Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
4. разнйться, Гсл. отлнчаться, разлй-чаться, расходйться, не совпадать.
адрозьніцца—стать разлдчным, не одйнаковым, не совпасть.
• розьніць-ню-ніш-не, несоверш.. nepex. 1. разделять(отделять одного йлй одно, С.) от другого парного(й не только парного, Ксл.). Нсл. 565, разьедннять. Парыстуюрэч розьніш. Нсл. Бацька пайшоў бабкі розьніць: лепшыя на гэты воз будзем класьці. Слабодка Куз. (Ксл.). Соверш. ВЫраЗЬ-ніць(вырозьніць)—отделйть от другйх (отделдть часть от целого, С.). Нсл. 93, выделнть что-л., находяіцееся до того вместе, в соеднненнй с чем-л. Старшага брата пан выразьніў ад нас. Нсл. Выразь-ніць цяляты ад стады. Нсл. Деепр. наст. вр. вырозьнены—отделенн ый, поставлен-ный врознь от другйх. Нсл. 93. Вырозьнены сын, брат. Нсл.
2. прйводнть в несогласйе, Нсл. 565. прнводйть в раздор. Ксл. Нашто ты іх розьніш? Стасева Выс. (Ксл.). Розьніць мужа із жонкаю. Нсл.
парозьніць
969
росказ
парозьніць, 1. соверш. к розьніць I, —раз-ьедйнйть. Парозьніў рукаўкі. Нсл. 565.
2. соверш. к розызіць 2,—прнвестн в несогласне(раздор, С.). Нсл. 565. Парозь-ніць бацьку ІЗ сынам. Нсл. Деепр. наст. вр. парозьнены, 1. отделенный от пары, Нсл. разьедйненный. Парозьненыя каткі, боты, рукаўкі. Нсл. 474.
2. жйвуіцйй отдельно. Нсл. 474. Браты парозьненыя жывуць кажны сабе. Нсл. Отгл. ймя суш. парозьненьне. Парозьненьне ў мысьлях нашых. Нсл. Мяж імі якоесь парозьненьне сталася. Нсл.
адрозьневаць-нюю-нюеій-нюе, несоверш. —распознавать, отлйчать, разлнчать. Соверш. адрозьніць-ню-ніш-не—распо-знать, отлйчйть, разлнчнть.
•рОЗЬВІНЫ-Я}\ едйнств. ч. нет., област. — рэзьгіны. Ксл. Прынёс двое розьвінаў СйЛОМЫ. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
•розыгра-ры-рь/, ж.—розыгрыш. Нсл. 565. Я розыгру зрабіў. Нсл. Пакінем да разыгры. Тм.
•рожа-жы-жы, мн. ч„ род.-жаў, ж. 1. роза. Шсл.; Нсл. 565; Гсл.; Войш.; Сакуны 74. Рожа межы церням. П. П.2:2 (3 12 кніг Б.).
Мілосьнік... пасьвіцца ў рожах. Тм. 2:16. У цэркаўку йдзець, як рожа квіцець. У цэркаўку ўвыйшла, як зара ўзышла. (Жнв. Старнна, 1909, 1,86). Наша сястра гожа, як чырвоная рожа. Нсл. 26(под благі). Вырву я рожу кветку і пушчу на ваду. Нз песнн, Войш. Рожы пахне квет. чч (Б. Студзіс П-І, 1969, 75). Тая дзяўчыначка, як поўная рожа, як поўная рожа, дзевачка прыго-жа. М. Погар Стдуб.(Косіч 70). У гародзе ні дуб, ні бяроза, чырвоная рожа, пад рожаю дзеўка сядзела, з рожай гама-ніла. Рожа, мая рожа, захавай мяне Божа! Гараны Імгл. п.(Косіч 235). Зачырва-нелася, як рожа чырвоная. Нсл. У расадніку цвіцець рожа. Ст. Калі-б ты сам а дзеці цьвілі як краснарожаў цьвеці. Верш у”Маяку” 1843 г. (Карскі, ІІІ-З, 25). Нірута, ні мята, ні рожа чырвоная. Пісараўка імгл.(Сержп.: Отчет, 7). Ганначка хадзіла, з рожаю гаварыла. Козіна Пуців.(Халанскі, 138). Рожы цьвітуць. Гарун: Варажба. Ласкат. рожухна-ны. Красная дзевачка па садзе хадзіла, рожу сеяла. Рожу сеяла. краскі садзіла. Ой ты, рожухна, ой ты мату-хна. Крапіўнае(ПНЗ, 43).
