Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. орнамент.
•прыбочны-ная-ное, 1. находяіцййся всегда прн боку, прн поясе. Нсл. 496. Прыбочны нож. Нсл. Прыбочная каліта. Тм.
2. находяіцнйся безотлучно прн каком-л. лйце. Нсл. 496. Прыбочнага чалавека мае пан. Нсл.
• прыбабоны-ндў едйнств. ч. нет.—пред-рассудкн. Ксл. Усё гэта бабськія прыба-боНЫ. Кузьміно Гар. (Ксл.).
•прыбадзяцца,—под бадзяцца. •прыбайдосіць,—с*. под байдосіць. •прыбалёць, -см. под балёць, баліць. •прыбавак-ДЎку, предл. й зват.-йўку, м.—то, что прйбавлено, прйбавленйе. Гдзе бы каторая рака гранічная на чый бераг, пясок няўпрыцям сыплючы, прыбавак чыніла, тот прыбавак маець быці таго пана, чый бераг ёсьць. Стт. 364. •прыбёгчы,—см. под бёгчы.
•прыбёдніцца,—под бедніцца.
•прыб-ёлены, -яляньне-яляць-яліць,— см. под бяліць.
•прыбіраньне-ня, предл.-ню, отгл. ймя суіц.(к прыбіраць, прыбірацца)—украшенде (действйе). Дружкі, сваты й свацьці займаюцца прыбіраньням маладых. Кіт. 207. Прыбіраньне маладое да вянца. Нсл. За тваім прыбіраньням і да царквы не пасьпеем. Нсл.
•прыбіраць-а/о-йеш-аг; повел.-ай-айма, несоверш. каго-што—украшать. МГсл.; Ар.; Ксл. 495. Караваю мой раю, я ж цябе прыбіраю. Старадуб.(Жнв. Старнна, 1910, 1, 97). Дзяўчаты прыбіраюць браму, крыж ля дарогі. Ар. Прыбіралі абразы. Ар. Соверш. папрыбіраць—украснть многое. Деепр. наст. вр. папрыбіраны—(о МНОГЙХ). Ар. Ідзець яна, дык ідзець —■ аж у лесе стаіць палац, аж там у вусіх пакоях папрыбі-рана І НІКОга НЯМа. Н.(Афанасьев,ІП, 1914,105). 2. наряжать кого-л. прнменяя "прыборы" —украшення. Ар. Маладую прыбіраць да вянца. Ст. Кажная матка любіць прыбі-раць, прыбраць свае дачкі. Нсл.
3. што з чаго, употр. очень редко: убчрать. Прыбірай із сталоў. Mix.
прыбраць, -бярў-рэш-рэць-рэм-рыцё -рўць, 1. тверш\к прыбіраць Г),—украснть. Ар.; Mix.; Ксл.; Нсл. 495. Прыбяры пень І пень харошы. Послов., Mix.; Нсл. Трэба прыбраць абразы к сьвяту. Mix. Толькі шкода мне белай бярэзкі, што так пышна прыбрала ЗІма. Машара(Калосьсе, кн. 1 ая 1935 г.,стр. 8). Яе (ялінку) нам прыгожа прыбралі у чыр-вань, у белы СЬНег. Салавей С’Бацыс”, Но. 1-2/437-438). Надабе прыбраць кут. Слабодка Куз. (Ксл.). Дачку прыбрала ў кветкі мама. Кл.: Каліна, 165. Сказаў ён, каб прыбралі стол і паставілі там усялякае ежы. Уселюб Н.(Демвд.: Веров II, 1896, 118),—СДелать более красочным, выразйтельным йлй более сложным (речь, слог), сделать полнее, богаче по внутреннему содер-жанню (жйзнь, суіцествованйе).
прыбраны
928
прыгода
2. соверш. к прыбіраць 2.—нарядйть, прйменяя прй том украшенйя.
