Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
праводная нядзеля—Фомнно воскре-сенне — первое воскресенне после Пасхн. Ар. См. правады.
•Праводніца-чы-цы, ж.—Фомнно воск-ресеенне. Гсл.
•правады-до^, едйнств. ч. нет.—первое воскресенне после Пасхн. Правады на веташку — насеньне ў гаршку. Послов. См. праводная нядзеля.
•праволька-лькі-льцы, ж.—свободное от работы время. нк: Пособ., 109.
•права-ва; мн. ч. правы-ваў, ср. 1. закон. мгсл. Шляхоцкія правы. Нсл. 492.
2. СуД, СуДОПрОНЗВОДСТВО. Гордз. АктыХУІІ, стр. ХХХУ.
3. сборннк законов. Гордз. Акты, хуіі, стр. XXX У.
подле ўхвалы праў земскіх — согласно утвержденному сеймом собранню зако-НОВ. Гордз. Акты ХУІІ, стр. XXX.
з права — по праву, по определенню суда. 3 права мне тот Якаў тую клячу заплаціў. Гордз. Акты хуіі, 8. I калі ўжо з права Міска вінен застаў, Заяц яму верыці не хацеў, іно па нём ручыў Мацей Лаўчыковіч. Тм., Но. 19. Іно ся з права то мне ня відзела. Гордз. Акты хуп, стр. ххху.
стаяць у праве — вестн с кем-л. процесс, находнться в судебной тяжбе.
стаячыя ў праве — находягцнеся в судебной тяжбе, тяжуіцнеся, судяіцнеся. А паклі бы два зь іх каторыя ўраднікі прамежку сябе запазваліся да тагож суду земскага, тагды трэці ўраднік, таварыш іх, із шляхтаю, будзець меці моц на месцу воных двух ураднікаў, у праве із сабою стаячых, двух асоб тым абычаем ку рассуджэньню тых спраў абраці. Стт. 169. Стараны, у праве із сабою
921
аправіць
правадок _______________
стаячыя, ня маюць ку таму сьветчань-ню пасабляці. Стт. 441.
паднесьці права — прлсягнуть на суде. Пронзнесенне прнсягй выражалось осо-бым термнном — паднесьці права: “готоў дзей ясьмі на том права паднесь-ці, паднясі дзей на том право... няхай дзей вон сам на том права паднясець... і Мікош ку прысязе ся встягнул.Что собственно означает это выраженне, с достоверностью сказать нельзя... можно думать, что в древностд суіцествовал обычай, соблюдаемый до настояіцего временд у евреев — давать прнсягаемому в рукл кнлгу йлй свйток законов, который он такнм образом, как бы поднлмал во свндетельство справедлн-востй своего показанля. Гордз. АКты ХУП, ХХХУ.
•правадок,—см. под провад.
•правадаўства-ea, ср.—законодательс-тво.
•пртадіўца-цы-цу-цу-цам-цу, м.—зако-нодатель. Дакумэнт із подпісам самога правадаўцы. Нсл. 492.
•правадаўчы, -чая-чае—законодатель-ный.
•правадьір-pä, предл.-рў, зват. правадыру; мн. ч., дат.-ром, мн. ч., предл.-pox, м.
1 .—вождь, МГсл. проводннк. Ар.
2 . предводлтель, нннцнатор, зачнншнк. •правалока-окі-оццы, ж.—замедленне, остановка в ходе дела. Нсл. 520. Ты толькі правалоку імне робіш у гэтым. Нсл. Уменый. правалочка-чкі-чцы. Нсл. 520.
Справа ў правалоку, правалочку пайшла. Нсл.
•правалочна, нареч. к правалочны —мед-ленно. Нсл. 520. Справа наша правалочна йдзець. Нсл.
•правалочны, -ная-нае—продолжлтель-ный. Нсл. 520. Правалочны суд. Нсл.
Правалочная справа. Тм.
•правалачы,—см. под валачы.
•правамочна, нареч. к правамочны—пра-вомочно.
•правамочнасьць-гд, ж.—правомочне, правомочность.
•правамочны-нггя-ное—правомочный.
•правапіс-су, предл. й зват.-се, л.—право-пнсанне. мгсл.
•праварнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —пнсаокурннк. НК: Под пос. 46.
•праваслаўе-ўя—православне. •праваслаўны-ная-нае—православный. •правасьвёдам’е, —м’я, предл.-м'ю, ср. —правосознанйе.
•прававацца, -вўюся-вўешся—суднться, нметь тяжбу. Нсл. 492. Правуйся з імною, калі хочаш. Нсл. Трэйці год правуюцца меж сабою. Тм. Яшчэ ён хоча права-вацца! Ст. Яшчэ ён тут правуецца. Ст. Хто мае аруд збожжа — будуйся, хто мае мех грошы — правуйся. Послов. Ар.
выправаваць, соверш.—добнться чего-л. судебным порядком. Стт. 1529.
