Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•прыдабрыцца,—cm. nod добрыцца.
прыдака 932 , прыёмна
•прыдака-акі-аццы, ж. 1. случай, неча-янность. Нсл. 500. Прыдака нейкая прылу-чылася. Нсл.
2. обіц.—неугомонный, непохожнй харак-тером на родных. Нсл. 500. He давядзі, Божа, што за прыдака хлапец, дзеўка. Нсл.
3. удалой-лая. Нсл. 500. Прыдака дзеўка, нікому ня спусьце, і ня ступе бяз штукі. Нсл.
•прыдані — прыданыя. Косіч 250. У нашага свата вярбовая хата, усе зь вярбы, з бярозы, прыдані ЦЬвяроЗЫ. Севершч.(Косіч 251). Едзьце, прыдані, вы дамоў, ды ня ганьце вы нашых двароў. Старадуб (Жнв. Старнна, 1910, 1, 102).
•прыданка-нк/-нцы, ж.—подружка не-весты, собнраюіцая подаркн в ея пользу на свадьбе н помогавшея ей шнть прнданое. Нсл. 500. Ідзе селі прыданкі, здрыгнуліся лаўкі а ня так яшчэ здрыг-нуцца, калі прыданкі нап’юцца. Нсл. Ня дзівіцесь прыданкі, што кароткі падар-КІ. Росуха Імгл.(Косіч 247).
•прыданкі-як—гостн от невесты, везу-іцне прнданое невесты к женнху. Ксл. Прыданкі прыехалі — пайдзем глядзець. Беліца Сян. (Ксл.). Ужо прыехалі прыданкі. Асінаўка Беш. (Ксл.). См. прыданыя. Ласкат. прыданькі. Уменьш., ласкат. прыданечкі. Прыданечкі да дамоў едуць, Тацяначку тут пакідаюць. Яблынка імгл.(Косіч 251).
•прыдапыя-ных, в знач. cyuf. 1. гостн от невесты, сопровождаюшне ее в дом женнха н везуіцне ее прыданое. Ар. Маладая паехала з прыданымі. Ар. См. прыданкі.
1. свнта, прыт.
•прыдаёцца, соверш. прыдалося-дасца, безлйч.—случается, удается. Нсл. 500.
Прыдаецца знайсьці, прыдасца й згубіць. Послов. Ня кажнаму так прыдаецца, як табе прыдалося знайсьці сякіру за лаўкаю. Нсл.
•прыдарылася, безлйч.—случнлося. Нсл. 500. Як табе прыдарылася дастаць грошы? Нсл.
•прыдатак-тку, предл. й зват.-тку, м.
—прнбавка(прнбавленне, Гсл.) Ксл., прн-бавка, особенно прн мене предметов. Нсл. 500; Ар. Што дасі прыдатак? Сураж. (Ксл.). Памяняў каня і ўзяў прыдатку пяць рублёў. Ар.
•прыдаткавы, -вая-вае—прндавочный. Нсл. 500. Прыдаткавая плата. Нсл.
•прыдаь&ц’ь-даю-даёш-аёць, несоверш. 1. представлять кого-л., подражая его голосу, телодвнженнямн н пр. Нсл. 500. Як раз прыдаець, прыдаець, прыдаў гаворку аканома. Нсл.
2. См. под даваць.
•прыдавацца-даюся-даешся; повел.-да-вайся-даваймася, несоверш., возвр. кім, 1. прнкндываться, прнтворяться. Нсл. 500. Прыдавайся, не прыдавайся, а мы цябе
пазналі. Нсл.
2. удаваться. Нсл. 500. Табе ўсё прыдаецца. Нсл. Ня ўсё ж табе будзе так прыда-вацца, часам другі раз што й ня прыдас-ца. Нсл.
прыдацца, -амся-асіся-асца-амося-ась-цёся: повел.-айся-аймася, соверш. 1. прнтво-рнться. Нсл. 500. Ср. прыдавацца, 1.
2. быть подобну, Нсл. 500. выйтн, уроднть-ся, вырастн похожнм на кого-л. На дзядзьку прыдаўся штукамі. Нсл.
