Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. развязываться, распутываться. Конь гэты сам заўсёды прастаецца, распрас-таўшыся ходзе. Нсл. 529. Соверш. распрас-тайца-аюся-аешся, 1. распутаться, осво-боднться ОТ пут. Нсл. 558. Прйч. прош. вр. распрастаўшыся. Коні, распрастаўшы-ся, ходзяць. Нсл. 558.
2. распрямнться. Намоклая вяроўка ніяк не распрастаецца. Нсл. 558.
3. распластаться, лечь телом к земле, к поверхностн чего-л. Ня лезь да мяне; піхну, дык і распрастаешся. Нсл. 558.
4. распростереться, занять много места. Распрастаўся, бы ў сваёй хаце. Нсл. 558. •прастач-ачд, предл.-ачў, эват.-ача; мн. ч-чы-чоў-чом-чамі-чох, м„ неол.—выпря-мнтель.
•прастўха-ўхг'-усе, ж.—простая, белая водка. Мы людзі простыя і прастухі вып’ем. Нсл. 530.
•прастыглы, -лая-лае—простывшнй. Прастыглая каша, масла не разыхо-дзіцца. Нсл. 530.
•прасьлёплы, -лая-лае—ослепленный. Твае вочы прасьлеплыя, што гэтага ня бачаць. Нсл. 529.
•прасьліца-цы, дат., предл.-цы, ж.—прялка для прнвязывання куделн. Гсл. У прась-ліцу ўвязалі кудзелю. Асташова Чаш. (Ксл.). См. прасьніца.
•прасьнёвы-вйя-вае, прйлаг. к просьцень. Прасьнёвыя НІткІ. НК: Очеркн, 154.
•прасьняк-ка, предл.-кў, зват. прасьняча, мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—Прес-НЫЙ хлеб. НК: Очеркн, 10.
•прасьняціна-ны-не, ж.—пресное куша-нне. НК: Очеркн, 10.
•прасьніца-г/ь/, дат.. предл.-цы, ж.—прялка (для прнвязывання куделн.) Шсл.; Ар.; Гсл. Увязала ў прасьніцу новую кудзель. Ст. См. прасьліца.
•прасьвётна, нареч. к прасьветны—проз-рачно. Ар.
•прасьвётнасьць-ір, ж.—прозрачность.
• прасьвётны-ная-нае—прозрачный. Ар. Пад прасьветным ураджаем цьвіцее ўцехаю прастор. Салавей: Сіла, 47.
•прасьцёнак-нка, предл.-ку, м. 1. дорожка между полямн; прямая дорога, ндуіцая между двума пахотнымн полямн н нх разделяюіцая. Прасьценкам цераз жы-ты йшлі. Стасева Выс. (Ксл.). Ідзі прасьцен-кам, пакуль на дарогу выйдзеш. Нсл. 530. См. сьценка.
2. простенок.
•прасьцёнкавы-вая-вае—относяіцнйся к нежевой дорожке. Едзь прасьценкаваю дарожкаю. Нсл. 530.
•ПраСЬЦеНЬ \-СЬНЯ, предл.-СЬНЮ, м. 1. простак, слабоумный. Прасьцень ты, прасьцень! цябе й малы ашукае. Нсл. 530.
2. род. п.-цёне,—прямнк-дорога. Як паедзеш на прасьцень, прастоіш цэлы дзень. Послов. Нсл. 530. Едзь сьмела прась-цянём: баржджэй у дварэ будзеш. Нсл.
прасьцёнь II
919
апратававда
•прасьцень II,-w, ж.—свет, проходяіцнй сквозь іцель стены. Ад прасьцені троху відаць. Нсл. 530.
•прасьцяг-ягз’, предл.-язе, зват.-яжа, м.
—пространство. Гсл. Пайду я да тых сенажацяў, дзе ў цьвеце прасьцяг зала-ты. Салавей: Сіла46. Люблю ЗЯМЛІ ПрасЬЦяг. Гарун. Перад намі неведзі прасьцяг. Кавыль: Ростань, 5. Я тады яшчэ ня ведаў, за што крывавяць мой прасьцяг. Тм. 40. На ўвесь прасьцяг... музыка грыміць. Н. Плевіч ("Маладосьць”, Но. 4.1967, стр. 79). Ночка гэтая прыйдзе бяссонная, праглыне і прасьцяг і вЯКІ. Крушына: Лебедзь 34. Вокам КІНЬ у далёкі прасьцяг. Рунь 26.
•прасьцяг-аць-нуць,— см. под цягнуць.
•прасьцяг-ацца-нўццд,— см. под цягнуцца. •прасьцяк-яка, предл.-якў, зват.-яча; мн. ч-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ, м.—просто-душный, бесхнтростный человек. Мы людзі ня хітрыя, прасьцякі. Нсл. 530. Уменьш. прасьцячок-wü, предл.-чкў, зват. прасьцячку; мн. ч„ дат.-ЧКОМ, мн. ч„ предл,-чкох. Ты мяне прасьцячка знашоў, што ашукаць хочаш. Нсл. 530.
