Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. (спушчаць)—давать в чем-л. послаб-ленне, оказывать поблажку, проіцать (Нсл. 611) какой-л. проступок. Ня спускай яму ніякае віны; спусьціій раз, то ён і дальшы пачнець вярнуць пасвойму. Нсл.
спусканы
959
запускацца
Нашто ты яму спушчаеш? спусьцішраз, распусьціш дзяцё. Нсл. 611.
3. уступать в цене. Нсл. 611; Шсл.; Ар. Hi воднае капейкі ня спускае, ня спусьціў ад цаны. Нсл.
4. строгать что фуганком для оконча-тельной отделкй. Шсл. Дошкі на стол склеіў, яшчэ трэба будзе спускаць. Ст.
5. снямать с лйшкй целостную кору для жалейкн(сьвісьцёлкі). Ня ўмееш ты спускаць сьвісьцёлкі: кара покаецца. Ст.
6. уступать прй ссоре, драке й т.п. Нсл. 611; Шсл.; Ар. Нашто ты яму спускаеш? Спусьці яму толькіраз, дык і возьме верх над табою. Нсл. Ня спускай яму — за што ён цябе мае? Ст.
7. так направлять срубленное дерево, чтобы оно упало в желательном направ-леннн. Ар. Аднаму цяжка спускаць дзерва. Ар.
8. освободйть какое-л. вместшішце(от воды, газа). Ар. У ставе спушчаюць ваду. Ар.
9. (о льну) — третнй раз счесывать лён. Ксл. Бабы спушчаюць лён. Гуліна Сян. (Ксл.). 10. несоверш. к епусЬЦІЦЬ 8, 9. Прйч.
спусканы—опускаемый с ложкн в кнпя-іцую воду(говорнтся о тесте). Нсл. Спус-каныя клёцкі любе пан. Нсл. Отгл. ймя суіц. спусканьне-ня, предл.-ню, ср. 1. послаб-ленне, проіценйе. Hi ў чым спусканьня не даець. Нсл. He рабі яму спусканьня, дык і паправіцца. Нсл.
2. уступка. Нсл. 611. Hi на якое не згаджуся спусканьне. Нсл.
3. поннженне (цены, С.). Нсл. 611. Спус-каньне цаны. Нсл.
4. отгл. ймя суіц. к спускаць 1, 4, 5, 7, 8, 9. спусьціць, спушчу, спусьціш-це, каго-што, соверш. 1. к спускаць 1. Нсл. 611, свестн тйхонько лошадей с грузом под ropy.
2. соверш. к спускаць 2,—простйть(оказать поблажку, С.). Нсл. 611.
3. соверш. к спускаць 3,—уступать в цене. Нсл. 611; Шсл.; Ар. Ня спусьціў ад цаны. Нсл. Спачатку шавец за боты хацеў аж дваццаць рублёў, але потым траяка спусьціў. Ст.
4. соверш. к спускаць 4. Шсл. Вось добра ты спусьціў дзьверы — вышла, як з аднае дошкі зробленыя. Ст.
5. соверш. к спускаць 5,—снять с лйіпкй целостную кору для жалейкя. Шсл.
Спусьціў свайму хлапцу сьвісьцёлку. Ст.
6. соверш. к спускаць 6,—уступлть прн ссоре, драке й проч. Нсл. 611; Шсл. Я табе гэтага ня спушчу, што ты мяне выцяў! Ст.
7. соверш. к спускаць 7. Ар. Спусьціў хвою. Ар. Аднаму сасну спусьціць, паськяпаць і на воз, хоць ты трэсьні, зваліць трэба. Камэдыя 1787 г.
8. спустять, переместнть внйз(что-л. расположенное наверху йлй на поверх-ностн чего-л.). Спусьці човен у возера.
9. спустять, переместнть в более нлзкое положенне. Спусьціць калыбку ніжэй.