3. тверш. к прыбіраць 3, употр. очень редко —убрать. Mix. Деепр. наст. вр. прыбраны, 1. украшенный. Ар. У іх дом заўсёды прыбраны. Беліца Сян. (Ксл.). Абразы хораша прыбраныя. Ар. Стаяць старыя галіны, прыбраныя шэраньню. Каласкі, 1955 г., Но. 29-30, стр. з. Я (бярозка) ля дарогі, як дзяўчо стаю, беленька прыбрана на сяло гляджу. ЧЧ.(Б. Студіс, ІІ-І, 1969, стр. 83).
2. наряженный с прнмененнем украше-нйй. Як ён хораша прыбраны!
•прыбіраньнік-г'ка, предл.-іку, зват.-іча, м.—тот, который украшает.
•прыбіраньніца-г^ы-^ы, ж.—та, которая украшает йлй одевает с украшенйем.
•прыбірацца-аюся-аешся, несоверш.(к пры-брацца)—наряжаться, прйменяя прй том украшенйя. Галечка прыбіралася, да ЦарквЫ йшла. Росуха Імгл.(Косіч 56). He замінай, няхай дзеўкі прыбіраюцца, прыбяруцца. Нсл. 495. А ў ране-ране, у новай сьвятліцы, тама Сонечка прыбі-ралася, трыма мылцамі ўмывалася. Старадуб.(Жнв. Старнна, 1909, 1, 83). Соверш. прыбрацца, -бярўся-бярэшся-бярэцца, бярэмся—нарядйться, прнменяя прй том украшенйя. Ар. Сонца прыбралася чыр-8ОНЫМ колерам. Шакун: Сьлед, 10. Прыбраў-ся ты, як на баль. Ст. Прырода прыбра-лася ў восенскія краскі. Ю. Жывіца(Прыйсьце, Ho. 1). Деепр. наст. вр. прыбраўшыся. Ар. Убірайцеся а прыбірайцеся, дзяўчаты! Яны ўжо ладне як убраўшыся а прыб-раўшыся. Ар.
•прыб-іваць-іць,—под біць. •прыб-івацца-шдй,—см. под біцца. •прыблГзна, нареч.—прйблйзйтельно. Мгсл.
•прыблуд-да, предл. й зват.-дзе, обш. 1. домашнее Жйвотное, оставшее от своего стада й зашедшее в чужое селенйе. Нсл.495; Шсл. Прыблуда, прыблудка няма чаго мець за свайго. Нсл. Уменьш. прыблудак-дка. Нсл. 495,—Жйвотное, отставшее от своей семьн й зашедшее на чужнй двор. Гэта ня наша ягнё — нейчы прыблудак. Ст.
прыблудачак-чка, уменьш. к прыблудак. Нсл. 495. Да прыблудачка-жаробачкі гаспадар знайшоўся. Нсл.
2. ругательное слово на новопрйбылого, Нсл. 495. чужак, прйшелец. Мы туташнія, а ты прыблуд, прыблудак. Нсл. Пад звоны зброі, путаў звоны, nqd сьвіст разью-шаных прыблудаў, брыдзеш зь няведа-МЫХ старонаў. Купала(”Бацькаўшчына” Но. 24-25, 410-411). Па зямлі маёй блудзяць прыблўды. Кавыль: Пад зорамі, 12.
прыблўда-ды, обгц., презр.—чужак, прй-шелец. Біў кулямі прыблудаў ён. Лойка: Л. песьня. См. прыблуд 2.
•прыблўдны-ная-нае—чужой, прйстав-шнй не к своему стаду. Нсл. 495. Прыблуд-ная авечка, стачыніна. Нсл. Прыблудная бабка. НК.: Бабы, н 6.
•прнблу-дзіцца-длсацца,— см. под бл'у-дзгць.
•прыблукуняцца,—под блукуняцца.
•прыбраньне-ня, предл.-ню, собйр., ср.—ук-рашення. Вынясі свае прыбраньне ў камору. Ст. Ніякае прыбраньне не пры-стаець к гэтай дзяўчыне. Нсл. 496. См. прыборы. Ласкат. прыбраньніка-кд. Нсл. 496. Жаль пакінуці айцоўскага падвор’іка, матчынага прыбраньніка. Нсл.
