Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
*пўнішча-ча( предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў —место, где была "пуня”(сеітой сарай), НК: Очеркн, 208. место, где стояла йлй стойт "пуня"— сенной сарай. Ксл. На старым пунішчу ляжаць бёрны. Лужына Выс. (Ксл.). •пунька,—см. под пуня.
•пуп-я, м. 1. мышечный желудок(у птйц) Бр.(С. Ш.: Крывіч, 1926, Но. І(П), 116). Сьсінеў, ЯК пуп гусіны. Ст.
2 . пупок. Ар. Уменьш. пупок. Шсл. У дзіцяці маленькі пупок. Ст.
•пyпoк-n^a, предл.-пкў, зват. пўпку, мн. ч„ дат.-ПКОМ, мн. ч., предл.~ПКОХ, м. 1. ручка B рукоятке косы. Шсл. Тужэй надабе завязаць пупок, бо кратаецца, дык нельга касіць. Ст.
2 .—см. под пуп 2.
•пупарэзьніцаг^ы-цбі, ж., насм.—повн-вальная бабка. НК: Старцы, 81, Но. 42.
• пўпачка-чкі-чцы, ж.—всякое твердое вздутйе, бородавочка, почечка. Шсл. Зарві гэту пупачку із шыі, бо ня добра пазіраць. Ст.
•пўпік-ка, предл.-ку, зват. пўпіча, м.—кол-пачек лампы. Ксл. Папраў ад лямпы пупік! Русінава Сян. (Ксл.).
•пўплы-лаў—карапузы, орава детей. Ксл. Хто ж там пуплаў тых будзе гадаваць? Запрудаьдзе Сян. (Ксл.).
пупўшка 957 пусьціня
•пупўшка-шкг-ійцы, ж. 1. древесная почка. Гсл.; Ар.
2. почка цветка, бутон. См. піпух, кукла.
3. глазок, почка, срезаемая с растення для прнвнвкн.
4. род пнрожного, пышка.
•пупышка-к/, дат., предл. пуПЫШЦЫ, ж„ област. 1. почка(древесная, Нсл.) Ксл.; Нсл.; мгсл. На бярозе покнула пупышка. Кнюі Куз. (Ксл.) Бярззавая пупышка. Нсл.
2. бутон, почка, глазок. Гсл.
•пўра-ры, пур-ра—мера сыпучнх тел в трн четвернка. НК: Бабы, Но. 25,—осьмнна, Гсл. мера в 3 пуда. Ксл. Думаю сёлета бульбы пасадзіць дзесяць пураў. Вяжышча Беш. (Ксл.).
•пурьіць-рў, несоверш., перех.—гнать быс-тро. Шсл. Пугаю пуры чужыя сьвіньні з двора. Слошшча Шацк. (Шсл.), •пустоша-шы-iuw, ж.—запуіценное мес-то. Гсл. Отгл. ймя суш. спустошаньне, спусташаньне-«я, предл.-ню—опустоше-нне.
•пустошыць-шу-шыш-ша, несоверш., перех. —разорять, опустошать Шсл.; Нсл. 539. Сьвіньні пустошаць спустошылі гарод. Нсл. Пустоша гаспадарку, а потым пойдзе красьці. Ст. Соверш. запустошыць-шу-шыіц-ша, 1. довестн до запустення. Нсл. 182. Сваім п’янчаньням запустошыў усю гаспадарку. Нсл.
2. неперех.—запустеть. Нсл. 182. Твая зямелька запустошыла. Нсл. 539; Шсл.; Гсл. П’янствам сваім ты нас пустошыш, двор спустошыў. Нсл. Спустошылі яны сваю гаспадарку. Ст. Прйч. спустошаны —опустошенный. Нсл. 611; Шсл. Спусто-шаны коньмі луг засеў. Нсл. Край спус-тошаны непрыяцелям. Нсл. Спустоша-нае поле — ці парасьцець тут што? Ст. Вы яе(зямлю} давялі да руіны — сьлядоў спусташэньня. Салавей: Сіла 49.
•пустошыцца-ычцо, страд. к пустошыць, —опустошаться. Соверш. спустошыцца —опустошнться. Шсл. Зямля спустошы-лася, дык ня родзе. Ст.
•пустабёка-w, обйі.—пустой человек. Mix. Пустабека ты! Mix.
•пустабрэх-эха, предл.-эху, зват.-эша,
—пустой болтун, пустослов. I так ужо, пустабрэх, другі год арганізуе, дасылае ёй. Вышынскі: Хата пад ліпой(Беларус, Но. 155). •пустадомак-л/яа, предл. й зват.-МКу, м. —ветреннк, пустая голова. Шсл. Пуста-домак гэты не глядзіць работы, а ўсё круціцца нейдзе. Ст.
•пустадомка-лікг-л«цы, ж. к пустадомак. Шсл.; Нсл. 539. Ведама пустадомка: кінула адны дзеці ў хаце, а сама барджэй паперлася да места. Ст. Пустадомцы гэтай нічога ня жаль. Нсл.