10. спустять, выпустнть, осво6одйв(от прнвязн, зацепкя, упора). Спушчаю два міськалі. Кіт. 12462. Спусьціў сабаку з ланцуга. Ар.
спусьціць скуру — жестоко наказать. Скуру ЗЬ яго спушчу. Север(Раст.: Северск, 156).
спусьціць вочка—спустйть петлю(прн вязанйй). Аш. Спадарычна вочка спусь-ціла. Аш.
ВЫПуСЬЦІЦЬ, соверш., перех.—ВЫПуСТйТЬ, отпустнть, праз свойскую жывёлу; вы-пустнть куда-л., откуда-л. Выпусьці авечкі на выган. Ар.,—пра ваду, дым, пару і пад. — выпустйть; выпустнть, упустять йз рук.
выпушчаць, несоверш. к выпусьціць—вы-пускать. Гусі ўжо даўно гагаюць — выпушчай ІХ у поле. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
упусьціць—впустнть. Некаторых азан-чыёў для азану(араб. гуканьне пяцьцём на малітву) у рай упусьціць. кіт. 90610. Несоверш. упупіЧЙЦЬ.
•пусьці'цца, пушчўся, пўсьцішся, соаерш. 1. устремнться, кйнуться куда-л. йлй за кем-л. Ар. Муса зь дзецьмі пусьціўся да Ягіфту. Кіт. 80а8. Пашоў адтуль, пусьціў-ся да мэраджу(араб. узьнесеньне). Тм. 11462.
пусьціцца сарама—потерять стыд. Шсл. Пусьціўс'я сарама чалавек: кінуў сваю жонку, а жывець із другою. Ст.
2. начать что-л. делать; начать заня-маться чем-л.
3. о растеннях; стать быстро растй. Ар. Во, як трава пусьцілася.
ЯДПуСЬЦІЦЦа-ПуШЧўеЯ-пўсЬЦІШСЯ, соверш.
1. смягчйться. Гсл. Мароз троху адпусь-ціўся. Гсл.
2. ослабнуть, стать менее натянутый. Паруга адпусьцілася.
3. успоконться, перестать сердйться. Гсл.; Ар.
адпушчацца, несоеерш. к адпусьціцца 1, 2,
3.
апусыццца, апушчўся, апўсьцішся, со-верш. 1. опустнться, переместйться внйз. 2. перен.—опустйться, перестать забо-тнться о своем внешвем нлн внутреннем облнке, стать неопрятным, неряшлявым. Несоверш. апушчацца.
дапусьціцца, соверш. 1. не протнвясь, не остерегаясь, допустять до чего-л. Як жа гэта ты дапусьціўся, каб у цябе ўкралі гроШЫ? Варсл.
2. дойтй до крайней бедноста в мате-рнальном отношенйй йлй опустнться морально. Шсл. Гэта ж трэба — да чаго чалавек дапусьціўся; і людзёў не саро-мяецца. Ст. Несоверш. дапушчацца.
запускацца-яецца-аю^ця, несоверш., зав. от запускаць(карову). Добрая карова; за-пускаецца ўсяго на якія тыдні два. Ст.
запусьціцца
960
путраны
Соверш. запусьцГцца, запўсьціцца, запўсь-цяцца, страд. к запусьціць(карову). Запусьцілася наша карова. Ст.
распусьціцца, 1. растворнться, образо-вать в соеднненнн с жвдкостью одно-родную смесь. Ар. Цукер распусьціўся ў шклянцы. Ар.
2. размотаться(о чем-л. смотанном), развнться. Нсл. 558;Ар. Клубок распусьціў-ся. Ар. Пуга ў дзеда распусьцілася. Нсл.
3. нспортнться нравственно вследствне поблажек, доходнть до разврата. Нсл. 558; Ар. Хлапец сусім распусьціўся. Нсл. Распусьціўся, як дзядоўская пуга. Ар.