2. рожлстое воспаленйе(рожа, Ар.). Шсл.; Ар. Рожа, ражыца, добрая ты мала-дзіца... замаўляю цябе каляднымі слова-МІ! Із замовы, Навасёлкі Пух. (Шсл.). У Міхалкі на назе рожа. Сьвеча Беш. (Ксл.). Жабі квок ад рожы памагае. Нсл. Рожаю разнесла нагу. Нсл. 565. Рожаю разнесла нагу, шчаку. Тм.
•рожавы-вая-вае—розовый. мгсл. Аліў-ныя карчы тлеліся пад рожавым прыс-кам. Тат.: Кво вадыс, 180. За платарожаеы летны месяц. Дальны(Калосьсе, 2, стр. 85).
•роіла(ройла, Растсл.; пнз)-ла, ср. 1. беспорядок. ПНЗ; Растсл. Памеж туга-варотнае масы салдацкіх шынэляў, памеж роіла клумкаў а торбаў вучанікі шмыгалі. ЗСД. 53. Занурыліся яны ў будлівы вір людзкіх целаў, аплецены роілам гвалту. ЗСД. 228.
2. хаос.
•роілам, в знач. нареч. 1. в беспорядке. Гсл. 2. хаотйчно.
• рой, рою, предл. й зват. рою; мн. ч.раі, раёў-ём, раі, раямі, раёх, м — Гордз. акты, ХУП, 1.
Гордз. акты, ХУП, I.
• рок, року, у року, м.—срок,
злажыць рок—определйть срок. Запла-це злажыў ясьмі рок. Гордз. акты, хуп, Но. 19. Я ясьмі архімандрыту рок злажыў ліст палажыці на сьвятога Пётру. Тм. 4.
заложаны рок—назначенный, преду-смотренный, установленный срок для рассмотрення дела в суде. Ст. 1529, сл.
завіты рок—окончательный срок для рассмотрення дела в суде. Этот срок нельзя уже было перенестй, й в случае неявкй в суд сторона пронгрывала дело. Ст. 1529, Сл. Рок, які прызначыў суд старанам "ку гранічэньню", мае быць "забіты”, значыцца канчальны. Барысёнак: Адвакатура, 125. Моц рокаў завітых у суду земскага такую хочам меці, іж кажнага стану чалавек, будучы пазваны на рок завіты ня можаць ся на року завітым большымі справамі ў іншых павецех і некаторымі іншымі прычынамі вымаў-ляціся. Стт. 218. Вольна будзець учасьнікаў сваіх да суду земскага на рок завіты пазваці. Стт. 364.
рок праву паложаны—срок, назна-ченный для рассмотрендя дела всуде. Стт. 1529.
рок з права заложаны—срок установ-ленный судом. Стт. 1529.
рок глядзець—прндержйваться срока. Стт. 1529.
•рокі-каў, едйнетв. ч. нет.—сесня. Даем моц судзьдзі й падсудку на рокі зложа-ныя судоеыя запазваных перад іх судзіці. Стг. 166. Уменьш. рочкі-чкаў. Хто бы за недасьпехам сваім ня мог бы за чатыры нядзелі перад пачацьцям рочкаў пазваці, тагды й тыдзень у рочкірок прыймаван быці маець. Стт. 203.
