Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•пуцня-ні-ні, Ж,—пук. Нсл. 539. Пуцня пянкі. Нсл. Уменьш. пуцэнькя-нькі-ньцы —пучёк смятой пенькй. Нсл. 541. Тры пуцзнькі пянькі даў каляды. Нсл.
•пуйцуць-ну-неш-не, однократ—пасть. Нсл. 539. Тут нейдзе пуцнуў яблык. Нсл. Пуцнуў на пасьцель і заснуў. Нсл.
•пуцўк-zcä; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч., предл-кох, м. — пуцайла. Нсл. 539.
•пуцукайла-лы, обіц. — пуцайла. Нсл. 539.
•пуцукаваты, -тая-тае—толстоватый, Нсл. 539. толстоіцёкйй. Пуцукаватая морда. Нсл.
•пуцўлаваты, -тая-тае—толстоіцёкйй. Ар. См. пуцукаваты. Ср. пуцайла.
•пўцык-ка, предл.-ку, зват. пўцыча, м. —полнолйцое й вообіце полнотелое ДйТЯ. НК: Очеркн, Но. 115. См. пуцак.
•пучок-чка, предл.-чкў, зват. пўчку; мн. ч„ дат.-ЧКОМ, мн. ч„ предл.-ЧКОХ, м. 1. дере-вянная йлй металлйческая подставка для ремня в черезсйдельннке, соеданяюіцйм оглоблй. Ксл. Пучок раськяпіўся ў Падсядзёлку, Бабінавічы Выс. (Ксл.).
2.—cm. nod nyK I.
• пцёлы-лая- лае—полусгнйв шйй(о дро-вяном й лесном матерйале). НК: Очеркн,Но. 901.
• пцель-лг, мн. ч.. род.-ляў, ж.—полус-гнйвшйй дровяной й стройтельный матернал, только тлеюіцнй прн гореннн. НК: Очеркн, Но. 901.
•пцець, пцёе, пцёюць. НК: Очеркн, Но. 901—гнйть, становнться "пцелым".
•пыхя-хі, дат., предл. mice, ж.—СПвСЬ, Ксл.; Нсл. 541. спесь, надменность, (МГсл.) высокомерйе. Ар.; Гсл. Пыхі яму не панесьці. Чашнікі (Ксл.). Зьбіць яму надабе пыху. Нсл.
граць на пыхі—желать выше обычного ПОЛОЖвНйЯ. НК: Очеркн, Но. 219.
надымаць пыхаю—делать гордым. Дурная тая матка, каторая дачку сваю надымае пыхаю. Нсл. 306. См. надзімаць 2( под дзьмухаць).
•пыхаты-тая-тае—спеснвый. Ср. пыха-цець.
•пыхацёць-ёю-ёеій-ёл несоверш. к запыха-цець—делаться гордьім.
запыхацёць, соверш.—возгордйться, стать спеслвым. Як забагацелі, дык Запыхацелі. Послов. Рапан. 54.
•пыхаць, 1.—часто дышать. Гсл.
2. вскакйвать. Гсл.
•пыхкаць—пыхтеть. мгсл.
•пык-пык, междомет. 1. подражает куре-НйЮ трубкй. НК: Дудар, Но. 19; Нсл. 541. Усё пык ды пык! Нсл. Ані пык, ні ў зуб калануць. Послов. Нсл.
2. означает занканне. Нсл. 540. Ані пык ня ведае. Нсл.
•пыкала-лы, обіц. 1. занка, запйнаюшнйся в разговоре йлй чтеннн. Нсл. 540. Пыкалу гэтага, гэтую, не дажджэмся, пакуль слова скажа. Нсл.
2. беспрестанно куряіцйй трубку. Нсл. 540. Вырві піпку ў гэтага пыкалы. Нсл.
•пыкаць-аю-аеід-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., nepex. 1. курнть табак, Гсл. курйть трубку. НК: Дудар, Но. 19; Нсл. 540.
2. запйнаться в разговоре йлй чтенйй. Нсл. 540;Шсл. А што ён: пачырванеў, пыкае нешта. Ст. Ня чытае, а пыкае. Нсл. Пыкае нешта: ведама, ня ўмее чытаць, ніхто яго й не зразумее. Слопішча Шацк. (Шсл.).
пыкнуць-ну-негд-не, однократ. кпыкаць 1. Нсл. 540. Дай піпкі хоць раз пыкнуць. Нсл.
2. однократ. к ПЫКаЦЬ 2. Нсл. 540. ГІЫКНІ толькі! Нсл.
і пыкнуць ня даў—не дал промолвнть слова. Нсл.
запыкаць, соверш. кпыкаць, 1.—закурлть трубку. Запьікаў піпкаю. Ст.
2. соверш. к пыкаць 2—заговорлть с запйнкамн. Шсл. Запыкаў, запыкаў і не разабраць нічога. Ст.
напыкаць, соверш. к пыкаць 1—накурлть трубкой. Поўну хату напыкаў табакаю. Нсл. 316. Прйч. напыканы—накуренный табаком(трубкой, С.). Нсл. 316. Поўная хата напыкана табакаю, піпкаю. Нсл.