4. разводнться(о супругах). Нсл. 558. Нашы паны распусьціцца хочуць. Нсл.
5. выходнть нз берегов, вскрываться(о реке). Нсл. 558. Рака распушчаецца, распусьцілася. Нсл.
распушчацца, несоверш. к распусьціцца 1, 2, 3, 4, 5. Дзеці ад недагляду распуш-чаюцца. Нсл. 558. Нашы паны павадзіліся мяжсоб, распушчаюцца. Нсл. 558.
спускацца, спушчацця-аюся-аешся, возвр. 1. сьезжать с тяжестямн под ropy. Нсл. 611. Памаленьку спускайцеся, спусь-ціцеся з гары. Нсл.
2. нзрасходоваться, Шсл. нздержнваться. Ня спускайся ты з капейкі. Ст.
3. спускацца, спушчацца,—отдаваться под чью-л. волю, Нсл. 611. полагаться на кого, доверяться кому. Шсл. Я на тваё сумленьне спускаюся. Нсл. Ня спускайся ты на яго: ашукае ён цябе. Ст. Я ў усім спушчаюся, спусьціўся на яго волю. Нсл. 611. Тамуйцеся а спушчайцеся на Бога. Палесьсе(Крэх. Аросотл., II, стр. 6).
спусьці'цца-шчуся, спўсьцішся, 1. соверш. к спускацца 1,—сьехать с тяжестью под ropy. Нсл. 611.
2. соверш. к спускацца 2, (Шсл.) нздержаться. Спусьціўся з гроша. Глянь навокал на суседаў, хто зь іх спусьціўся, як ты? Гарун(ст. "Іванку”).
3. сонерш. к спускацца 3.—положнться на кого, довернться кому. Нсл.; Шсл. Спусь-ціўся ў вусім на Божую волю. Нсл.
Спусьціўся на гэтага дурня, цяпер рабі, што хочаш! Ст.
•пушок,—CM. nod nyx.
•пўшка-шкі-шцы, ж.—высокая(6 верш-ков вышнною н 3-4 вер. в днаметре) кубышка, НК: Очеркн, Но. 289. коробка (небоЛЬШОЙ ЯІЦНЧек, С.) МГсл.; Шсл.; Ксл., круглая коробка. Растсл. Кралі свае ў пушцы хавае. Ст. Ці гэта вакса ў пушцы? Берашова Сян. (Ксл.). Ласкат. пўшанка-HZCZ-нцы, ж. МГсл. Васіль церабіў пушанку з кансэрвамі. Дзьве Душы 165. Уменьш. пўшач-ка-чкч, дат., предл. пушачЦЫ, ж.. Шсл., —яйцо нлн грнбок, выточенные нз дерева для хранення мелкнх веіцей. Нсл. 540. Гузікі схаваў у пушачку. Ст. Жуковіны палажы ў пушачку. Нсл. Перац у пушач-цы. Тм.
2,—см. под пуха.
•пушніна-ны-не, ж.—хлеб с мякнной. Нсл. 540. ПуШНІНаю КОрмІШ Нас. Нсл. Уменьш. пушнінка-нкі-нцы. НК: Очеркн, 4.
•пушны хлеб—хлеб нз неперевеянной ржн. НК: Очеркн, 4; Косіч 248; Нсл. 540. Там ядуць хлебы пушныя. Севершч.(Косіч 248).
•пўшны-ная-нае—мягкнй. Растсл.
•пўшча-чы, дат., предл.-чы, ж.—дремучнй лес(девственный, С.). Ар.; Пустошкі Сян. (Ксл.), нетронутый лес. Жучкевіч 15. Ваўкі ў пушчы задавілі карову. Ст. Там іншых ня было калісь багацьцяў, як скарбы пушчы векавечнай. Лойка: Л. песьня.
•пушчалка-кг, дат., предл. пушчалцы, ж. —праіца. Ар.
