Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•правўлак-лку, предл. й зват.-лку, м.—пере-улок. ПНЗ; Нсл. 520. Вузкі правулак. Нсл. Уменьш. правулачак-чкв—переулочек. Нсл. 520. У правулачку жывець. Нсл.
•правы—прав. У том ясьмо тую Міх-НОвую правую ЗНаШЛІ. Суд. Акты 1541 г.(Бары-сёнак: Адвакатура, 149).
праўда 923
працоўны
•праўда-ды-дзе, ж. 1. правда, нстнна. (Нсл. 492). Праўду кажаш, ай маніш? Нсл.
Праўду, дзевачка, праўдачку кажаш. Навасёлкі Стдуб. (Косіч 246). Пан Бог МОвІЦЬ — праўда. Кіт. 13562.
2. справедлнвость. Нсл. 492. He na праўдзе судзіш. Нсл. У ім праўды ані няма. Тм. Стаіць праўда ды ў парозе, а няпраўда за столікам; п’ець праўда горка піва, a НЯПраўда мёд І віна. Зь вершу, сталага нар. песьняю, Войш.
мая(твая, яго, яе, наша, ваша) праўда —я, ты прав н т.д. Твая праўда, Піліпе. Дудзіцкі(”Бацьк.”, Но. 49-50/435-436).
па праўдзе жыць — честно, правнльно, по правде жнть, поступать. He na праўдзе, мой міленькі, ты жывеш з ІМНОЮ. Зь песьні.
па праўдзе кажучы—по правде говоря, правду говоря.
праўда вочы коле—правда глаза колет. Уменьш. праўдаЧка-ЧМ-ЧДЫ. Нсл. 492.
Праўдачка твая, што ня ты гэта ўзяў. Нсл. Ласкат. праўдяНЬКа-НЬКІ-НЬЦЫ. Нсл. 492. Няма праўданькі на сьвеце. Нсл.
3. груз, подвешенный на шнуре нлн ннтн н служаіцнй для определення вертн-кального направлення, отвес.
•праўдзіва, нареч. к праўдзівы, 1. нстннно (подлннно, С.) Нсл. 492. Праўдзіва табе кажу. Нсл.
2. справедлнво. Нсл. 492. Праўдзіва рассудзіў, ад мераў. Нсл.
3. усердно, Нсл. 492. какследует. Праўдзіва робяць талачане. Нсл.
праўдзівей, ср. cm. к праўдзіва 1, 2, 3. ®праўдзі'васьць-дг, ж.—подлннность, достоверность, правднвость.
•праўдзГвы-вдя-вае, 1. нстннный, дейст-внтельный, Нсл. 492. содержаіцнй в себе правду.
2. говоряіцнй правду, правднвый. He праўдзівая Тацяначка казала: замуж не пайду, маладога Міколкі ня люблю. Як прышла nap a — замуж пашла. Жукова Імгл.(Косіч 239).
3. справедлнвый. Праўдзівы чалавек! Нсл. Праўдзіваму й Бог памагае. Нсл.
4. неподложный, без прнмесн. Нсл. 492. Праўдзівае золата. Нсл. Праўдзівы шоўк. Нсл.
5. усердный, Нсл. 492. такой, какой следует. Праўдзівая праца, праўдзівая й плата. Нсл. Праўдзівы конь. Нсл.
•праўдзіць-джу-дзіш-дзе, несоверш. 1. говорнть правду, нстнну. Шсл. Ня праўдзе твой каляндарх пісалі, што будзе пагода, а на табе— дождж. Ст. Вось тая варажбітка праўдзе. Ст.
2. нсполнять сказанное. Нсл. 492. Ён, калі скажа, заўсёды праўдзе, спраўдзе. Нсл.
3. nepex., несоеерш. к аправІЦЬ 1,—ОправДЫ-вать. Нсл. 492. Ты сябе праўдзіш, а нас топіш. Нсл.
спраўдзіць, соверш. к праўдзіць 1, 1. —сказать правду.
2. нсполннть сказанное, Нсл. 492. точно выполннть сказанное, сдержать слово, обеіцанне. Ксл. Калі што Богу прырачэ і людзём і тое спраўдзіць. Кіт. 664. Я праўджу, спраўдзіў сваё слова. Нсл. Ён спраўдзіў: сказаў, што прынясець доўг, і прынёс. Асінаўка Сян. (Ксл.). Глядзі ж, каб спраўдзіў, не падмані. Ст. Отгл. ймя суіц. спраўджаньне-ня, предл.-ню—нсполне-нне(сказанного, С.) МГсл.
•праўдзіцца-дзіцца, несоверш.—сбываться, (Нсл. 492) сбываться. Гсл. Твае слова заўсёды праўдзіцца. Нсл. Соверш. спраў-дзіцца—сбыться, Нсл. 492. нсполннться, оправдаться в ожнданнях, надеждах, осуіцествнться. Гсл. Mae сьненьне спраў-дзілася. Гсл. Ня спраўдзілася тое, што ты сказаў. Нсл. Спраўдзіліся словы ягоныя. Нсл. 609. Нашай думачцы ні воднай век ня спраўдзіцца, ня збыцца. Гарун: Зь песьняў няволі.