•прыбра-ны-аі/ь І,—см. под прыбіраць. I. •прыбр-аўшыся-<іцца,— см. под прыбі-рацца.
•прыбуд-оваваць, -аваньне-аваны-аваць, —см. под будаваць.
•прыбудав-аўшыся-агацца,—под буда-вацца.
•прыбудоўка-ўкі-ўцы, ж.—прйстройка. Гсл.; Нсл. 496.
•прыбытак-тку, предл. й зват.-тку, м. 1. прйбыль. МГсл.; Шсл.; Нсл. 496. 3 прыбытку галава не баліць. послов.—от прйбылл голова не 6олйт. Н.(ЧЧ. 114). Прыбытку з гэтага табе мала будзець. Нсл. Дзе прыбытак чуюць, там памагачы начу-ЮЦЬ. Послов., Рапан. 248.
2. доход. Нсл. 496. Хоць малы прыбытак a ўсё ёсьць. Нсл.
•прыбы-ваць,—см. под быць.
•прыбыцьце-^я, предл.-цю, ср.—прйбытае. МГсл.; Нсл. 496. Просьле твайго прыбыць-ця. Нсл. На тваё прыбыцьце даў Бог сына. Нсл.
•прыгода-ды-дзе, ж. 1. случай. Стт. 1529, сл.; Гсл. Такжа а галаўшчыну ў таковай прыгодзе хочам быці суджана. Стт. 1529, уп, 23. Каторыя людзі умысьле нэмаз (араб., малітвы) ня кланяюцца, у тых людзей іману(араб., веры) нет. Абарані, Божа, ад такой прыгоды. Кіт. 3965.
Прыгода зь дзядком-балшавіком, ай-каньне ягонае стаяла яму ў ваччу. Дзьве Душы. Прыляцеўшы на злую прыгоду (пажар), кідаўся ў вагонь. Дзьве Душы, 100. Абдзіраловіч, здаецца, ужо з год, як ня меў прыгоды ня толькі піць, але йбачыць гарэлку. Тм. 164. Неўспадзеўкі з наймен-шае прыгоды... загучыць тый мотыў. Дзьве Душы.
2. обстоятельство(событйе, факт, сопут-ствуюіцне чему-л., могуіцне влнять на что-л., С.). Стт. 1529, сл., повод(обстоятель-ство, могуіцее быть основанйем чего-л., прйчйной чего-л., С.), прйЧйна. Гсл. А ў іншых прыгодах, апрача тых бодкаў... урадніцы нашы земскія й месцкія тако-вых лістоў запаведных...ня...маюць прыймаеаці. Стт. 1529,1, 10.
прыгодна
929
прыгадзі'ла
3. прнключенне, пройсшествне. Гсл. Ну, a вы, квіт за квіт раскажыце, спадару мой, аб сваіх прыгодах з тэй пары. Дзьве Душы, 170.
4. нечаянное, непрнятное прошествне, обстоятельство. Нсл. 499. У прыгодзе памажы суседу. Нсл. Якая прыгода тут вам сталася, што вы сталі на дарозе? Нсл. Зарзалі конікі ля броду, чулі яны на сябе прыгоду, што брат за сястрою гоніцца. Нз нар. песнн, Нсл. Каторы чалавек хоча сабе борздай бяды або прыгоды, той чалавек няхай пры азане(араб., гуканьне пяцьцём на малітву) сегось-ветныя слова гутарыць. Кіт. 92610. Пера-нёс я прыгодаў нямала. Кавыль; Ростань, 32.