напыкацца, соверш. 1.—накурнться вдо-воль табаку(куря трубку. С.) Нсл. 316. Калі ты напыкаешся свае піпкі? Нсл.
2. наговорлть, запннаясь.
•пыкі-коў, едйнств. ч. нет.—ТЙХЙЙ таЙНЫЙ разговор. Нсл. 540. Пераб’ю я вам вашы пыкі. Нсл.
•пьікнуць,— cm. nod пыкаць.
•ПЫЛ, ПЫлу, предл й зват.-ле, м.—ПЫЛЬ. ПНЗ. 17; Растсл.; Ар.; Ксл.; Шсл.; Гсл.; Нсл. 541. У хаце такі пыл, што няма чым дыхаць. Ліпна Сяа (Ксл.). Пыл на дарозе аж курыць! Ст. Пыл наб’ецца ў нос, у вушы. Няўзорава Стдуб.(Косіч 64).
пылассач
962
пырх
•пылассач-ч<і, предл-чў; мн. ч.-чы-чоў-чом, мн. ч„ npedx-4OX, м.—пылесос.
•ПЫЛІ-ПЫЛІ’-ПЫЛГ, междомет.—возглас, которым прнзывают цыплят. Шсл. Пылі, пылі, пылі! Ст.
•ПЫЛІЦЬ-ЛЮ-4!ій-Ле, несоверш.—пылнть, подннмать пыль. Нсл. 541. Ня пылі, мятучы хату; хусьце запыліш. Курыў і пыліў дожджьіК-брЫЗОК. Гарэцкі: Песьні 82. Соверш. запылі'ць. Нсл. 541.
•іЙЫЛІЦЦа, -ЛЮСЯ-ЛІШСЯ, несоверш., возвр. —покрыватьсмя пылью(пылнться, С.) Нсл. 541. Соверш. запыліцца-люся, запы-лішся, соверш., возвр.—запылнться, пок-рыться пылью.
•пыль! пыль! пылінкі—возглас, кото-рым манят цыплят. Гсл.
•пьілька-лькі-льцы, ж„ dem.—курнца. Га-родзькі Вал. Яа, падзяржы пыльку, пашка-дуй яе! Ст.
•пылтё-няці; мн. ч.-няты, ср„ dem.—цып-лёйОК. Гародзькі Вал.; Шсл. Пыляняты згубіліся ад курыцы. Ст. Уменый. пылянёт-ка. Шсл. Прапала адно наша пылянётка. Ст.
•пынялка-лкі-лцы, ж.—палка для пере-ннмання(перехвата, С.) катаемого круга ("кацелкі"). Шсл. Пынялкаю пераняў кацелку. Крамяні Пух. (Шсл.).
•пыні, частйца, 1. мол, де, Гсл. то вот де. Нсл. 541. Я пыні не такоўскі. Нсл.
2. прнятель, сударь. Нсл. 541. Табе, пыні, можна гэта сказаць. Нсл. Хаваючыся адзін перад адным, усё шчытней лезуць у дружбу Асмолаўцы з Лугвенеўскімі шынкарамі, кажучы ім у хмялю: "Am, пыні, і вашая доля ня лепшая”. Гарэцкі: Песьні, 9.
•пытць-ню-ніш-не, несоверш., перех.—быс-тро что-л. делать, пронзводнть, совер-шать. Ар. Жнеі пыняць жыта( скоро жнут рожь): баяцца, што дождж пойдзе. Ар. Соверш. спыніць, 1. скоро что-л. сделать, совершнть, окончнть. Ар.
2. остановнть(что-л. находяіцееся в двнженнн, кого-л. двнжуіцегося, что-л. совершаюіцего, С.) Ксл. Спыніў яго бацька. Гарнакі Сян. (Ксл.).
3. прекратнть. (Ты людзіна) спыняеш бег грымотны горных рэк, а сам сябе ня ЎПЫНІШ да магІЛЫ. Кавыль(Конадні, Но. 5-6,10). Соверш. упЫНІЦЬ, перех,—унЯТЬ. Віленшч., Меншч., Нсл. 663. Ледзь упынілі яго.
запыняць-яю-яеій-яе; повел.-яй-яйма, несоверш., перех.—преграждать, запружать, преграждать. Хлапцы запыняюць ручай. Ар. Нашто было запыняць цурок? Ар. Соверш. запыніць. Ар. Вада ў ручаю паднялася, бо ніжэй запынілі. Ар. Запы-ніць дарогу. Нсл. 182. Хлапцы запынілі цурок, каб была вада большая. Ар.
запыніць кроў—остановнть кровоте-ченне. Прйч. запынены, 1. которому сделана преграда. Ар. Зстыненая рака. Ар. 2.(о кровн)—прностановленный. Кроў запынена.
перапыняць, несоеерш. к перапыніць —прерывать. мгсл. Соеерш. перапынГць-ню-ніш-не, 1. вмешавшнсь в разговор, речь н т.п., перебнть, остановнть кого-л. Гаварыў бы яшчэ доўга, каб гаспадыня не перапыніла яго. Гарун: Пан Шаб.