•праўна, нареч. к праўны—законно. См. з npaea ( nod npaea).
•праўнасьць-дг, ж.—законность. мгсл. •праўнік, -іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —юрнст; законовед.
•праўніца-цы-цы, ж.—женіцнна-юрнст. •праўніцкі-гая-гае—юрнднческнй.
•праўніцтва-ea, ср. 1, юрнспруденцня.
2. юрнднческая практнка; професня юрнста.
•прйўнук-j’Ra, предл.-уку, зват.-уча, м. —правнук.
•праўнучка-чкг-чцы, ж.—правнучка.
•праўны-ная-нае, 1.—правовой, юрндн-ческнй.
праўны паступак—юрнднческое дейс-твне. He на голую павесьць і абмову, але за агляданьням і справядлівым праўным пастпупкам. Стт. 85. См. паступак npaea.
праўная асоба—юрнднческое лнцо. праўны параднік—юрнсконсульт. праўныя поды—юрндаческне основы.
2.—законный.
праўны собсьнік—законный владелец. "От^стараствы а дзяржавы) жалова-лнсь обычно пожнзненно должностным лнцам(воеводам, старостам н т.п.) на нх содержанне. Четвертая часть доходов з этнх поместнн шла государственный ("рабскнй”) скарб на содержанне наем-НОГО ВОЙСКа”. Похнлевнч.
•працоўны-ная-нае; мн. ч.-ныя, 1. трудя-іцнйся. НК: Очеркн, Но., 14. См. гарапашнік, гарапашны.
2. трудовой. Век працоўны, век нявольны, да магілкі данясем. НК: Под. пос. 38. Усіх працоўных шлях цяжкі. Машара(Калосьсе, Ho. 1, 1935 г„ стр. 7).
3. трудовой, МГсл. работный, рабочнй. Нсл. 493. Працоўны дзень прапаў. Нсл.
праца
924
праціўнасьць
•прІЦЯ-ЦЫ-ЦЫ, ж.—труд, Ар.; НК: Очеркн, Но. 14; Нсл. 493; Шсл. работа. ПНЗ; Растсл. Ня варта працы. Нсл. 3 працы рук жывем. Нсл. За працаю няма калі й аддыхнуць. СамінПух. (Шсл.). Уменьш. пряЦКЯ-ЦКІ-ЦЦЫ, ж.. НК: Старцы, 81, Но. 14. Працку працавалі. НК: Старцы, 81. Ад працкі адбіўся. НК: Очеркн, 52.
працанька-нькі-ны<ы, Уменьш. к працка. Нсл. 493. Працанька мая зьгінула. Нсл.
•працаваць-ц^ю-ц^еш-ц^е; повел.-цуй-цуйма, несоверш.—труДйТЬСЯ, Віцебш.(НК: Очеркн, Но. 12); Ар.; Нсл. 493. работать. Растсл. Цэлы век свой працую. Нсл. Працуюць людзі da поту, а маюць ня вельма што. Ст. Отгл. ймя суіц. працаваньне-ня, предл-ню. Нсл. 493. За працаваньням і паабедаць няма калі. Нсл.
пряцявяны-ная-нае—стонвшйй трудов. Нсл. 493. Гэта ж такі працаваная рэч, a ты губіш яе. Нсл. Соверш. адпрацаваць —окончнть трудйться. Бацька адпраца-ваў сваё, хай сынэ цяпер робяць. Ст. Соверш. апрацаваць, 1. обработать, подвергнуть выделке, отделке в процессе нзготов-лення.
2. обработать, прйвестй в состоянйе готовостй для далБнейшего прнмененйя, йспользовання н т.п.; прддать чему-л. законченный вйд. Прйч. апрацаваны —обработанный. Соверш. запрацавань —заработать. Нсл. 181. Тады пазнаеш цану грошам, як сам іх запрацуеш. Нсл. См. зарабіць( под рабіць). Прйч. запрацаваны —заработанный. Нсл. 181; Варсл. Ем хлеб запрацаваны сваім мазалём. Варсл. Свой запрацаваны грош маю. Нсл. См. зароб-лены( под рабіць). Соверш. папрацаваць —потрудйться, поработать. Нсл. 493; Шсл. Папрацаваўшы, надабе й аддыхнуць. Нсл. Даволі папрацаваў я за свой век. Ст. Соверш. распрацаваць—разработать. мгсл. Соверш. спрацаваць, 1. провесть время в работе. Нсл. 609. Спрацавалі мы лецечка. Нсл.
2. йстоіцйть. Нсл. 609. Сілку я сваю спрацаваў. Нсл. Прйч. спрацаваны—йсто-іценный трудамй. Нсл. 609. Спрацаваны конь. Нсл. Соверш. выпрацаваць—йсто-іцйть работой(о лошадй). Прйч. вьіпра-цаваны—йстоіценный работой(о noma-fl«). Шсл. Конь выпрацаваны, а ён хоча за яго вялікія грошы ўзяць. Ст.