3. удаться. Нсл. 500. Прыдаўся напрыказкі. Послов., Нсл. Твае штукі ня дужа табе прыдаліся. Нсл. Хлеб ня прыдаўся. Нсл. •прыдаць,—см. под даваць, даць.
•прыдачлівы-вая-вае, 1. счастлнвый, удачный. Нсл. 500. Прыдачлівы дзень. Нсл. 500. Прыдачлівы дзень. Нсл. Прыдачлівая сустрэча. Тм.
2. нравный, нмеюіднй особенный нрав(, своенравный С.) Нсл. 500. Прыдачлівы хлапец. Нсл.
•прыдачна, нареч. к прыдачны I. ,выгодно. Нсл. 500. Прыдачна купіў ты каня. Нсл.
2. удачно, кстатн. Нсл. 500. Прыдачна зьезьдзілі. Нсл. Прыдачна ты пад'ехаў к нам. Нсл.
•прыдачны-ная-нае—выгодный. Нсл. 500. Прыдачнага вымяніў каня. Нсл.
•прыдб-ань’йе-аны-аваць-аць, —см. под дбаць.
•прыдух\-ўхі-ўсе, ж.—недостаток кнсло-рода в воде подо льдом. Альманы, Лукава, Алтуш.(Крывіцкі: Полесье 171).
•прыдупіыць,—CM. nod душыць.
•прыдынірь-ню-ніш-не, соверш.—согреть умершего. Увечары наконадні Радаўніцы і другадня Хамінага тыдня зьбіраюцца людзі ў полю, нясуць дровы грэць бацькоў(хіба "дзядоў", С.). Навокал паляць цяпло; моладзеж скача перазь цяпло, гуляе ў гарыпні, у ката-мышку, у вяровачку. Калі глядзець з узгоркаў Дарагабужа на Задняпроўе, то можна бачыць множасьць цяпелцаўх да познае ночы чуваць крык і сьмех моладзежы ў гульні. Дарагабуж(Дсл-). На 40-вы дзень сьмерці сьвятара завуць да магілы памерлага, накрытай аўчынай, на като-рай засланы абрус ды гарыць сьвечка. Скончыўшы панахвіду, сьвятар сам, зьняўшы ізь сябе рызу, мае заслаць ёю магілу. Гэта ў мясцовай мове знача прыдыніць або ўгрэць памерлага. Навас-паскае Ельн.(Летапіс А. Карэйты. Дсл.).
•прыёханьне-ня, предл.-ню, ср.—прнезд. Нсл. 519. He ў пару тваё прыеханьне. За прыеханьням тваім і ён узьявіўся. Нсл. •прыёхаць,—см. под ёхаць.
•прыёдлівы-вая-вае—прнедчнвый. Нсл. 519. Адзін хлеб прыедлівы. Нсл.
•прые'мна, нареч. к прыемны,—прнятно. Ар.; Нсл. 518; Гсл. Прыемна слухаць такія весьці. Нсл. Ласкат. прыёмненька—очень мнло, прмтно. Нсл. 518. Прыемненька
прыёмнасьць
933
прызба
пацалаваў. Нсл. У царкву людзі зьбіра-юцца, Пану Богу кланяюцца і пакор-ненька, Госпаду Богу прыемненька. йз песнн ншцнх, Нсл.
•прыёмнасьць-гд, ж.—прнятность. МГсл.; Ар„ Нсл. 518. Ня маю прыемнасьці гўкаць із табою. Нсл.
•прыёмны-нвя-наг—прнятный. Нсл. 518; Ар. Прыемныя рэчы прыемна й слухаць. Нсл. Малітвы нашы ня прыемкыя, знаць, Богу. Тм. Ласкат. прыёмненькі. Нсл. 518. Прыемненькая гаворка. Нсл.
•прыёмца-цы, обш.— прнемшнк. получа-тель.
•прыязьліва, нареч. к прыязьлівы—дру-жественно, дружелюбно. Прыязьліва прымаў нас. Нсл. 518.
