Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•праціуства-ва; мн. ч.-вы-ваў, ср.—сопро-тнвленне. Гсл.; Нсл. 533.
•працмыга-г/, обіц.—пройдоха, пролаз. Нсл. 533. Працмыга гэты ўсюдых пасьпее, зыведае. Нсл.
•праць, пярў, пярэш, пярэць; прош. вр. праў, прала, несоверш., nepex. 1, стнрать (бельё), Юрсл. мыть бельё на речке(с вальком, Растсл.) ПНЗ; Растсл. Заўтра ня можна праць хусьця. Косіч 232. Праць сароЧКІ. Нсл. 493. Ср. ПЯрыць. Многократ. апіраць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—снстематнческн стнрать бельё для кого-л. Янк. I. Улянка апірае й абшывае брата. Янк. I. Соверш. апраць, апяру. Соверш. папраць, папярў-рэш-рэць-рэм-рыцё, а) постнрать, выстнрать (бельё). Папраць сарочкі. Нсл.493. Дадзела сёлета праньнё, то аднаму папяры, то другому.
б) без доп.—стнрать(бельё) некоторое время.
2. неіцадно бнть, колотнть палкой нлн подобным. Нсл. 493. Пяры яго па сьпіне кароміслам(?). Нсл. Однократ. перанўць. Нсл. 493. Перані яго калком. Нсл.
•працюрльікаць,—см. под цюрлыкаць. •прачахнуць,—под чахнуць.
•прач-хнўцца-ыхацца,—см. под ачхнуцца. •прачэсьць-ір, мн. ч.-ці-цяў, ж.—в ткац-ком станке расстоянне от "берда" до "калоды Ксл. А дну прачэсьць адыткала. Казянкі Сір. (Ксл.).
•прачухйнка-нкг-нг^ы, ж.—наказанне за пьянство. Нсл. 533.
•прачуханьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к прачухаць, прачухацца. Нсл. 534. Прачу-ханьня яго не дажджэшся. Нсл.
•прачухйць-аю-йемі-ае, несоверш., перех. —отрезвлять от опьянення нлн угара. Нсл. 534. Соверш. йрачўхарь-аю-аеш-ае —отрезвнть от опьянення. Ледзь прачу-халі, так ён учадзіў. Нсл. Однкрт. прачўх-нуць-ну-неш-не. Нсл. 534. Прачухні яго добра, каб ускочыў. Нсл.
•прачухацца-аюся-аешся, несоверш., возвр. —прнходнть в чувство после опьянення нлн угара, протрезвляться. Нсл. 534. П’яны наш прачухаецца, прачухаўся, прачхнуў-ся. Нсл. Соверш. прачўхарца-аюся-аешся —протрезвнться. Нсл. 534.; Шсл. Як напіўся, дык аж на другую пару толькі прачухаў-ся! Ст. Однократ. прачўхнурца-нуся-нешся. Нсл. 534.
•прачутка-шкі-тегіы, ж.—слух, молва. Разыйшлася па сяле дзіўная прачутка. ЗСД91.
•прачыхацца,—сл. под ачхнуцца.
•Прачыстая-ае, всм. суіц. 1. Матерь Божая, Пренепорочная, Нсл. 495. Богороднца. У майго сыночка сам Бог каравай месе, Прачыстая сьвеце. Расуха імгл.(Косіч 237). Збаў нас ад гэтага, Прачыстая. Нсл.
2. праздннк 15 августа, Шсл. Успенне Пресвятой Богороднцы.
Першая Прачыстая—праздннк Успе-ння Богороднцы, (Косіч 29) 15 августа.
Другая Прачыстая—Рождество Пре-святой Богороднцы, Север(Косіч 33) празд-нуется 8-го сентября.
Малая Прачыстая—праздннк Рождес-тва Божей Матерн(8-го сентября, С.). Нсл. 495.
Прачысьценка-нкі-нцы—"Першая" н в особенностн "Малая Прачыстая”. Нсл. 495. Прачысьценка сьвятая на дварэ ўжо. Нсл. Ласкат. ПрачЫСЬЦІКа-ка, ср. Нсл. 495. Дабраслаў Прачысьціка сьвятое, разга-вецца. Нсл.
•Прачысьціка,—см. под Прачыстая 2.
•пруг-гв, предл. прузеў зват. пружа; мн. ч. пругі-оў-ом-амі-ох, м.—край, кромка холста н всякой матернн. Нсл. 535; Ксл. He абразай пруга ў палатне. Клоі Куз. (Ксл.). Шый пруг із пругам. Нсл. Пруг у палатне парваўся. Нсл.
2. рубец от сшнтых краев чего. Нсл. Пругі таўстыя, трэба папрасаваць. Нсл.
•п рўга, нареч. к рўгі, 1. крепко, туго. Нсл. 535. Пруга дужа пацягнула дуга, як ня покнуць гужы. Нсл.
2. ср. cm. пружэй—туже, крепче, Нсл. 535. упруже. Пружэй пацягні вяроўку. Нсл. •прўгасьць-ф, ж.—упругость, напряже-нне. Нсл. 535. Пругасьць дугі. Нсл.