•працавацца, страд. к працаваць. Сядні добра працуецца. Соверш. запрацавацца —утруддться от работы, заработаться (устать ОТ работы, С.) Нсл. 181; Варсл. Запрацаваўся я сядні. Нсл. Запрацаваўся, што ледзь дзяржыцца на нагах. Варсл. Прйч. прош. вр. запрацаваўшыся. Соверш. напрацавацца—натрудйться, (Шсл.), на-работаться, (Ар.); Нсл. 739. Напрацаваўся наш бацька за свой век. Ст. Напрацаваўся я ў маладосьці, дзеткі, вы за мяне працуйце. Нсл.
спрацавацца, возвр.—йстоіцйться, лзну-рнться, утруднться. Нсл. 609. Спрацаваўся за дзень. Нсл. Прйч. прош. вр. спрацаваў-шыся. Ой, як я спрацаваўшыся. Соверш. выпрацавацца—йстоіцйться в сйлах от работы. Нсл. 91. Конь добры быў, але выпрацаваўся. Нсл. Соверш. упрацавацца —прнобрестн необходймые свойства в процессе употребленйя, работы, обра-ботаться. Ар. Прйч. прош. вр. упрацаваў-шыся. Ар. Як упрацуешся добра, дык будзе лягчэй працаваць. — Я ўжо ўпрацаваўшыся.
•працавёнь, працаўня, предл.-ўню, зват. працоўню; мн. ч.-ўні-нёў-нём-нёў-нямі-нёх, м.—труженннк. Смаргоні; Халопенічы; Сямежава Сц. Калісьці любіў сачыць му-рашкі у маленстве. Дый хто ж ня любе назіраць за гэтымі працаўнямі. Акула, 154. •працаўлівы, -вая-вае—трудолюбнвый. Кушляны Аш.
•працэнт-н/яу’, предл. й зват.-НЦе, м.—про-цент. Ар.
•працэнтавы-вая-вае—процентный. Нсл. 533.
•працерабіць, -см. под церабіць.
•працяг, -ягу, предл.-язе, зват.-яжа, м. —продолженне. Гсл.
•працягнўць,—см. под цягнуць.
•пряцяглівы-вая-вае—протяжный. Смо-ленш.
•працяглы, -лая-лае —протяжный. Выцьцё(воўчае) было працяглае, поўнае Нейкае жудасьці. Лынькоў: Воўчы лог(Калось-се, Но. 2, 1935 г, стр. 99).
•пряц-яты-яць-інаць,— см. под цяць.
•пряц-яўшыся-яцца-інацца,— см. под цяц-цо..
•працГ—протнв. Ц. С. Шэптава Бельск. у.(Раст.: Смоленск 138).
•працівак-ваед предл.-вакў, зват. праціва ча; мн. ч. працівакі-оў-ом-і-амі-ох, м. —стенка в сарае(вообіце в зданшз, С.) протнв дверн. Ксл. Хлеў хваёвы, а працівак алЬХОвЫ. Асташова Чаш. (Ксл.).
•праціватрута-ты, ж.—протнвоядне. МГсл.
•працівень, -ўня, предл. й зват.-ўню, м. —штраф за сопротнвленне распоряже-нням властей. Стт. 1529.
•пряцівіцця-ціўлюся-цівішся, несоверш. —сопротнвляться. Соверш. спрацівіцца —воспротнвйться. Многократ. праціўляц-ця-яюся-яешся, 1. сопротнвляться. He праціўляйся, а папраціўляешся, дубца заробіш. Нсл.
2. говорйть вопрекн, спорйть. Нсл. 533. папраціўляцца—многократно сопро-тнвляться некоторое время.
•праціўлёньне-ня, предл.-ню, ср.—оопро-тнвленне.
•праціўнасьць-чі, ж. 1. протнвополож-ность.
2. протйводействне.
праціўнік
925
пруп
3. юрйд.—ненсполненне предпнсаннй властн. Таковы за такую праціўнасьць у савітую заруку упадаець. Стт. 272.
•праціунік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. тот, кто отрнцательно относнтся к кому, чему-л., протнводействует кому, чему-л.;
протнвннк; тот, кто выступает протнв кого-л. в споре, нгре н т.п.
2. юрйд.—ненсполняюіцнй предпнсаннй властн. Такога, яка праціўніка справяд-лівасьці Божае, горлам яго караці кажам. Стт. 273.
•праціуніца-цы-цы. ж. к праціўнік 1, 2.
•праціўны-ная-нае, 1.—протнвополож-ный. Нсл. 533. У праціўнай палавіцы двара сам гаспадар жывець. Нсл.
2. несогласный с чем-л., не соответст-вуюіцнй чему-л.; протнводействуюіцнй кому, -чему-л. Калі хто айцу й матцы праціўны будзе, удзячнасьці не атрымае. Кіт. 11611.
3. ненсполняюіцнй предпнсаннй властн. Астачу маемасьці праціўнага да столу нашага гаспадарскага ўзяці маеш, като-рую ўжо тот істы таковы спраціўнік вечне траціць павінен будзець.
КНІГІ ОНЛАЙН
