Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. потеря, убыток. Давёў мяне да про-тару. Нсл. 531.
•протадзякан-ана, предл.-ану, зват.-ане, м.—протоднакон. БНрбсл.
•протычка-чкг-чі^ы, ж.—заостренная палочка, которой что-л. протыкают, прокалывают. Аш.
•провад-dy, предл. й зват.-дзе, м.—проводы покойнлка. Вялік провад па ім быў. Рыбчына Сір. (Ксл.). Пахавалі бяз проваду. Нсл. 520. На провадзе шмат было людзёў. Тм. Уменьш. правадок-дка—лйтйя, крат-кая панйхнда. Правадок па дзіцяці адправіць трэба. Нсл. 520.
•провар-ру, предл. U зват.-ру, м.—ВЙНО-куренный(нлн пнвоваренный) завод. МГсл.; Нсл. 519.
•прОЦІў-ІвД, предл.-Іву, Зват.-iee, м.—TOT, кто протнвлтся, упрямец. Шсл. Проціў гэты халерны толькі наругаецца, а йці рабіць ня хоча! Ст.
•процьма-.мы-.че, ж. 1. кромешная тьма. Гсл. Яны спусьціліся ў чорную процьму абрыву. ЗСД 134. Дракон із процьмы лезе шматгаловы. Кавыль: Думы, 9.
2. множество, Гсл. пропасть(кого-чего, С.) Шсл. Яшчарак тутака процьма. Шаркі Куз. (Ксл.). Гэта ж процьма, што пайшло тых дашчок на штыкет! Ст.
3. пропасть(крутой, глубокнй обрыв). У хлеў падсьцілай, як у процылу. усяроўна мокра. Ст. Пайшоў — як у процьму ўваліўся, Рыбчына Сір. (Ксл.). Есьць як у процьму, яму не набрацца. Mix. Твая процьма вялікая, табе ўсе мала. Mix. •процьменны, -ная-нае—прожорллвый. Процьменная карова. Зыскі Беш. (Ксл.).
•прочкі-ча«, едйнств. ч. нет.—уХ0Д ОТ семьн. НК: Сбягн, 8,—сбежанне, побег, уход. У прочках другі год ад мужыка. Нсл. Пашоў даўно ў прочкі. Тм. Прочкі робяць без сарочкі. Нсл. Жонка ўцякла ў прочкі. Гсл. Ці я ў цябе, мой татачка, ня
дзіцятка, што ты мяне шлеш прочкі проці НОЧКІ. ПісараўкаІмгл.(Сержп.: Отчет, 7). У прочках дзесь маркота. Гарун:(ст. "Начлег”). •прочнік-іка, предл.-іку, зват.-ІЧй—ухо-дяіцйй прочь от семьй, поквдаюіцйй семью по прнчнне несгод. НК: сбягн, 8. •прочніца-цы-цы, ж. к прочнік. НК: Сбягн, 9. •пра, предлог,—о, об. Сьпягліца. Запела пра лес, пра дуброву, пра зялёную мурову. Росуха імгл.(Косіч 21). Пра каго яна так гаварыла? Лазаватка Сур. (Ксл.). Пра недаў-сьціп свой сам таго даходзіці ня могучы, на каго інога права свае ўліў. Стт. 318.
•прабор, прабора, м.—узкнй фарватер между двумя мелямн. Цымборскі.
•прабоўка-ўкі-ўцы, ж.—лучшнй сорт водкн(от "прабаваць”—нспытывать). Нсл. 519
•прабасьці”,—сч. под басьці. •прабасьціся.—см. под басьціся.
•прабаааць-бўю-бўеш-бўе; повел.-буй-буйма, несоверш. 1. нспытывать, провернть состоянне, качество чего-л., пробовать. Ар. См. спрабаваць. Соверш. запрабаваць —взять на нспытанйе. Запрабуй піва, ці выхадзілася. Нсл. 181. Запрабую стравы, ці солена. Гсл. Прйч. запрабаваны—йспы-танный. Соверш. спрабаваць(спробаваць, Ксл.)-бую-буеш-буе, 1а. провернть состо-янне, качество чего-л. Спрабуй, ці добра ён зрабіў. іванова Куз. (Ксл.). Купіў сабе Жыд каня, уздумаў спрабаеаці. НК.: Пасоб., 140. Спрабуй ад думак тых ад хворых палячыцца. Гарун: (ст. ’’Ноктурно”). (Зіма) ня раз узноў узьняцца спрабавала. Салавей: Сіла, 72. Няхай спрабуе шчасьця! Крушына: Лебедзь, 56.
16. пройзвестй спыт. Гсл.
2. пытаться сделать что-л., стать какнм-л., пробовать.
папрабаваць-бўю-бўеш-бўе, соверш. к прабаваць 1, 2, Ар. пробовать.
спробаваць, -бую-буеш-буе, несоверш. —проовать, начннать что-л. делать. Спробаваў есьці. Нсл. 610. Прйч. спробаваны —нспытанный, попробованный. Спро-баваны конь. Нсл. 610. Соверш. паспробаваць —попробовать. Спробую, паспробую я паехаць. Нсл. 610.
