Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•прыпаль-лі', ж. 1. прнжжённое место. Нсл. 506. На прыпалі ўборзьдзе прадзярэцца. Нсл.
2. веіць нз прнжжённого матернала. Нсл. 506. Рукавіцы — прыпаль купіў, уборзьдзе разьлезуцца. Нсл.
•прыпалы-лдя-лае—подоспевшнй сверх чаяння, Нсл. 506. прнходяіцнйся. Работа на гэты дзень прыпалая. Нсл.
•прыпамятка-ткл-тецы, ж.—знак на память. Гсл.; Нсл. 507. Прыпамятку імне зрабіў, вока выкалаў. Нсл.
•прыпамінапь,—г« под помнець.
•прыпар-р у, предл. й Зват.-ру; мн. ч„ род.-раў, м. 1. самый разгар сельско-хозяйствен-ных работ, когда совместнлнсь пашня, сенокос н жатва, н когда более всего парнт, прнпекает, нк.: Пасоб, Но. 24. страда, напряженная летняя работа на полях(в пернод косьбы, жатвы). Ксл. Скора надыйдзе прыпар. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
2. самое жаркое время летом. Ксл.; нк.: Старцы, Но. 24. Сёлета часта бывае прыпар у сяле. Гравы Сян. (Ксл.); "У прыпар”, ст. А. Гаруна.
•прыпарны-ная-нае, прймг. к прыпар.
•прыпарная пара — прыпарніца. нк.: Старцы, Но. 24.
•прыпарнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —наннмаюіцнйся на работу на вреійя страрыіў’прыпару”). НК.: Пасоб, 114.
2. наемннк на летнне полевые н луговые работы. НК.: Очеркн, Но. 630.
•п рыпарніца-чы-і^ы, ж. 1. самое жаркое время летннх работ, когда всего более парнт. нк.: Старцы, Но. 24; Ксл. Настаець прыпарніца. Прудок Віц. (Ксл.).
2. жен. к прь'тарнік 1, 2.
•прыпарыла, деепр. наст. вр., соверш.—Стало знойно. Нсл. 507. На дварэ дужа прыпа-рыла. Нсл. Мусіць на дождж гэтак прыпарыла! Ст.
•прыпас-су, предл. й зват.-се, м. 1. запас(на черный день), Гсл. то, что прнпасено, прнготовлено на случай надобностн, нужды, прнпасы.
2. снасть, прнспособленне, Гсл. прннад-лежностн для какого-л. дела, занятня.
3. какое-л. оружне в путн. Гсл. Бяз прьтасу ў дарогу ня езьдзяць. Гсл.
•прыпасны-ная-нае—запасный. Нсл. 507. Прыпасны мех. Нсл.
•прыпасьвіць,—см. под пасьвіць.
•прыпасьці,—см. под падаць.
•прыпаш—земля, которую можна прн-бавнть к уже пахаемой земле. У нека-торых сёлах яшчэ былі грунты, горныя "на прыпаш”, або ”на праробак”, на павялічэньне ральлі гэтых сёлаў. Зьм. Даўгяла: Сьвіслацкая воласьць у 1560 г.(Наш Край, 1927, Сьнежань, 26).
•прыпавёстка-7тгкг-тг<ы, ж.—прнбавле-нне к повестн, рассказу. Нсл. 508. Прыпа-вестка лепі, як самая казка. Нсл.
•прыпаўз-аць-ьцг,— см. под поўзаць.
•прыпаўзкам, нареч.—ползком. Нсл. 508. Прыпаўзкам уцёк ад яго сюды. Нсл.
•прыпацемкам, нареч.—в пору, когда слегка станет темнеть. Шсл. Прыпацем-кам скончылі работу. Ст.
»прып-ек-ечак.—см. под прып.
•прьіпек-ку, на прыпеку, м.—шесток, плоіцадка между устьем н тонкой(?) кухонной печн. Уменый. прыпечак-wö. Ар.; Нсл. 507. Гаршчок на прыпечку. Ар. Пад прыпечкам драбязы, хто ведае, не кажы(зубы). Ар. Там лаўкі й прыпечкі яго, поговор.—почтн ненсходно пребы-вает. Нсл.
•прыпёк-аны-аць-ацца,—см. под пекаць. •прыпёр-ла-ці, прыпіраць,—см. под перці.
• прыпёрціся, прыпірацца,—под пер-ціся.
•прыпёт-аваць-аць,—см. под петаваць. •прыпёт-авацца-ацца,—под петацца. •прыпёўка-ўкг-ўцы, ж.—частушка. Ар.; Гсл. Вясельныя прыпеўкі. НК.: Дудар, 170. Пяюць прыпеўкі тыя дзеўкі, каторыя звыклі цягацца па местах. Косіч, 66. См. дрындуха, дрындушка.
•прыпёўкі-ўкяў, мн. ч.—разные хлопоты, нздержкн н многне мелочн. Нсл. 508. Запас на хату прыгатаваны, але прыпеўкаў яшчэ шмат надабе. Нсл.