•прыязьлівасыіь-ш, ж.—дружеское рас-положенне. Нсл. 519. Знаю я тваю прыязь-лівасьць! Нсл.
•прыязьлівы-воя-вле—пнтаюіцнй прн-язнь, Нсл. 519. дружественный, друже-любный. Прыязьлівага маю суседа. Нсл. •прыязьніцца-нюся-нішся, повел.-нюся-НІШСЯ, повел.-НІСЯ-НІмася, взайм., несоверш., ЗЬ кім—входнть между собою в тесную дружбу, Нсл. 519. дружнть. Ты ня знаеш, з кім ты прыязьнішся, упрыязьнішся; ён чалавек некарысны. Нсл. 519. Соверш.
запрыязьніцца—войтн друг с другом в прнятельскне отношення. Нсл. 734. Як мы цяпер мяжсобку запрыязьніліся, дай Божа й па гроб нам жыцьу прыязьні! Нсл. Соверш.упрыязыііцца. Нсл. 519.—подру-жнться. См. прыязьніцца.
•прыязьньства-ва, предл.-ве, мн. ч.-вы, ср.—дружба, прйЯЗНЬ. Полацка-Рыская ўмова 1405 г.(Станг: Полацак, 144).
• прыяжджомы, -мая-мае—прнездный. Ар.; Груздава Пост.
•прыяліцца,—см. под яліцца.
•прьіяцелка-лкч-лцы, ж.—прнятельннца.
•прыяцель-ля, предл. й зват-лю; мн. ч., род.~ ляў—прнятель, друг. Іншыя (ангілы) Боскіх прыяцеляў мусульман. Кіт. 117а4.
•прыяцельства-ва, ср. 1. дружество, Нсл. 519. дружба. Давядзі мне тым свае прыяцельства. Нсл.
2. собйр.—дружба. Нсл. 519. Бяжы, там прыяцельства тваё чакае цябе. Нсл.
•прыяньне-ня, предл.-НЮ, мн. ч.-ні-няў, 1. благожелательность, усердне. Нсл. 519. Прыяньня ані каліва ў вас няма. Нсл.
•прыяць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, несо-верш., каму чаму, 1. благопрнятствовать; СПОСОбсТВОВаТБ. Сьпягліца; Агароднікі, М. Супрасль Белст.; Валожына. Ня надта ён прыяе нам. Сураж (Ксл.). Праведныя радзіцелкі, прыяйце, хлеба-солі засы-лайце і нас не забывайцеся. Любавічы імсь.(Ром. Уіп, 527). Свой свайму болей прыяе, чымся другому. Нсл. 519. Дзяў-чаты любілі яе, як "сусім сваю дзеўку”і любілі натолькі, наколькі ня прыялі гэнай праклятай "варопаўцы". Юст.
надвор’е прыяе—погода благопрнятс-твует.
здароўе прыяе—здоровье в порядке. Соверш. папрыяць. Сянно (Ксл.). Гэта ж твая родзінка так папрыяла табе. Нсл. 564(nod родзінка). Пятрок яму папрыяў. Сянно(Ксл-). Папрыялі жнейкі, дык і дажалі. Нсл. 519.
2. оказывать (кому-л.) расположенне, благосклонно относнться к кому-л. Мілосна глядзець на іх, як яны прыяюць. Нсл. 284(«од мілосна).
прыЙЮЧЫ, 1. прйч. наст. вр, к прыяць 1.
2. благопрнятный, благопрнятствую-ІЦНЙ, благосклонный. Супрасьль Белст.
напрыяць, (Нсл. 3\5уяю-яеш-яе,— доста-точно посодействовать, помочь, быть благопрнятным. Ну, напрыяў ты імне досіць, ніколі не забудуся. Нсл.
напрыяцця-яюся-яешся, 1. во многнх случаях доказать свою прнязнь. Нсл. 315. — напрыяць. Табе ніколі не напрыяешся, ты ня бачыш нашага прыязьньства. Нсл. 2. много наделать вреда, лукаво усерд-ствуя. Нсл. 315. Добра ты нам напрыяўся. Нсл.