•праб-авій^-аўляць,—см. под бавіць. •праб-авіцца-чтллцца,—см. под бавіцца. •прабачаньне-ЧЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к прабачаць—(йзвйненле, С.), проіценйе, оказанле сннсхождення. Другі раз не спадзявайся на маё прабачаньне. Нсл. 518. •прабачаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоеерш., каму што, 1. букв. смотреть сквозь пальцы, просматрлвать. Нсл. 519. 2. йзвйнять, Шсл.; Гсл. проіцать, оставлять без вннмання йлй взыскання. Праба-чайце госьцікі, на болей'. як кажуць — што душа мае, тым і прымае. Ст.
Прабачайце, можа й дрэнна памыліся. Селядцова Беш. (Ксл.). Колькі разоў я табе прабачаў твой выступак, а цяпер не
прабачаны
908
прагці
прабачу. Нсл. 519. См. выбачыць. Прйч. прабачаны—(йзвйНйтельный), простй-тельный. Гэта непрабачаныўчынак. Нсл. 518. Выбачай імне! — Am, гэта справа прабачаная! Нсл. 519.
прабачыць-чу-чын/-ча; повел. прабач-чма-чча, соверш.к прабачаць, 1. прогля-деть, ене заметйть, упустнть йз вйду. Нсл. 519.
2. йзвйнйть, Шсл. простйть. Дурань ня ўбача, а разумны прабача. Нсл. 519.
Прабач, татачка, маю віну. Нсл. За гэта, дзядзька, няма чаго сварыцца, трэба, каб прабачылі. Ст. См. еыбачыць.
прабачоны, прйлаг. йзпрйч.—(нзвйнённый, С.), проіцённый. Нсл. 519.
прабачаньне-нл, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к прабачыць—нзвнненне. Прабачаньня просім, госьцікі. Нсл. 519. Прйч. прабачаны, (лзвйнённый), проіцённый. Правінка прабачаная панам. Нсл. 519.
•прабачна, нареч.—йзвйннтельно, прос-тнтельно. мгсл.
•прабедаваць,— см. под бедаваць. •праб-іваць-іць, — см. под біць.
•праб-івацца-іц^в,—см под біцца. •прабрындаць,—см. под брындаць.
•праг, прагу, предл. празе, зват. пража, м.—слльное желанле, вожделенйе. Шсл. Аж праг яе бярэць, як яна хоча на сваім паставіць! Ст. См. прага.
•прагойдаць,—< « под гойдаць. •прагон смагі,—см. под смага.
•прагонка-нкі-нцы, ж.—дорога, по кото-рой ывгоняют скот на пастбйіце йлй на водопой. Ар. Дзеці цяляты прасуць на прагонцы. Ст. Прагонку правялі ад сяла аж да Даўгога Балота. Ст.
•прагоцаць,—см. под гоцаць 4.
•прага, прагі, празе, ж.—сйльное жела-нне, вожделенйе. Шсл. Магчыма сэрца чалавека поўнае прагі чыстага й добрага ЖЫЦЬЦЯ. М. Вольны(Б. Ускалось, Но. 6, 23). См. праг. Расійцы з прагаю расплаты на гульбішча прышлі сюды. Кл.: Каліва, 24. Расьце бязьмежна прага веды. Кл.: Каліна. Прага знайсьці праснак убілася ў душу, вяла за сабою, і ён ня мог ужо спыніцца. Капыловіч: Хлеб. Уплялася ў зямлю карэнь-ням, і такая ў ёй прага жывая, што й я, гараджанка, нярэдка кажнай жылкай яе адчуваю. В. Іпатава(Ускалось, Но. 13, 18).
•прагад-аны-аваць-аг/ь,—<.«. под гадаць. •прагадаваць, см. под гадаваць 1.
•прагадлівы, -вая-вае—предусмотрн-тельный. Прагадлівы чалавек ня будзе бедаваць. Нсл. 520.
•прагал-Ялу, предл. й зват.-ле, м. 1.—СВО-бодное от деревьев место в лесу, лесная поляна йлй лужайка. Уменьш. прагалак-лку. Суняўся на траўлівым прагалку. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/435-436).
2. проталдна. Войш. Уменьш. прагалачак чка—проталннка. Войш.
•прагалад-аваць-ава^ца,—ом. под гала-даваць.
•прагаві'ты-тпая-тпае—жадный. Mix.; Ар. Вецер, злога прагавіты, роў. Гарун: Казка А які ж ты прагавіты чалавек-. усё б сабе загроб! Ст.
быць прагавітым—жадннчать. мгсл. •прагэрцаць,—см. под гэрцаць.
•праглёдзіць,— см. под глядзець.
•праГЛЯД-дз', предл. й зват.-дзе, м. 1. просмотр. Гсл.
2. просмотр, недосмотр, пропуск мнмо очей. За прагляд рою прашколіць цябе надабе. Нсл. 521.
•прагля-даць-нуць,— см. под глядзець. •праглянуць,—см. под глядзець.
•праглынуць,—см. под глытаць.