•рОНДаЛБ-ЛЯ, предл. й зват.-ЛЮ, м.— КЯСТ-рюля(посуда, С.). Ар.; мгсл.; Шсл. Зварылі вішні ў рондалі. Ст. Уменьш. рандэлік-гка, предл.-ку, м.—небольшая кастрюля. Ксл. Падай мне рандэлік із малаком. Гуліна Сян. (Ксл.). Уменьш. рандэльчык-кд, предл.-ку, м. — рандэлік. Малако стаіць у^рандэль-чыку. Ст.
•росказ, (Нсл.; Ксл.), расказ, (Кіт.)-зу, предл. U зват.-зе, м.—прнказанйе, Нсл. 566. прнказ. Ксл. Семсот тысяча ангелаў перад ім стаяць, усе яго расказу трымаць гато-
росны
970
роўнядзь
вы. Кіт. 125аі. Гаспадарскага росказу трэба слухаць. Нсл. І20(под гаспадарскі). Росказу твайго ня слухаю і слухаць не хачу. Нсл. Iросказу яго ня слухалі. Дубнікі Сян. (Ксл.).
•росны-ная-нае—росйстый. Ар.; Гсл.; Шсл.; Нсл. 567. Роснае раньне. Нсл. У ягонай памяці сьвіталі росныя раніцы. Шакун: Сьлед, 16. Сонца ўстае ізь сьцежакросных. Лойка: Л.Песьня. Ня раз я сьняжынкаю роснай дадому ішла на сьвітаньню. Г. Новік. Росная сягодня раніца. Ст. Расьхі-нуліся росныя сенажаці. ЗСД. 172. Крыніч-ны плёск на росных паплавох сялацкіх ЛЮЛЯе думы-песьНІ. Трыча(Калосьсе 2, стр. 93). Аб тых ночах смалістых і росных я ніяк не магу расказаць. івэрс(Калосьсе, Но. 3/20, стр. 141). Нареч. росна—росйсто, МГсл. мокро от росы. Шсл. На раніцы сядні было росна. Ст.
• роспарка-рм-рі/ы, ж. 1. разрез у пояса ШТанов. Полесье 113.
2. разрез у пояса юбкй. Полесье 113.
•роспуск-ку, предл.-ку, м.—развод, рас-торженйе'брака. Гсл. См. роспуст.
•роспускі-кйў, едйнств. ч. нет.—дрогй, повозка, санн без кузова для возкй бревен н досок, Ар. телега для возкй мешков. Ксл. Запражы роспускі й едзь у ток. Вейна Сян. (Ксл.).
•роспуст-сш^, предл. й зват.-СЬЦе, м.—раз-вод, расторженне брака. Гсл. См. роспуск. •ростані-няў, едйнств. ч. нет.—распутье, перекресток дорог. Гсл. распутье, мгсл. перекресткй. НК.: Очеркн. 471. См. растань-ні. Уменьш. ростанкі-аў—место, где рас-ходятся дорогй, Растсл. распутье, пере-кресток дорог. Еўлічы; Нсл.; Ксл. См.
растанкЦподрастаньні). Я спытаў Янку на самых ростанках. Пясочак Куз. (Ксл.). Пахавалі пры растанках. Нсл. Каб цябе на ростанкі вынесьлі,—зн. чтоб лйшен был погребенйя на кладбйіце. Нсл. Ідзіты ад мяне на ростанкі. Нсл. Ласкат. рос-танькі-каў—пересеченйе двух дорог (улйц, Косіч 18), перекресток. Косіч 18; іг. •ростань-ш, мн. ч.-ні-няў, ж.—разлука. Еўлічы. Пяялі голасна аб ростані. Крушына (Зьніч, 1952, Но. 18). Ростань гэта, калі распгаюцца на даўгі час або на заўсёды. Еўлічы. To спатканьне, то раптам ростань. Дуб. Мабыць мілы сад паза-ростаны, спахмурнеў, як я, доўгай ростані. Крушына: Лебедзь, 14.