*пругі-гоў-гом. мн. ч„ предл.-гох—кресты для напялнвання холста в ткацком станке. Шсл. Пруге выскачылі з палатна. Ст. Уменьш. пруяакі-коў-ком-кі-камі-кох —распоркн в полотне. Прынясі мне пружкі, a то палотно слабое стала. Вейна Сяр. (Ксл.).
пругкі
926
пры
•пругкі-тсая-кае—упругнй, быстро прн-ннмаюіцйй первоначальную форму пос-ле сжатля; твердый, не податлйвый на сжатйе, сгнбанне; крепкнй, плотный, протйвоп. дряблый(о мускулах, теле человека). Ср. cm. прўжшы. Хто дужшы, той пружшы. Рапан.: Прык. 27.
•пругло-л«; мн. ч. прўглы-лаў, ср.—за-двнжка в крышке "кубла", ушата н т.п. Mix.
•пруд-Оу, предл.-дзе, м.—эл. ток. Ср. прудзіць.
электрычны пруд—электрйческйй ток. улучыць пруд—включйть ток.
адменны пруд—переменный ток. кажначасны пруд—постоянный ток. вялікі пруд—сйльный ток.
•пруданкі-нак, мн. ч.—гостй-женіцйны, состояіднеся в "пруданах". Уменьш. пру-даначкі-чкаў. Пруданачкі за стол, a курачкі пад стол, пад стол. Зь вяс. песьні, Ст..; Шсл.(лод ПрудйНЫ).
•пруданы-няў, мн. ч., област.—ГОСТЙ CO стороны невесты, сопровождаюіцне ее в дом женнха. Шсл. Паеду ў пруданы. Ст. См. прыданыя.
•прўдка, нареч. к прўдкі, област.—быстро. Нсл. 535. Мой конь прудчэй бяжыць за твайго. Нсл.
•прўдкі-кая-кае, област.—быстрый. Нсл. 535. Прудкая рака. Нсл. Прудкая бяга. Нсл. В. cm. прўдшы. Твой конь маець прудшую бягу, чымся мой. Нсл. 535.
•прўдня-ні, дат.. предл.-НІ, ж. — прутня. Я сядні паставіў прудню на бойкім месцуў ручаю. Косы Віц. (Ксл.).
•прудзіць, (нк.: Под. пос. Уіуджу-дзіш-дзе, несоверш.—унйчтожнть температурой насекомых.. Ар.
•прўдзіць, (хусьце)-джу-дзіш-дзе, несо-верш., перех,—йстреблять паразйтов в белье прн помоіцй высокой темпера-туры. НК.: Очеркн, 296; Ар. Прудзь, вЫПрудзь вошы й блохі ІЗ сарочак. Нсл. 535. Деепр. наст. вр. прўджаны—очніценный такйм образом. Нсл. 535. Пруджаныя сарочкі кладзі асобна. Нсл. Отгл. ймя суіц. прў-джаньне-ня, предл.-ню. Ад пруджаньня сарочка загарэлася. Нсл. 535. Соверш.
напрўдзіць—напустнть от себя(о бло-хах). Нсл. 315. He хадзі па пакоях: блох напрудзіш. Нсл. Соверш. выпрудзіць, 1. очйстйть от паразнтов посредством высокой температуры. Ар. Выпрудзь адзежу. Нсл. 92.
2. перен. каму,—выгнать капрнзы йлй непослушанйе. Нсл. 533. Я табе выпруджу блохі! Нсл. Прйч. выпруджаны—очяіцен-ный от паразнтов посредством высокой температуры. Выпруджаную сарочку няма чаго прудзіць. Нсл. 91.
•прўдзіцца, -джуся-дзішся, несоверш. —урать себя от паразйтов прй помоіцй высокой температуры. Ар. Прудзьцеся ўсі, пакуль жар не заліты. Нсл. 535. Соверш.
выпрудзіцца—очйстйть свое белье прй помоіцй высокой температуры. Нсл. 92. Выпрудзься ў лазьні. Нсл.
•прус, (Шсл.)-са, прусак, (Шсл.; Ар.)-ака, предл.-кў, зват.-ача; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—рыжйй таракан, прусак. У запечку шмат прусоў. Ст. Прусэ паелі бульбу ў гаршку. Ст. У хаце прусакі завяліся. Ст.
•Прусакі", (одйн Прусак)—немцы Прусйй. •Прўсы-соў, 1. пруссы, група бывшых балтййскнх племен на южном побережье Балтййского моря между нйжнйм тече-ннем р. Внслы й Немана.
2. Прусйя.
•пруток-тякф предл.-тку; мн. ч„ дат.-тком, мн. ч„ предл.-ткох, м. 1. тонкая, гйбкая, ровная ветка без лястьев, прут. Ар. Прутком сьцебані каня! Нсл. 535.
2. тонкнй металлмческйй стержень, прут.
3. прут, который кладется в жалоб "навоя” для прйкрепленйя холста. Шсл. Зламіўся пруток ад навоя. Ст.