•прагна, нареч.—жадно. Галодныя сядзелі гуртамі і прагна елі хлеб. Рамановіч(Конад-ні, Но. 2, 21).
•прагнасьць-ір, ж.—жадность. На зямлю ня меў ён прагнасьці Міхала. Кл.: Каліна, 19. А за ёю(рыбкаю) шчупак назіркам. Бачыць краснутка сядзіць. Прагнасьць здолела яго... залез у нераток, а волі яму тут НЯма. Карамазаў(Г. Радзімы, Но. 1066). •прйгны-няя-няе—жаждуіцнй, снльно, страстно желаюіцнй чего-л., жадный. Такія вы жмінды і цацы, зь вялікай прагнаю душою. Кліш.:В. Каліна. Злосьць ейная праходзіла уборзьдзе, і яна ізноў станавілася Валяй — прагнай, увішнай і пякляна ліпкой. Корзюк. Змагуцца сакіты, прагныя ў нападзе. Кавыль: Думы, 54. Ср. прага, прагці, прагавіты. А вочы іхныя (крумкачовы) прагныя, крыважэрныя. Цялеш( Дзесяць, 8). См. прагавіты.
•прагракаць, см. под гракаць. •прагугаць,—см. под гугаць. •прагўкаць, --см. под гўкаць. •прагўл-еваць-яць,— см. под гуляць. •прагўл-еаайца-яцца,—см. под гуляцца.. •прагўсь-ці-ць, см. под гўсьці.
•прагці-ну-неш-не, несоверш. 1. алкать (сйльно, страстно желать чего-л,, С.) мгсл.; БГсл. йметь снльное желанне чего-л., йстанвать желаннем, снльно желать. Шсл. Крыві мае прагнеш. Нсл. 492. Прагне, не дажджэцца, пакуль я памру. Тм. Дзеці прагнуць, есьці хочуць. Тм. Васіль адзецца сам ня можа, рукамі гузіка ня сьцягне, a жыць яшчэ душою прагне, хоць боль і мукі — ня дай Божа! Кл.: Каліна, 158. Пад бярозай бруіцца, прагне волі крыніца. Салавей: Сіла 27. Напіцца прагну вечнай акавіты. Кавыль: Думы, 13. Сьлімак прагне падагрэвы. Кавылы Думы, 20.
2. нметь снльное стремленне к чему-л. Прагне ехаць із намі. Нсл. 492. Прагне да рамяства. Нсл. У прастору хлопчык прагне. с. Музыка, 14. Прагне коласа поле, каб да сонца расьці.. Чалавек прагне болей навучыцца, знайсьці. А. Камароўскі (Маладосьць, Но. 8, 1967 г., стр. 55).
прэгчы
909
прахон
3. нметь снльную страсть к кому-л. Ён прагне па ей. Нсл. 492. Чаго ты гэтак прагнеш за ім? Слошшча Шацк. (Шсл.). Дзяцё прагне па матцы. Нсл. 536.
прэгчы(прэжч, Нсл.), прагу, пражэш-жэць-жэм-жыце, несоверш., што, 1. жарнть( о зернах н маслах, Шсл.) Растсл. (прэч), поджарнвать в масле н сале. Будзем боб прэгчы. Ст. Прэжч яечню, цеста. Нсл. 494. Прйч. прэжаны—поджа-ренный. Прэжаны гарох. Нсл. 494. Прэ-жанае цеста. Нсл. Соверш. папрэгчы —пожарнть(о зерне н маслах). Шсл.
Крышку ё бобу, дык і той вам хочацца папрэгчы. Ст. Соверш. перапрэгчы—пе-режарнть. Шсл. Трэба пілнаваць, каб не перапрэгчы гароху. Ст. Перапрогся алей. Ст. Прйч. прапрэжаны—пережаренный. Вось перапрэжаны боб аж пагарэў. Ст.
спрэгчы(спрэжч, Нсл.)-гу-жэш-жэць-жэм-жыце, соверш. каго-што—нзжарнть. мгсл. Спрэжч цестанаскварадзе. Нсл.609. Спражы каўбасу на сьнеданьне. Нсл. Маці спрагла яму яечню. Гарэцкі: Песьні, 82.
2. мучнтельскн жечь. Пражы яго ліха, хвароба. Нсл. 494.
апрагае, апрагло, соверш., беэлйч., перех. —жжет, мучнт. Чаго цябе апрагае? Нсл. 365. Каб яго апрагло. Нсл.
прэгчыся(прэжчца, Нсл.), прагўся, пра-жэшся, несоверш. 1. жарнться, Шсл. жарнть-ся на огне. Цыбуля пражыцца ў валею. Ст. Каўбасы прагуцца. Нсл. 494. Соверш. спрэг-чыся(спрэжчца, Нсл.)—нзжарнться. Рыба ня спрэглася яшчэ добра, сырая будзе ў сярэдзіне. Нсл. 609.
2. мучнться. Пражыся ты ад мае галавы. Нсл. 494. Соверш. распрэгчыся—лопнуть, пропасть. Шсл. А няхай ты распражыся, такое дзяцятка! Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