•прыпеч-чы, ж.—песчаные берега, пляж. Жучк.: Топоннммка, 14. Кінулі човен на самай прыпечы. Жучк.: Топоннмнка. Куды ты сеў на самай прыпечы, схавайся ў лазьняку. бо рыба абача. Тм.
• прыпечча-ча, предл.-ччу, ср.—место около боковой стенкн печн. Шсл. Дзежку з блінамі пастаў ля прыпечча. Дукарка Сьміл. (Шсл.)
• прыпёк-ку, м. 1. прнпёк, увелнченне в весе хлеба по сравненню с весом затра-ченной мукн. Ар.
1. в выражтйй-. збоКу прыпёку—О КОМ, ЧвМ-л. неважном.
•прыпёка-к/, дат., предл. прыпёццы, ж. 1. жндкнй творог co сметаною. нк.: Очеркн.
2. мягкнй картофель co сметаной, с маслом, с салом, с яйцамн. нк.: Очерка, 7,8.
3. чнстая сметана. нк.: Очеркн, 7, 8.
4. толченный мак, конопля в постные днн, намазанные тонкнм слоем на "сачэнь", отчего последннй становнтся "ляпням”. НК.: Очеркн, 7, 8. Ср. прыварак. •прып-якаць-ячы,—CM. nod пячы.
•прыпяўні-яў—прнпевы. ПНЗ.
•прып-яць-інаць,— см. под пяць I. •прып-яцца-інацца,— см. под пяцца. •прыпінаньне-ня, предл.-ню, ср.—выго-варнванне, упреканне. Нсл. 507. Прыпі-наньне твае не справядлівае. Нсл.
прыш'нкі
942
прыраджоны
•прыпГнкі-на/с, мн. ч.—упрёкн. Нсл. 507. Я цябе ўзгадаваў, а ты імне яшчэ й прыпінкі гўкаеш. Нсл. He гляджу я на твае прыпінкі. Тм.
•прыігіс-аваць-аць,— см. nod пісаць.
•прыпіс-авацца-аі(^а, — см. nod пісацца.
•прыплодак-дк«, предл. й зват.-дку, м. —прйплод. Шсл. Гэты жарабочак — прыплодак ад гнядое кабылы. Ст.
•прыпл-очаны-очаваць-аціць, —см. под плаціць.
•прыплак-аны-авачь-ячь> — см. nod пла-каць.
•прыплатка-ткі-тцы, ж.—прнбавка к плате, Нсл. 507. то, что прнплачено, прйплата. He вялікая прыплатка, дый тае шкода. Нсл.
•прыплік-аць-нўць,— см. nod заплікаць.
•прыплГснуць,—см. под пл'іскаць.
•прыплям-іць-лены,— см. под пляміць.
•прыпляскаць,—<■.«. nod пляскаць. •прыплынуць,—nod плынуць.
•прыпл-ысьці-ывачь,— см. nod плысьці.
•прыплюс-кнуты-кнуць-нуць, —CM. nod плюскаць.
•прыплюшч-ыць-ыцца, — см. под плюш-чыць.
•прыполак-лка, м.—доска горбыль. Шсл. Каб прыполкамі якімі забіць дзірку. Ст. •прыпрос-(Г, предл. й зват.-се, м.—прйГЛа-шенне. Бяз прыпросу зьяжджаліся госьці. Гарун.
•прыпр-агаць-э гчы-эжаны,—см. под зап-рагаць.
•прыпрэжка(прыпражка, КслУжкі-жцы, ж.—прнстяжная(лошадь, С.). мгсл., прй-стяжка. Нсл. 508.
•прыпратаць,—cm. nod пратаць II.
•прыправа-вы-ве, ж.—снаряженне хозяй-ственного орудня. Нсл. 508. Прыправа касы, сахі і інш. Нсл. Уменьш. прыпраўка-ўкі-ўцы. Прыпраўка ворчыка, перадка да калёс. Нсл. 508.
•прыпра-віць-ўлены-ўляць, —cm. подпра-віць II.
•прыпудзіць,—CM. nod пудзіць.
•прыпўньНІК-КЛ, npeäA.-ку, зеат. прыпунь-ніча, м.—прйстройка к сенному сараю. Ксл. У прыпуньніку арэдалы. Ухлё Чаш. (Ксл.).
•прыпўсьнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —прннадлежность в ткацком станке, Ксл. прут, вкладываемый в пробонну перед-ней колодкй ткацкого станка. нк.іОчеркя, Но. 330. Прыпусьнік папраў. Сьвятцы Гар. (Ксл.). Нажав одйн правый ”панож”н тем прнподняв соответствуюіцйй ”ніт" в месте с половннною частью продетой сюда основы, ткачлха образует отверс-тне между бердом н "прыпусьнікам"', чрез это отверстне справа влево скользнет челнок. НК.: Очеркн, 164.
•прыпу-сьціць-шчаць,— см. nod пусьціць. •прыпынак-нку, предл. й зват.-нку, м. 1. задержка, препятствне. Гсл.
знакі прыпынку, грам.—знакн препн-нання. Перапісаўшы, паставіць, ідзе надабе, знакі прыпынку.
2. прнстанніце. Гсл.