•прасьцяня-ні, обш,.—простак, глупец. Які ж ты прасьцяня, і гэтага ня знаеш. Нсл. 530.
• прасьцячка-чкі-чцбі, ж.—простодуш-ная(бесхнтростная, С.) женіцнна. На прасьцячку ты на мяне лўчыў, а другая б табе не даравала гэтага. Нсл. 530.
•прасьці, прадў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё, несоверш., nepex й без. доп.—ГіряСТЬ. Ар.; Шсл. Няма калі й прасьці: яшчэ каля печы тупаю. Ст. Увечарыўжо ня прала, а ніткі сукала. Ст. Соверш. папрадаць-аю-аеій-ае—прясть относнтельно непродолжн-тельное время. Ар.; Шсл. Хоць увечары ўжо папрадала, a то ўдзень усё ня было калі. Ст. Соверш. папрасьці—спрясть всё, многое. Соверш. спрасьці—спрясть. Ар. Прйч. спрадзены—спрядённый.
•прасьціня-чі-«/, ж.—простота. НК: Дудар, Но. 49; Варлыга: Назіраньні 29. Я крытыкам адно зазначу за прасьціню сеайго пяра. Кл.: Каліна 27.
•прашапацець,—см. под шапацець.
•прашавярэніцца, -нюся-нішся. соверш. —провнннться в нарушенлн прнказання. Нсл. 534. Выбачай, паночку, прашавярэ-ніўся я‘. не зрабіў я так, як ты казаў. Нсл. •прашэньнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —проснтель. Ар.
•прашэньніца-г)ы-і)ы, ж.—проснтельнн-ца. Ар.
•прашмўляць,—см. под шмуляць.
•прашныхарыць,—под шныхарыць.
•прашпарт-wa, предл. й зват.-це, предл. —паспорт. Ар.; Варсл. Дзядзька згубіў прашпарт. Варсл. Пісар за хабар выдаў яму прайтарт. Варсл.( под хабар).
•прашчалыга-ыгг-ызе, м.—пройдоха, плут, мошенннк. Аш. Досыць было якому прашчалызе вымавіць гэтае слова(”шпі-
ён празь людзіну, і яго як га бязь ніякае крытыкі паўтаралі людзі часам на'т разумныя й пасьцівыя. Леск. Ш, 338.
•прашчэрбка, -бкі-бцы, ж.—сквозная треіцнна в глнняном нлн чугунном сосуде. Нсл. 535. Гаршчок із прашчэрбкаю купіў. Нсл.
•пратока-окі-оццбі, ж.—проток. Гсл. •праточ-аваць-ыг^б,— см. под тачыць I. •праточ-авацца-ыцца,— см. под тачыцца. •пратаць 1-аю-аеш-ае, несоверш., перех. —надевать(верхнюю одежду, С.). Нсл. 536. Ня пратай на сябе мае сьвіткі, напрані сваю. Нсл.
ЛПўЛНучь-нў-нёш-нёць, соверш., перех.— одеть(верхнюю одежду, Ар.). Шсл.;Ар.;Ксл.; Дсл. Апрані кажух. Раіны Аз. (Ксл.). Няма чаго на плечы апрануць. Ст. Апрані кажушок, выйдзі на вуліцу ды гукні дзеўку. Дсл. Прйч. апранены—одет кем-л. в верхнюю одежду. Несоверш. апратаваць-тую-туеш-туе, 1. одевать(верхнюю одежду, Ар.). Давай, баба, кажух апра-таваць. Дсл. Апратавай, апрані дзяцё добранька. Нсл. 366.
2. есть с жадностью. Дсл. Парабкі так і апратуюць кашу. Дсл.
3. бнть. Дсл. Давай Міхась апратаваць Іванку. Дсл.
напранўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, 1. со-верш. к пратаць I, напратаваць I, перех. —надеть(верхнюю одежду, С.) Нсл. 536, 315; Ар.; Растсл. Напрані сваю сьеітку. Нсл. 536. Прйч. напранены, (Ар.), напрануты, (Нсл.) 1.—надетый сверх ннжней одежды. Нсл. 315. Сьвітка не напранута добра. Нсл. 2. соверш. к напратаваць 2,—накрыть. Напрані мяне кажушком, нешта імне сьцюдзена. Нсл. Несоверш. напратаваць-тую-туеш-туе; повел.-туй-туйма, несо-верш., перех.—надевать(верхнюю одежду, С.), накндывать на себя что-л. Нсл. 315. He напратуй майго кажушка, напрані свой. Нсл.
2. укрывать(накрывать, С.) Нсл. 315. He напратуй дзіцяці; і так пацее. Нсл.
распрануць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, co-верш.—раздеть, снять верхнюю одежду. Несоверш. распратаваць-тпую-глреш-ткуе —раздевать с него верхнюю одежду. Ар.