•pOCTyn-J«y, предл. й зват.-упе, м.—рассту-панйе(пропуск через народ йлй скот, Нсл.). Нсл. 565; Ксл. Во, народу — роступу няма. Сянно(Ксл-). Дайце роступ праехаць. Нсл.
•рось-сг, ж.—мгла, туман, мельчайшнй дождь, Гсл. мгла, в внде очень мелкого дождя, падаюіцая на землю, Нсл. 567. дождь мельче брызка. Лепле. Рось на дварэ. Нсл.
•росьля-л-лг, мн. ч„ род.-ляў, ж.—росток (стебель растенйя в самом начале его развйтая йз семенн, корневйіца, клубня, луковйцы, С.). Ксл. Бульба пусьціла росьлі. Пачаевічы Чаш. (Ксл.).
•рошча, -чы-чы, ж.—растнтельность. МГсл.; Горадзенш.
•рот, рота(роту), дат., предл. роту, твор. ротам, у роце; мн. ч. раты-оў-ом-ьі-амі-OX, м.—рот. Ар.; Нсл. 567; Сакуны 70.
Чатырыста ратоў разьдзярэ. кіт. 168. У роце сьліна — вада жывушчая. Тм. І23а2. Багат мой брат, вось толькі лапціраты разявілі. Послов. He разявай тут рота (зн. будзь асьцярожны). Нсл. Разявіўшы раты слухаюць. Нсл. Язык у роце, мялі, што хоця. Послов. Тм. 3 рота цячэць сьліна. Сакуны 70. Калі ня кусанік, дык з рота цячэць сьліна. Сакуны 70. Калі ня кусанік, дык з рота ня валіцца. Послов. Рапан 254. Усе раты паразяўлялі, што чалавек апра-віўся ды троха ляпей стаў жыць. Ст. Глядзі вачыма, а ня ротам. Рапан 191.
ротам і носам хапаюся, послов.—беру во все тяжкне, очень тороплюсь с какой-л. работой. Старадуб(Раст.-Северск, 82). Язык у роце, як чорт у балоце. Послов. Рапан. 279. Уменьш. раток-тка; мн. ч., дат.-тком, мн. ч„ предл.-ткох—ротнк. Ар.; Нсл. 567. Як верабейка, разяваець раток. Нсл.
раточак-чга, уменьш. к раток. Нсл. 567; Ар. •роў,рову{рова, Нсл.), з ровам, нарове, мн. ч. равы-воў-вом-вы-вамі-вох, м.— ров. Ар.; Шсл.; Гсл.; Нсл. 564. Вада парабіла равы. Ст. Гэтага рова мы з возам, мусіць, не пераедзем. Ст. Дарога каля рова. Нсл. Па гэтай дарозе равоў шмат. Нсл. Уменьш. равок, раўка, предл.-кў, мн. ч. раўкі-оў-ом-амІ-ОХ, м.—ровнк. Нсл.; МГсл.; Ар; Нсл. 564. Невялічкі равок, а каня ледзь не ўтапіў. Нсл.
•роўнасьць-гр, ж. 1. равенство. МГсл.; Нсл. 563; Ксл. Да роўнасьці мяхі давядзі. Алы-ова віц. (Ксл.). Меж іх ніякае роўнасьці няма, ні ў сіле, ні ў росьце. Нсл.
2. равнйна, плоскость(ровная, плоская поверхность чего-л. без возвышенностей й углубленнй, С.). Нсл. 563.
•роўня-м-нг, ж.—уровень. мгсл. Баюся я гаспадара сваяго цара, іжа ўгатаваў еству вашу і піцьцё ваша — іжа чаму відзяцца ліца вашы палены ніжлі іншых дзяцей роўні вашай? Да павінаваціце галаву маю цару. Зь перакладу Старога Закону ХУ стг. (Крымснй: Мова 170).
КНІГІ ОНЛАЙН