•прававе'да-ды-дзе, ж.—за коноведенне.
• праведкі-дкаў, едйнств. ч. нет. 1. вйзйты родлхе замужных родственннц й сосе-ДОК. НК: Бабы, Но. 19; НК: Очеркн, Но. 31. ПашлІ ў праведкі к дачцэ. Нсл. 520.
2. (одна праведка) — ймя тех же посе-ТйТельНЙЦ. НК: Бабы, Но. 19.
3. разысканне, розыск. Нсл. 520. Паслаць у праведкі аб уцеклых конях. Нсл.
•правёрх-рху, предл. праверсе, м.—разрез на грудях у рубахн й т.п. Аш. Комжа без праверху.
•правёчка-чкі-чцы, ж.—целомудренная девйца. Нсл. 492.
•правядзець-дзее, соверш.—слегка про-сохнуть. Шсл. Хай правядзее канюшына, тады будзем у кучкі ставіць. Ст. Сьвежае каўбасы я ня хочу — хоць троха няхай правядзее. Ст.
•правІЗОр-рд, предл.-py, зват.-ру, м.—про-внзор.
•правГнка-нкг-нг^ы, ж.—небольшая внна, проступок. Гсл. За якую ж правінку, браток. НК: Пітушнн, 1896, Но. 4, 78.
•правіца-цы, дат., предл.-цы, ж.—правая рука, десннца. Нсл. 492; П. П. 2:6(Нз 12 кннг Б.). Правіцаю вазмі! Нсл. Правіца Твая мяне вЫЗвалІЦЬ. Луцк.: Пераклад псальмаў, псальма 138. Хай(зямля) ўмацуецца Боскай праві-цаю. Гарун. На шчоках маіх яшчэ вагчэлі сьлёзы — абцёр іх правіцаю. Юхневіч: Цётка. •правіць I, праўлю-віш-ве; повел. праў-ўма—тверднть(постоянно говорлть, повторять одно й то же, Ар.) Шсл. Слухай ты яго, што ён праве й праве сваё. Ст. Яму так кажуць, а ён сваё ўсё праве. Ст. •правіць II, праўлю, правіш-ве, несоверш.. nepex. 1. ПОЧЙНЯТЬ, ЧЙНЙТЬ. Ар.; МГсл. Абачыў Якава... ў човене, правячы сеці. Луцк.: Еванг. Маркі, 1 : 19.
2. нсправлять, поправлять; устранять чьй-л. недостаткй, ошнбкн. Прарабкаў з панскага двору доўга даводзіцца правіць. НК: Пасоб., 126. Яны(назоў сьвята) правяць ляны. Послов. Рапан. 70. Складаньнік будзе карэктуру правіць. Соверш. заправіць-аўлю-авіш-ве, —заставлть что-л. делать. Зараз гэта пасадзілі чэрці музыку на покуць і заправілі яго граць. Демвд.: Веров., 103.
3. совершать богослуженйе. Поп праве абедню. Ксл. Поп яшчэ праве службу ў царкве. Скончыўшы "Верую”, пачаў далей правіць Службу(Абедню). Блр. Голас, Но. 110, 1963г.
аправіць, соверш. каго, 1. оправдать. Дсл. Маладуху аправілі. Смол. у. (Дсл.). Уладыка Васіль судзіў князёў за дабраславенс-твам а расказаньням мітрапаліта, і аправіў князя Міхайлу. Соловьев. Ill, 4-ое нзд., стр. 323. Ср. правіцца.
2. от аправа, о кнйгах.—переплестн. Надабе аправіць кніжкі. Ар.
апраўлены
922
правы
3. област.—очнстнть варенный нлн печен-ный картофель н т.п. от кожнцы. Ар. 4. соверш. к апраўдаць, 4.
апраўлены, прйч. к аправіць, 1. оправ-данный.
2. переплетенный(о кннге). Кніга апраў-леная.
3. област.—о варенном нлн печенном картофеле: очшценный от кожнцы. Ар. Бульба ўжо апраўлена, можна смажыць. Ар.
4. отделанный. Отгл. ймя суц. аправёньне-НЯ, предл.-НЮ—оправданне. Католін Росл. (Дсл.). несоверш. апраўляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, 1. оправдывать. Ср. апраў-ляцца.
2. переплетать(о кннгах). Кніжня ўсі кнігі даець апраўляць.
3. област.—очніцать варенный нлн печен-ный картофель от кожнцы. Ар. Дзеці апраўлялі бульбу, мачалі ў соль і елі. Ар.
4. отделнвать. Ксл. Апраўляю лен. Лятоўш-чына Куз. (Ксл.).
апраўляны, прйч. к апраўляць 1, 2, 3, 4. He чапайце апраўляных кніжак. Ар.
апраўляньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к апраўляць 1, 2, 3, 4.