•прыдзёрці, -дзярў-дзярэш-дзярэць-дзя-рэм-дзярыце; прош. вр.-дзер~дзерла, соверш., перех.—обозначнть лнннн паза в бревне "драпачом”. Шсл. Ня гэтак прыдзер бярвІНО. Слопішча Шацк. (Шсл.). Соверш.
прыдзіряць-аю-äeiu-ae. Шсл. Я буду прыдзіраць бярвеньня, а ты бартуй пакуль. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•прыдзяўбсьці, прыдзяўбці,—CM. nod дзяўбсьці.
•прыдзГрлівасьць-гр, ж.—прнднрчнвость. •прыдзГрлівы, -вая-вае—прнднрчнвый. МГсл.; Аш.
*прыдзіць-джу-дзіш-дзе, несоверш.—мочу нспускать. Нсл. 500. Хто гэта поыдзе, напрыдзіў каля дзьвярэй. Нсл. Соверш. напрыдзіць. Нсл. 500, •прыдзіцца, -джуся-дзішся, несоверш —мочу нспускать под себя. Нсл. 500. Кажную ноч прыдзіцца. Нсл. Соверш. упрыдзіцца—мочу нспустнть под себя. Нсл. 500. Упрыдзіўся па вушы гэты чекарысны клапец. Нсл.
•прыдзьвёрнае-нагй, в знач. отгл ймя cytp. —платёж за пропуск(в зданне, С.) куда-л. Ксл.; Нсл 500. Дай прыдзьвернага, a то ня пушчу ў хату. Нсл. Плаці прыдзьвернага — НЯ пушчу. Стаішча Чаш. (Ксл.).
•прыдзьвёрнік-гкгг, предл.~іку, зват.-іча, м.—швейцар. Гсл.
«прызабыцца,— см. под быць.
•прызапасіць,—см. под запасіць.
•прызба-бы, прызьбе, ж.—завалннка. Гсл.; Ар.; Шсл.; Ксл.; Растсл. Надабе насыпаць прызбу. Канавалова Куз. (Ксл.). Абсыпалі на зіму прызбу, каб цяплей было ў хаце. Ст. Л. выйшаў за імі на вуліцу і сеў на прызьбе. зсд. 96. Сядзіць на прызьбе
прызначоны
934
прыйсьце
бляды дзед. Купала(”Бацькаўшчына” Но. 24-25, 410-411).
•прызначоны, прйлаг. йз деепр. наст. вр. прызначаны 1. Нсл. 50і(поЭ прызначаць). Прызначонага ня мінеш. Нсл.
•прызначальны ліст—назначенне (бума-га).
•прызначальны склон, грам.—дательный (падеж).
•прызначаньне(прызначэньне, Нсл.), отгл. ймя суіц. к прызначыць во всех знач., 1. предназначенне, определенне. (Нсл. 501). Гэта Божае прызначэньне. Нсл.
2. назначенне. Нсл. 501. Прызначэньне сваё пан зьмяніў. Нсл.
3. устройство на службу; должность. •прыЗНачЙЦЬ-аю-аеій-ае, несоверш., nepex. 1. определять(предназначать, Шсл.). Нсл. 501; Ксл.; Шсл. Бог кажнаму прызначае, прызначыў долю. Нсл.
2. назначать, Ксл. определять. Нсл. 501. Пан назначае яму дажывотны хлеб. Бель. Выс. (Ксл.).
3. помеіцать, устранвать на какую-л. службу, должность.
прызначыць-чу-чыш-ча, соверш. к пры-значаць во всех 3-х знач., 1. определять (предназначять, Шсл.). Нсл. 501; Ксл. Што Бог прызнача, таго ніхто не перайнача. Нсл. Так яму Бог прызначыў-. пахаваць другую жонку. Ст. "Душа” сьмерць людзёў ня подле свайго зычзньня(ж по своему устроенню) а каго Бог прызна-ЧЫЦЬ. Демвд: Веров, 1896, II, 135.
КНІГІ ОНЛАЙН