•пустадомны-ная-нае—ветренный, не берегуіцнй хозяйства. Нсл. 539. Пуста-домны ты гаспадар, табе хоць усё развалачы хто. Нсл.
•пустазвон-на, предл.-Ну, зват.-не, м.—бол-тун, пустомеля.
•пустальга-гі, 1. обш.—пустая голова. Mix.; Ар.; Нсл. 539. He мялі ты дурніцы, пустальга! Мазалава Куз.(Ксл-).
2. ж.—пустой разговор. Нсл. 539. Am! пустальга гэты пустальгу нясець. Нсл. •пустамалот-owa, предл.-оту, зват.-оце, м.—пустомеля, болтун. Шсл. Пустама-лот гзты толькі языком меле. Ст.
•пустамалоціць-очу-оцггд-оце, несоверш. —болтать. Шсл. Кінь ты пустамалоціць, абрыдла слухаць! Ст.
•пустамлён-ёна, предл.-ёну, зват.-ёне, м. —пустомеля. Ар.
•пустапасам, нареч.—без пастуха. Гсл.;Шсл. Нейчыя цяляты ходзяць па полю пуста-пасам. Ст.
•пўсташны-ная-нае—пустой, ннчтож-ный. Нсл. 539. Пусташны ты чалавек, твая гаворка пусташная. Нсл. Гэта пусташная справа. Тм.
•пўсхка-ткі-тцы, ж. 1. пустошь. Шсл. Уперад Сымон ад пана дзяржаў пустку, а цяпер гэта зямля яму так дасталася. Ст.
2. неурожайное поле. Шсл. Вось дзе пустка: нічога не расьцець! Ст.
3. пустой орех. Нсл. 538. Пусты арэх даў, няма ядра. Нсл.
•пўсткі-так, едйнств. ч. нет. 1. место, где отобрано н удалено какое-ннбудь нму-іцественное достоянне. НК: Очеркн, 469.
2. бывшнй лесосек н отдельное леснстое место, островннка, стяжавшая не совсем лесную нзвестность н обегаемая прохо-ЖНМН. НК: Очеркн, 469.
3. пустота, бедное состоянне. Нсл. 538. У цябе нябось ёсьць, а ў нашага брата пусткі ў кішані. Нсл. А ў нашых іканомаў шаўковыя хусткі; а йдзе былі гаспадары, тама сталі пусткі. Зь песьні, Нсл.
4. пустякн. Нсл. 538. Гэтаўсёпусткі, што ты гаворыш, гэтага ня бывае. Нсл.
•пуставаць, -тую-туеш-туе, несоверш. —быть не обрабатываему(о земле). Соверш. запуставаць—перестать обра-батываться(о земле). Бясл. Зямля наша Запуставала. Палуж Краснап.(Бясл.).
•пусты-тая-тое—пустой. мгсл.; Ар. •пустыня—НІ, дат., предл.-ні; мн. ч.-НІ-Няў, ж. 1. пустыня. Ар.
2. пустынная местность. Калі ж настаў вечар, прыступіліся да Яго вучанікі Ягоныя й сказалі: "Пустыня тутака... пусьці народ, каб яны пайшлі да сёлаў і купілі сабе ежы. Луцк.: Н. Запавет, 24:15.
3. пустой человек. Ар. Пустыня ты чартова! Ар.
•йус^рець-ёю-ёеій-ёе, несоверш.—пустеть. Ар. Соверш. спусьцець—запустеть. Сяло спусьцела, людзі паразвалачыліся. Нсл. •пусьціня-«і, ж.—пустота. Ар. Пусьціня... І на сэрцы, І ў думках. Салавей: Сіла, 80. Трывожнай ночы брэх сабакаў над
пусьціць
958
спускаць
пусьцінёй у неба плакаў. Кл.: Каліна, 44.
•пусьціць, пушчў, пусьціш-це, соверш., nepex. 1. пустйть, (Шсл.) отпустнть. Ар. Пан Бог яго на сьвет пусьціць. Кіт. 12568. Хоць трашчу, але ня пушчу. Послов. Ст. Пусь-ціць дзеўкі на ігрышча. Нсл. 538.
2. пустдть, брослть, заставдть двлгаться, лететь, кататься в каком-л. направленлй. Пусьціў каменям у варону. Ар.
3. пустлть, пропустйть. Нсл. 538. Пусьціўсё гэта міма вушшу, што яно, як сучка. брэша. Нсл. Пусьці падарожных, няхай едуць. Нсл.
4. открыть жйлы.
пусьціць на волю,—см. тд воля 2.
пушчаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. к пусьціць 1, 2, 3, 4—пускать, МГсл.; Ар.; Шсл. отпускать. Нсл. 746. Пушчайце каровы на папар. Ар. Хлапцы далёка пушчаюць каменьне. Ар. Шайтан рэк'. "Mae брацьця ражоныя тыя, каторыя стоячы моч пушчаюць". Кіт. бОаіо. Пуш-чаць людзёў на волю. Нсл. Мы свае коні, ня путаўшы, пушчаем на выган, бо яны спакойныя, ня пойдуць у шкоду. Нсл. Паня свае дзеўкі заўсёды пушчае на ігрышча. Нсл. Ня пушчайце сваіх сьвіней на бульбу. Ст. Пушчаць кроў. Нсл. 746.
пушчаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к пушчаць во всех см.—перепусканйе. Нсл. 746. Пушчаньне крыві. Нсл.
апусьціць, апушчу, апусьціш-це, соверш.. nepex. 1. опустнть, переместать в более нлзкое положенле. Прйч. апушчоны, 1. потерявшйй прйсутствле духа, унылый. Дсл. Ходзе, як у ваду апушчоны. Дсл.
2. распутный, распуіценный, Нсл. 366. распутный, распуіценный, Нсл. 366. рас-путный, утратйвшйй всякую коррект-ность в действлях. Дсл. Апушчоныя дзеці, што хочуць, тое робяць. Нсл. Несоверш. апушчаць.
дапусьціць-пушчў-пўсьціш-пўсьце, со-верш.—допустлть. Што Пан Бог ім даў альбо што на яго дапусьціў прыпадкам якім або шкодай, яны цярпліва прый-муюць. Кіт. 61а15.
дапушчоны, прйлаг. йз прйч. дапушчаны —тот, кому разрешллй прнходнть к кому-л.; допуіценный. Той быў к пану дапушчоны. Гарун: Кан. Паўлючонка. Нск.
дапушчаць, 1. допускать(давать разре-шенне пользоваться, занлматься чем-л.; прлнймать участле в чем-л., С.) МГсл.
2. допускать, позволять войтн, прнйтн куда-л., к кому-л. Пышанны пан, нікога не дапушчае к сабе. Нсл. 542( под пыійанны).
запусьціць, соверш. 1. запустлть, оставлть без ухода, наблюденля, надзора; довестл до состоянйя упадка, наблюденля.
2. запустлть, перестать долть(корову) перед отелом, НК: Очеркн, 357; Ар.
запусьціць у шулумейку—прн случае выпйть до потерн сознанля. НК: Пнт. 74.
запушчаць, несоверш. к запусьціць 1, 2—запускать. МГсл.
напусьціць—напустйть. Пан Бог Hany сьціў патопу на сьвет. Кіт. 99аЗ. Несоверш. напушчаць.
папусьціць, папушчў, папусьціш-сьце, соверш.. каму—уступйть(в опоре, в борь-бе). Змаганьне было заўзятае, крывавае, і змусілі Гітлера папусьціць свае кіпцюры. Беларуская праўда, Но. 15, стр. 2. Несоверій. папушчаць-аю-аеш-ае—уступать(в спо-ре, в борьбе). Сьперачаючыся, яны адзін аднаму не папушчаюць. Р. Казела, Асьвета, 1928 г„ Но. 3, стр. 18.
прапусьцГць-мугдчу, пўсьціш-пўсьце, соверш., nepex. 1. дать пройтн, пропустнть. ТІрапусьціць сьвятло. Гэта папера прапусьце чэрню.
2. отойтн на сторону, дать дорогу кому, чему-л,.; пропустнть. Груд вучанікаў расступіўся, каб прапусьціць вучыцеля.
3. пропустнть чнтая, йлй перепйсывая.
4. проіцаясь с уходяіцнм, пройтн, прое-хать вместе с нйм куда-л., до какого-л. места, проводйть. Як я выяжджаў да Амэрыкі, брат прапусьціў мяне да Чатырак. Ар.
прапушчаць, (Нсл.), несоверш. к прапусьціць
1, 2, 3, 4. Соверш. распусьціць, 1. раство-рйть(заставнть образовать в соедяненйй с жйдкостью однородную смесь). Ар. Распусьціць соль. Ар.
2. размотать, развйть, раскрутнть смо-танное. Ар. Распусьціць пугу. Ар.
3. допустйть до своевандя, дать волю кому-л., делать всякде шалостл. Нсл. 558. Распусьціў ты свайго хлапца. Нсл. Прйч. распушчаны, 1. к распусьціць 1, 2.
2. к распусьціць 3,—разбалованный. Нсл. 558. Распушчаны хлапец, штохоча, тоей робе. Нсл.
распушчаць, несоверш. к распусьціць 1, 2,
3. Распушчаць соду. Ар. Вялікі грэхтаму, хто распушчае дзеці свае. Нсл. 558.
дапускапь-аю-аеш-ае, несоеерш.—стро-гать фуганком частл какго-л. предмета, чтобы онй плотно прнлегалй к другнм. Сядні сталяр будзе дапускаць вокны й дзьверы ў школе. Варсл. Соверш. дапусьціць. прыпускаць, каго-што да каго-чаго, куды—разрешать на короткое время воспользоваться чем-л. Ар. Прыпускаем цялё да каровы( зн., чтоб пососало). Ар. Гонячы дамоў. пастух прыпускае каро-вы ў канюшыну. Ар. Соверш. прыпусьціць. Ар.
спускаць, спушчаць-аю-аеш-ае, несоверш.. nepex. 1. сводйть тйхонько лошадей с тяжестямн под ropy. Нсл. Ціхенька спускай вазы на паром. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