•прыпыт-аны-аваць-аць,—см. nod пытаць. •прыпьіт-авацца-аг/ця,—nod пытацца. •прыробак-бку, м.—участок на пусту-юіцнх землях. ( Чэлядзь нявольная мела) ПрыробкІ Ü бонды. Ст. Акты.
•прыроб-лены-гчь-ляць,— cm. nod рабіць.
•прырода-ды, дат., предл.-дзе, ж. 1. прнро-да.
2. врожденное свойство, Ксл. врожденное нлн естественное свойство от рождення. Нсл. 509. Прырода ў яго такая. Гараватка Меж. (Ксл.). Прырода ягоная такоўская. Нсл. Імне прырода не дазваляе піць. Тм. Гэта ў яго прырода, што палцы зрась-ліся. Нсл.
•прыродак-дк7, м.—прнродное свойство, прнрода. Дсл. Палагея ўсім зьміям маці(старая зьмія з прыродку). Ельн. у. (Дсл.).
•прыродавёд-da, предл. й зват.-дзе, м.—тот, кто заннмается прнродоведеннем.
•прыродавёда-ды-Озе, ж.—прнродове-денне, естествознанне.
•прыродавёдка-дкг-дцы, жен. к прырода-вед.
•прыраб-і'ць-лячь,— cm. под рабіць. •прырахманіць,—cm. nod рахманіць.
•прырада-Оы, dam., предл.-дзе, ж. 1. спе-цнальное устройство, прнспособленне для какой-л. целн(нзмеренне чего-л., управлення чем-л., контроля н наблю-денне над чем-л. н т.п.)—прнбор. Под нменем "прырад" разумеются вспома-гательные прй страпне предметы. Впро-чем н многне другне работы нмеют свон отдельные "прырады”. нк.: Очеркн, Но. 169.
оптычныя прырады—оптйческйе прн-боры.
меральная прырада—нзмерйтельный прнбор.
прырады да пісаньня—пнсменный прн-бор.
электрычная прырада—электропрн-бор.
лятунскія прырады—авнопрнборы.
2. комплект, набор предметов для какого-л. пользовання, прнбор.
прырады да галеньня—брмтвенный прйбор.
3. спорт.—снаряд.
прырада да пушчаньня—снаряд для метанйя.
• прыра-еньне-ены-евачЬ’іЦб’-см- noäpa-іць.
•прырадзіць,—cm. под радзіць.
•прыраджоны-ная-нае, 1. прйродный. Гсл.; Нсл. 509. Пан Бог даў яму прыраджо-ную навуку й розум. Кіт. 51а4.
2. (прнсуіцнй от рождення, С.) врождён-ный(прнрождённый, С.). мгсл. Прыра-джоны знак на лобе. Нсл 509.
прыраджэноц
943
прысады
3. такой, который нмеет все данные для какой-л. деятельностн, прнрождённый. Прыраджоныя здольнасьці.
4. от рода суіцествуюіцнй. Нсл. 509. Мой прыраджоны конь. Нсл.
5. родственный, родной. Нсл. 509. Пры-раджоная кроў. Нсл.
прыраджоны брат—сводный брат. (Стт. 1529, Сл.).
прыраджоны тубылец—коренной жн-тель данной местностн(страны, С.). Тм. •прыраджэнёц-нца, предл.-нцу, зват.-нча, м.—уроженец, коренной жнтель. Нсл. 509. Ён наш прыраджэнец. Нсл.
•прыраджэнка-нкг-мцы, ж.—уроженка. Нсл. 509. Яна туташняя прыраджэнка. Нсл.
•прыраджэньне-ня, предл.-ню, ср.—прн-родное свойство, Нсл. 509. натура(харак-тер, нрав, темперамент). Яго такое прыраджэньне. Нсл. Ён ад прыраджэньня такі. Тм.
•прыразіцца,—см. тд разіцца.
•прыраканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к прыракаць,—обеіцанне. Нсл. 509. Прыра-каньне я табе на гэта не даваў. Нсл.
•прыракаць-аю-аегд-ае, несоверш., што, каму—обеіцать, давать слово. Нсл. 509. Што толькі ён прыракае альбо прырок, ніколі нікому ня спраўдзіць. Нсл. Соверш. прырачы, -ракў-рачэш-рачэць-рачэм -рачыцё-ракўць; прош. вр.-рок-ракла-раклі; повел.-рачы—обеіцать, дать слово. Нсл.509. Калі што Богу прырачэ і людзём і тое спраўдзіць. Кіт. 664. Хто каму што прырачэ, пры слове стаяць. Тм. 36616. Деепр. наст. вр. прырачоны—обеіцанный. Нсл. 509. Прырачонага падарку, гасьцінца ня прывёз. Нсл. Прырачонага слова ня помніш. Нсл. Отгл. ймя суіц. прырачэньне-ня, предл.-ню—обеіцанне. Нсл. 509. Даў прырачэньне прыехаць, дый ня прыехаў. Нсл.
чыні'ць прырачэньне—давать обет. Выдаюць дзесяціну і чыняць прыра-чэнызе. Кіт. 663.
КНІГІ ОНЛАЙН