з прыгоды, (Скар. І.Ц.) 1. по случаю чего. Ловаў зьвярыных нет, адно акалічныя сёла, гонячы, зьвер да іх з прыгоды запудзяць. Даўгяла: Сьвіслацкая воласьць у 1560.(Наш Край, 1927, хп, 30). Імне перака-завалі, з прыгоды вашага выступу на сходзе, сусім што іншае. Дзьве Душы, зо. 3 прыгоды вясельля ёй прыслалі падаркі. 2. вследствне какого-л. обстоятельства. Апошнія два гады Макасеі жылі на Каўкаскіх курортах, а з прыгоды рэво-люцы й голаду ў М. Макасей надумаўся купіць у Пяцігорску дом. Дзьве Душы. 3 прыгоды судно ся разьбіла. Стт. 373. На ўсякую (кажную) прыгоду—на всякнй случай. Глядзі ж прыдзі на ўсякую прыгоду. Дзьве Душы, 74.
быць, знадабіцпа ў прыгодзе—оказать помоіць прн необходнмостн, нужде, прн случае. Панічыку! Пусьці мяне, я табе буду ў вялікай прыгодзе. н.(Афанасьев, п, 1914, 292). Я табе ў вялікай прыгодзе знадаблюся. Погар(Афанасьев, II, 1914, 196). •прыгодна, 1. нареч. к прыгодны—выгод-но, кстатн. Нсл. 499. Прыгодна зроблена. Нсл. Прыгодна ты падыйшоў к нам. Нсл. 2. уместно.
•прыгодны-ная-нде, 1. полезный, выгод-ный(благопрйятный, С.). Нсл. 499. Пры-годны дзень к сяўбе. Нсл.
2. удобный. Прыгодная каса, хаса. Нсл. 499.
•прыгожа, нареч. к прыгожы, 1. краснво. Нсл. 499. Гсл.
2. прнятно. Нсл. 499. Прыгожа пяюць. Нсл.
3. часто с отрйцанйем—прШШЧНО. Нсл. 499. Ня прыгожа робіш, гўкаеш, паніч. Нсл. Ня прыгожа панічу быць тут, чапацца з п’яным. Нсл.
прыгажэй, ср. ст.кпрыгожа, 1. красйвее. Нсл. 499. Двор цяпер прыгажэй выглядае. Нсл.
2. прнлйчнее. Прыгажэй панічу за кніжкаю сядзець, чымся тут глядзець. •прыгожы-жыя-жае, 1. краснвый. Нсл. 499. Прыгожы хлопчык, дварок. Нсл. Прыгож будзе й гэты хамут на гэта-кага каня. Тм. Ср. cm. прыгожшы. Нсл. 499. Дугу прыгожшую выбяры сабе. Нсл.
2. чаше всего с отрйцанйем—прйЛйЧНЫЙ. Нсл. Нсл. 499. Ня прыгожае ты сказаў слова. Нсл.
•прыголаўе-^я, предл.-ўю, ср.—возглавне, подголовок, Нсл. 499. нзголовье. Пашукай ключыка пад прыгалоўям. Нсл.
•прыгон-на, (НК.).-ну, предл. й зват.-не, м.—обіцая хозяйственная работа кре-постных, высланых йз деревень на помеідйчын поля, луга й проч. нк.,Подпос. 85. Людзі хадзілі на прыгон. Бабінічы віц. (Ксл.).
2. крепость, крепостное право, Ксл. крепостнйчество. Жупраны Аш.
3. собранне работннков, прнгнаных на баріцйну. Нсл. 499; НК„ Под. пос. 85. Двума прыгонамі вывезьлі гной. Нсл.
4. прннужденле. Мы бяз прыгону робім. Нсл. На яду прыгону няма. Нсл.
•прыгонка-нхг-нцы, ж.—работннца, выг-нанная на баріцйну, Нсл. 499. крепостная крестьянка. Прыгонкі пяюць. Нсл. См. прыгоньніца.
•прыгонны, прйлаг. к прыгон. НК.: Под пос. стр. 85.—крепостной(крепостннческйй, С.). Нсл. 499. Прыгонныя дні. НК.: Пособ. 100. Прыгонная работа. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