апранўцца-нўся-нешся ў што, соверш., возвр.—одеться(в верхнюю одежду, Ар.) Гсл.; Шсл.; Ар.; Дсл. ПаійЫЛІ кажушок — будзе ў што апрануцца. Ст. Апраніся ды вазьмі ліхтарню ды дай каню сена. Дсл. Прйч. прош. вр. апранўўшыся--одет в верхнюю одежду(когда сам оделся). Ар. Куды ты апрануўшыся йдзеш? Нсл. 366. Несоверш. апрахаааапа-туюся-туешся, возвр.—одеваться в верхнюю одежду. Ар.; Дсл. Апратавайся, апраніся на холад добранька. Нсл. 366.1 пачала бабка ў новы кажушок апратавацца. Дсл.
напранўцца
920
права
напранўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся, 1. соверш. к напратавацца 1. —надеть на себя верхнюю одежду. Нсл. 315; Шсл.; Ар. Напраніся, каб было цяплей. Крамяні Пух. (Шсл.). Я марозу не баюся, ЛІСЬЦейкам напрануся. Аляксандраўка Імгл. (Косіч 238).
2. соверш. к напратавацца 2.—накрыться. Нсл. 315. Напраніся ад сьнегу рагожаю. Нсл. Несоверш. напратавацца-туюся-ту-ншся, возвр. 1. надевать на себя верхнюю одежду. Напратуйся, напраніся барж-джэй ды йдзі. Нсл.
2. накрываться. Нсл. 315. Напратуйся коўдраю. Нсл.
распранўцца, соверш.—раздеться, снять с себя верхнюю одежду. Ар. Несоверш.
распратавацца. —туюся-туешся—раз-деваться, сбрасывать с себя верхнюю одежду. Ар.
•пратаць Н-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш., перех. 1. делать чнстым, удалнв грязь, сор н т.п., очшцать в большем, в главном. Ар. Язэпчыкі пратаюць студ-ню. Ар. Мы будзем пратаць копань. Ар. Соверш. апратаць—сделать чнстым, уда-лнть грязь, сор, н т.п., очнстнть. Mix. Я пакуль дзеці апратала, дыкужойпаўдня на дварэ. Mix. Соверш. выпратаць—вычнс-тнть, Ксл. очнстнть от чего-л. грубого, как сор, грязь н т.п. Ар. Трэба выпратаць студню. Ар. Трэба выпратаць гэты пакой. Лужасна Куз. (Ксл.).
2. о злаках, сене н под.: убнрать с поля. Нсл. 493. Нашы сена на лузе прата-юць. Нсл. Соверш. упратаць—убрать с поля. Mix. Прыгоньнікамі ўсю работу парабіў, сена ўпратаў. Нсл. 499( под прыгоньнік). Я ўжо ўсё жыта ўпратаў у ток. Mix. За пагоду надабе ўпратаць сена. Нсл. 158( под за). Однократ. апранўць, -нў-неш-нець —снльно ударнть. Ксл. Ён так апрануў кіям сьвіньню ў гародзе, што яна аж зад павалакла. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
3. перен.—бнть(стегать, Юрсл.), колотнть.; Юрсл.; Нсл. 493. Цябе, знаць, пратаюць ледзь ня кажын дзень. Юрсл. Пратай яго добранька. Нсл. Соверш. прыпратаць —прнколотнть до полусмертн. Нсл. 508. Прыпратаць надабе гэтага злодзея, каб па клецях ня лазіў. Нсл. Соверш. спратаць —уннчтожнть по недосмотру. Ар.
спратаць ізь сьвету—свестн в гроб, в могнлу. Mix. У Рыме, дзе трэ было спратаваць, якія выдаваліся небясь-печнымі... Тыгелін, спрытны й адчайны, быў бязумоўна патрэбны. Кво вадыс, 265.
4. пратаць, прачу-чаш-ча, несоверш. —очшцать от корней, пней, кустов. Няўмысьля, прачучы пяршыню або сенажаці, пажар пусьціў. Стт. 385.
пратаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к пратаць II1, 2, 3, 4.
•пратэса-сы-се, ж.—церковная хоругвь. Гсл.; Шсл.; Нсл. 532. Вунь панесьлі ізь Сьмілавіч абраз і пратэсы; па сяле будзе non хадзіць. Ст. 3 царквы прынесьлі пратэсы. Чаш. (Ксл.). 3 пратэсамі хавалі. Тм. Уменьш. пратаселька-лькі-льцы. Лоск Вал.
•пратхланьне-ня, предл.-ню, м.—пере-дышка. Шсл. Пратхланьня яму няма, усё п ’ець a п ёць. Ст.
•пратрўхаць,—см. под трухаць.
•пратрупёхлы-лая-лае—гннлой наск-возь. Нсл. 531. Пераз пратрупехлае бярвіно вада цячэць. Нсл.
•пратрў-сіць-іданы,—см. под трусіць.
•пратрусіцца,—см. под трусіцца.
•пратьічка-чкі-чцы, дат., предл. пратыч-цы, ж.—палочка нлн то, чем протыкать можно. Нсл. 532. Пратычкаю праткні дзірку. Нсл. Зрабі пратычку ды загані корак у сярэдзіну. Мяжа (Ксл.). См. про-тычка.
•правод-др, предл.-дзе, м.—руководство; предводнтельство. Без праводу вайна гіне. Послов. Рапан. 130.
КНІГІ ОНЛАЙН