•пўшыць-шу-шыш-ша, несоверш., nepex. 1. прнннмать важный, надменный внд. Ня надабе глядзець на тое, як ён пуша морду. Нсл. 540. Калі хочаш, я табе напушу морду. Тм.
2. в гнев прнводнть. Нсл. 540. Маўчанка ня пуша, але гнеў туша. Послов. Нсл.
3. откармлнвать, делать жнрным. Нсл. 540. Матка дзеці пуша, а мачыха суша. Послов. Нсл.
•пушыць, безлйч.—вздувать(от обьедення нлн болезнн). Шсл. Абы што ізьеў, дык пушыць яго. Ст. Соверш. апушьіць—вздуть желудок. Шсл. He жары ўсяго, бо яшчэ апушыць. Ст. Ад канюшыны апушыла карову. Ст. Соверш. запушыць—о болн в желудку н воркотне, пронсходяіцей от несварення пніцн. Дсл. 248. Запушыла нешта ў жываце, а da ветру ня хочацца. Дсл.
•пўча-та, предл. пўце; мн. ч. пўты, ср. —путо. Нсл. 539; Ар.; Ксл. Парвалася пута. і конь зьбег. Тропы Выс. (Ксл.). Конь згубіў новае пута на начлезе. Ст.
•пўтаць-аю-аеш-ае, несоверш., nepex. 1. путать, надевать пута на переднне ногн лошадн. Ар.; Шсл.; Нсл. 539. Блізка путай, нага каля нагі, дык ляпей будзе хадзіць. Ст.
2. саркаст.—... Хочуць путаць, спутаць
ІХ. Нсл.
спўтаць, соверш. к путаць 1, 2. Нсл.
•пўтна, нарей.—дельно. Гсл.
•пўтра-ры, дат., предл.-ры, ж. 1. ТОЛОКНО, разведенное на соленой воде по густоте ПОХлебкн. НК: Очеркн, 28.
2....Із салодкай саладухі вышла добрая путра'. і кісла й салодка. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
•путранасьць-ір, ж.—крахмалнстость, некоторая сгуіценность. НК: Очеркн, Но. 39. Да купені закалотаю бывае расьцертая бульба дзеля путранасьці ежы. НК: Очеркн, 15.
•путраньі-ная-ное—нз "путры". Ксл. Путраны кісель люблю. Казяны Сір. (Ксл.).
961
пыл
пуц
•пуц, междомет.—означает лёгкое паде-нне. Нсл. 539. Пуц на пасьцелю й сеў. Нсл. Дзяцё пуц галоўкаю воб зямлю. Нсл. Яблык тут нейдзе пуц. Тм.
•пуцайла-лы, обц.—толстомордый-ая. Нсл. 539. Пуцайлу мужыка абрала сабе. Нсл. Якая яна няпрыгожая пуцайла. Тм. •пўцак-цка, предл. й зват.-цку, обіц.—пол-ненькнй-кая лнцом. Нсл. 539. Якая яна пуцак. Нсл. См. пуцык. Уменьш. пуцочак-чка, обш. Нсл. Дзеткі твае пуцочкі. Нсл. •пуценька,—см. под пуцня.
•пуцяяы-вая-вое—угловое соеднненне двух путей. НК: Очеркц 471. Увелйч. пуцяві-шча. НК: Очеркн, 471. На пуцявішчы ён там ЛЯ лаЗЬНІ блІЗКа ЖЫў. Тарас на Парнасе.
•пуцік-ка, предл.-ку, м. 1. тонкоструйный (путь) след, оставляемый на столе й другом месте во время еды жйдкого КушаНЙЯ. НК: Очеркн, 60, Но. 115.
2. струйка воды. Ксл. Пуцікі цякуць із пальціны. Пятрына Беш. (Ксл.). На страсе замерзьлі пуцікі. Гарыдвор’е Чаш. (Ксл.).