаць—с трудом проглотнть. Шсл. Ніяк не пракоўтаць бульбіны. Ст. •праказ-аваць-аць,— см. под казаць.
•праказацца, -кажуся-кажашся—проя-внться, обнаружнться, выявнться. Смо-ленш.(?).
•пракачацца,—см. под качацца.
•пракіраць-аю-аеш-ае; повел.-юай-айма, несоверш.—заправЛЯТЬ. Дзісна; Шаркаўшчына Дз. Ср. прокідзь. Соверш. пракінуць-ну-неш-не—заправнть. Дзісна; Шаркаўшчына Дз. См. закрасіць. Прйч. пракшены—заправлен-НЫЙ. Дзісна; Шаркаўшчына Дз.
•пракід-ацца-вццй,— см. под кідацца. •пракі'н-ены-і ць,—см. под пракідаць. •пракл-адаць-ясыд,— см. под класьці.
•праклён-ну, предл. й зват.—не, м.—прок-лятне. Mix.; Гсл.; Шсл. Во, яе праклёны чуваць. Чаш. (Ксл.). Штачасна слухай праклён ад яе. Ст. Праклёнаў тваіх ніхто не баіцца! Ст. Сусед хаваецца суседа... За ўсё за гэта вам — праклён! Дубоўка: Браніслава(Прыйсьце, Ho. 1). Праклён старога дарма ня мінецца. Mix. Табе пасылаю прак-лёны. Гарун(ст."Літаньне адзіноце”).
•праклаты-тая-тде-проклятый. Прарок дэжджа(араб. чарта) праклятага заб’-ець. Кіт. 97а1.
•пракляціна-ны-не, ж. 1. проклятый-тая. Гэта пракляціна, а ня статчына! Нсл. 523. Пракляціну гэтую ня ўвернеш. Тм.
2. днавольннца. Пракляціну нейкую загадаў. Нсл. 523.
•пракляцтва-ea, ср. 1. проклятне. Заслу-жыў на пракляцтва ад бацькі. Нсл. 523.
2. чертовіцнна. Пракляцтвй нейкае там засела. Нсл. 523.
•практык, (Нсл. 493)-ыка, предл.-ЫКу, м. —практнк.
•практыка, (Нсл. ту-ыкі-ыццы, ж.—прак-тнка.
•пракўда-ды-дзе, ж. 1. необыкновенное (уднвнтельное, Нсл.) явленне. Гсл. Што гэта, дзеткі, за пракуда! Неба гарыць над чудам чуда. йз рожд. песнн, Нсл. 524.
2. обір.—показннк, (Гсл.) проказннца, утешное днтя. Пракуда, а ня дзяцё. Нсл. 524.
3. сметлнвый-вая, выдумгцнк. Гсл. Пра-куда дзяцюк, дзеўка. Нсл. 524.
•пракўдна, нареч. к пракудны—забавно. МГсл.
•пракўднік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.-проказннк, забавннк, шалун. Калі пракуднік гэты галаву сабе зломіць? Нсл. 524. Уменьш. пракуднічак-wa, предл. й зват,-чку—шалунок, забавный. Ты пракудні-чак маленькі. Нсл. 524.
•пракўдніца-г<ы-і(ьг, ж.—проказннца, забавннца, шалунья. Насьмяшыла нас пракудніца гэта. Нсл. 524. Пачалі засьціць сонца пракудніцы хмаркі. зсд 321. •пракўднічыць, -чу-чыш-ча, несоверш. —проказннчать, забавлять другнх рез-востямн н выдумкамн. Жываты ад сьмеху баляць, як ён пракудніча, спра-куднічыў. Нсл. 424. Отгл. ймя суіц. пракўд-нічаньне-ня, предл.-ню—деланне забав-ных шалостей. Пакінь сваё пракудні-чаньне ды вазьміся за работу. Нсл. 524. Соверш. спракуднічыць. Нсл. 524.
•пракўдны-ная-нве, 1. необыкновенный (уднвнтельный, С.) мгсл.
2. забавный. МГсл. Пракудная дзеўка, бяз штукі ані cmvne. Нсл. 524.
•пракўдзіць-джу-дз/ш-дзе—чуднть. Гсл. Соверш. напракўдзіць—напроказннчать, натворнть, начуднть, накуролеснть.
•пракўязіцца-джуся-дзішся, несоверш. к спракўдзіцца. Соверш. спракўдзіцца—пос-тупать странно, не оправдав ожндання; вопрекн ожнданню.
КНІГІ ОНЛАЙН