4. обыкн. вмн. ч„ пруткі—спйцы для вязанйя чулок, Гсл.; Ар.ВЯЗалНЫесПЙЦЫ. НК.:Очеркн, 182; Ксл.; Нсл. 535. Марына ўзяла пруткі рабіць панчохі. (Ксл.). Пруток ад пан-чошкі паненка згубіла. Нсл.
пруточак-ч^, предл. й зват.-ЧКу, уменьш. к пруток 1, 2.
•прутовае-вага, «знач. суіц. н.р.—подать от "прута" землй. Любавскнй: Очерк.
•прўтка, нареч. к прўткі—упруго. Ар. Ср. cm. прутчэй—более упруго. Грыміць, гудзе віхор гучней, прутчэй. Жылка, 27.
•прўткі-кая-кае—пругнй. Ар.; Шсл. Ён пругкі ў нагах. Ар. Харытон пруткі ў руках. Ст. Сюды надабе пруткага зялеза. Ст.
•прўтня-ні-ні, ж.—заставной рыболов-ный снаряд — конйческая плетенка йз лозовых прутьев, длйною около двух арш., с открытым устьем, днаметр которого колебается между 10-12 верш., нк.: Очеркн, 505. конусообразная плетеная лозовая рыбная сеть. Ксл. Шчупак залезу прутню. Юрава Сір. (Ксл.).
калаці'ць прутню — трэсьці прутню. НК.: Очеркн, Но. 936.
трэсьці прутню—вытрясать рыбу йз "прутні". НК.: Очеркн, 505.
•пруцянка-нкі, дат.. предл. пруцянцы, ж.—корзннка йз прутьев. Ксл. Падай пруцянку, надабеў грыбыйсьці. ХодцыСян. (Ксл.).
•п ры, предлог с предл. пад. 1. употребляют, называя предмет, от которого завйснт что-л., ймеюіцее вспомагательное зна-ченне: прн. Пры восеці ё перадасётак, ідзе мнуць лён.
2. употребляют, называя лйцо, в прнсут-ствйй которого что-л. пройсходйт: прй. Казаў пры сьветках.
прыабяцаньне
927
прыбраць
3. употребляют, указуя событйе, случе-нне, факт, с которым временно совпадает какое-л. действйе: прй. За жывата свайго альбо пры кананьню-сьмерці двух наў-чоных ужыць. Кіт. 47а7.
Пры кананьню-сьмерці сваей чыні дастамэнт. Тм. 5668.
пры слове стаяць—держать слово. Хто каму што прырачэ, пры слове стаяць. Кіт. 36617. Тыя людзі маюць пры слове стаяць. Хто пры слове, пры праўдзе, пры том і вера ест. Тм. 64615,16. Хто пры слове стаіць, у таго чалавека веры нет.
дзень пры дню,—под дзень.
•пры... прйставка: уПОтреблявТСЯ прй создаванйй глаголов. Означает: 1. дове-денне дввженйя к целч; совершенйе двйжёнйя в определённом пункте, напр.: прыбегчы, прыплысьці.
2. доведенне двйження к определённому результату: прыгатаваць, прыгўкаць, прыдумаць.
3. прйблнженйе, столкновенме: прыста-навіць, прысунуць.
4. соедйненйе, прнкрепленйе: прыкарэць, прыляпіць, прыліпці, прымерзьці.
5. сжатде, сгуіденне, сплотненйе дейст-внем сверху вннз: прыціснуць, прыту-ліць. ' *
6. действйе, направленное к себе; пронз-воднтся в свою пользу, себе: прынадзіць, прыдбаць.
3. прнбавленйе, дополненйе: прыпэсаць, прыказаць, прылічыць.
8. неполность действйя: прыманіць, прычыніць (дзьверы), прыдзерці, прыг-наіць; прыўбраць, прызасыпаць, прыад-чыніць.
II. создает ймена суіцествйтельные й прнлагательные co значенйем: прйсое-днненный к чему-л. непосредственно прнлегаюіцему: прыдзьвернае, прыдзь-вернік, прыклетак, прыкагалак, прыка-лядкі, прыкамінак, прыкўтак, прылонь-не.
•прыабяц-аньне-аны-«і{ь,—см. под абяца-ваць.
•прыабыкласьць-цг, ж.—прнвычка к чему-л., освоенйе с чем-л. П’ючы, морш-чаць від, дарма што прыабыкласьць. нк.: Пнт. 76.
•прыадзёць,—CM. nod адзёць.
•прыасаміцца,—под асаміцца.
•прыболела, безлйч.,—см. под более.
•прыболець,—см. под болець.
•прыбол-ены-гць,— см. под боліць.
•прыбор-ору, предл. й-ору; мн. ч„ род.-ораў, м. 1. украшенйе(краснвый пояс, лента, кружева, бусы, браслеты, серьгй, венкн й т.п., Ар.). Нсл. 496; Ар. Прыбор на галаве харошы. Нсл. Наспраўляла дзеўка сабе ўсякіх прыбораў цэлы купар-. можна й замуж ісьці. Ст. Усі яго прыборы — лапці ды аборы. Послов. Чашнікі (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