•правіць III—совершать богослуженне. Подле Маркса-Леніна чырвонага імшалу Табе(Сталіну) там правяць чорную Імшу. Падсонечны (Ускалось, Но. 7, стр. 10).
Соверш. адправіць—совершнть богослу-женне. Ксл. Па маці адправілі імшу. Ст. Хто бы, статэчне адправіўшы месяц рэмэзан, a na рэмэзане памрэ, то шэгід. Кіт. 24а8. Малебен адправіў Хралом. Нсл. 683.( под "Хралы Нягож ён не адправіў
панахіды? Чырвоная Слабада Сян. (Ксл.). Прышлі да царквы як ютрашню адпра-вілі. Гсл.
паправіць-ў.гю-віш-ве, каго-што, соверш. к правіць II, 1. 1. почнннть. Ар. Папраў імне боты. Ар.
2. соверш. к правіць II, 2.—устраннть в чем-л. недостаткн, ошнбкн; нсправнть, поправнть. Сабе эбдэс(араб.) папраўце. Кіт. 49а!7. Ён паправіў маю працу. Ар.
3. прнвестн в порядок, в надлежаіцнй внд, поправнть. Папраў пасьцілень на ложку. Замасточча Сір. (Ксл.).
4. нсправнть(о корректуре). Корэктар прачытаў корэктуру, а складаньнік паправіў — можна друкаваць.
папраўлены, прйч. к паправіць 1,—почн-ненный. Ар. Боты папраўлены, не павінны ціснуць ног. Ст.
2. прйч. к паправіць 2.—нсправленный. Ар.; Шсл. Паслы Вялікага Княства Літоўс-кага падалі нам Статут папраўлены. Стт. 7.
3. прйч. к паправіць 3. Пасьцілень папраў-лены.
прыпрйвіць-йўлю-авіш-ве, соверш., перех.— прнделать, прнладнть. Нсл. 508. Прыпраў ворык да калёс. Нсл. Прйч. прыпраўлены
—прнделанный, снаряжённый, прнла-женный. Нсл. 508. Несоверш. прыпраўляць-яю-яеш-яе—прнделывать, прнлажнвать. Нсл. 508. Прыпраўляў, прыправіў будку ў паяздку. Нсл.
выправіць, выпраўлю, выправіш-ве; повел. выпраў, выпраўма, соверш.. nepex. 1. отпра-внть, снаряднть, (Шсл.) отправнть, пос-лать, направнть куда-л. с какой-л. целью. Ар. Выправілі сына ў навуку. Ст. Мяне аднаго выправілі, Падсады Сір. (Ксл.). дать распоряженне к отходу, отправнть. Выправіць цягнік.
2. достать, получнть какой-л. офнцн-альный документ. Ён баяўся, што пакуль выправіць паперы ў канцылярах, сярод немагчымае куламесы рэволючнае пары, што ізноў пачнуць круціцца нэрвы. Дзьве Душы 93. Прйч. ВЫПраўлены. Несоверш. выпраўляць-яю-яеш-яе, повел.-яй-яйма, перех. Ар.; Шсл. Выпраўляў да школы. Лось(Ускалось, Но. 7, 12). Гэтага самага вечара Іра выпраўляла ў далёкую дарогу, за дэмарк-ліню Сухавея. Дзьве Душы 185. Як Хомку выпраўлялі, надвор 'е папсавалася ў канец. Гарэцкі: Песьні 83.
управіць, соверш., перех.—устронть. Што Пан Бог учыніў вам на пажытак, што б управілі тых сірот покі яны на ногі паўстануць і карміце іх із таго. Кіт. 1063.
усправіць, соверш.—вознестн на что-л. Мусіць, учорашні сват яго(п’янога) туды(на стог сена) ўсправіў. Мікольск (Демвд.: Веров. 113).
•правіцца, праўлюся, правішся, несоверш.
1. суднться, обраіцаться в суд, нметь дело с судом. Я тут у Вільні ўжо то восьмі год праўлюся. Суд. Акт 1546 г.(Барысёнак: Адвакатура, 127).
2. оправдываться, вывертываться от обвннення. Mix.; Ськідзель. Правіцца, як скурат на агню. Mix.
3. страд. к. правіць 3. Позна правіцца імша. С. Музыка 234.
аправіцца, апраўлюся, аправішся, соверш. —оправдаться. Mix. Ледзь аправіўся на судзе. Mix. Несоверш. апраўлйцца-яюся-яешся—оправдываться. Дсл. Злодзей пачаў апраўляцца. Дсл.
4. нсправляться.
вьшравіцца-ўлюся-вгійся, (Шсл.)>—от-
правнться. Яны выправіліся ў дарогу. Несоверш. выпраўляцца, (Шсл.).—отправ-ляться. Заўтра выпраўляемся ў зара-боткі. Ст. Соверш. паправіцца—нспра-внться. Паправіўся хлапец. Ар.
КНІГІ ОНЛАЙН