2. прервать, прекратнть шін прностано-внть какое-л. действне, теченне, ход, развнтне чего-л. Як прыносіў мне палу-дзень, дык не пайшоў адразу да хаты, a на капцы, — перапыніў Зеньку Яхім. Цэлеш(Ярылаў агонь).
прыпыніцца. соверш.—задержаться где-л. на короткое время. Васіль прасіў, штоён часова хацеў бы толькі прыпыніцца. Кл.: Каліна, 60.
спыніцца, еозер.—остановнться(прекра-тнть, окончлть двлженле, С.) Ксл. Спыніў-СЯ КОНЬ. КлятчыноБеш. (Ксл.). Конь СПЫНІўся, стаў, чакае. Гарун: Шчасьце м.
•пыпкала, обіц. — пыкала 1.
•тлйкаць-аю-аеш-ае, несоеерш.—занкать-ся. Нсл. 541. Пыпкае, пакуль слова скажа. Нсл. Однократ. ПЫПНуЦЬ-ну-неш-не. Нсл. 541. Ані пыпнуў. Нсл.
•пьіпла-яа; мн. ч.-лы, ср.—тнпун у птнц. Нсл. 541. Надабе зьняць пыпла ў курыцы. Нсл.
•пыпленьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суйр к пыпліць,—медленность в работе. Нсл. 541. Пыпленьне адно, а не работа! Нсл. Ня борзда ты скончыш работу із сваім пыпленьням. Тм.
•пыпля-лі, обіц.—медлнтель, не скорый, не решнтельный. Нсл. 541. Ах ты пыпля! Чаго ж тут думаць? Нсл. Пакуль ты будзеш пыпліць із тваею работаю? Чаго тут пыпліць? садзіся дый едзь. Даўно б зрабіў, калі б ня пыпліў. Тм.
•пыпліць-лю-ліш-ле, несоверш.—медлнть, медлденно прнннматься зачто-л., Нсл.541. делать что-л. копотко, мешкотно. Вост. (Дальь). См. ПЫПНІЦЬ.
•пыпніць, -ню-ніш-не, несоеерш.—запн-наться, останавлнваться, делать небреж-но, леннво, віленшч., Нсл. 541. делать что-л. копотко, мешкотно. Вост. (Даль). Глядзець ня люба, як ты пыпніш. Нсл.
•пыпнуць,—cm. nod пыпкаць.
•пыр, междомет.—звукоподражанне прн взмахнваннн крыльямн птнчкн. Шсл. Пыр, пыр верабейчык — ды паляцеў. Ст. •пыра-ры-ры, ж„ dem.?—ласкательное названне курнцы, курочка. Нсл. 541. Пыра мая кока зьнесла. Нсл. Уменый. пырка-ркі-рцы, ж.—курочка. Гсл.; Нсл. 541. Пыркі, пырачкі есьці хочуць. Нсл.
•пырх, междомет.—порх. Нсл. 541. Пту-шачка пырх із рук! Нсл.
пырханьне
963
пырсь I
•пырханьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—порханне. Нсл. 541. Пырханьне вераб'-ёў. Нсл.
•пырхань-аю-аеш-ае; повел-ай-айма, несо-верш. 1.—порхать(свойственно малень-кнм птнчкам, Нсл.; легко перелетать с места на место птнце, бабочке н т.п., С.) Гсл.; Ксл.; Нсл. 541; Шсл. СІНІЧКа ПЫрхае ў клетцы. Ст. Жаваранка пырхала ў бок ад дарогі і садзілася йзноў. Адамчык: Арж. колас. Маладыя верабейкі ня лётаюць, a толькі пырхаюць. Нсл. Однократ. пьірх-нуць—порхнуть. Нсл. 541. Чыжык пырх-нуў з рук і паляцеў. Нсл. Яна(птушка) пырхнула ўгару. Я. Г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 6.
2. перен.—легко н быстро лететь. Во ўжо пырхаюць СЬНЯЖЫНКІ. Селядцова Беш. (Ксл.). •пыркаць-аю-аеш-ае—порхать. Ар.
•ПЫрНІК-гку, предл.-Іку, зват.-ІЧа, м.—пы-рей, Гсл.; Ар.; Нсл. 541. пырей ползучнй. Шсл. Поле пырнікам зарасло. Нсл. На папары ўзяўся пырнік. Ст. Нарвала лясёнку пырніку. Ст. Уменый. пырнічак-wy. Нсл. 541. Сена адзін пырнічак. Нсл.
•пырнікавы-ввя-вае—пырейный. Нсл. 541. Пырнікавае карэньне. Нсл.
•тлрнўрь-ну-неш-нець—толкнуть, Растсл. ударнть чем-л. остроконечным?
•пырск-ку, м.—брыга. Ад пырскаў ішоў халадок. Я. Васілёнак(”Полымя”, 1967 г., Но. 12, стр. 192). Скрыпяць палазы, сьнежны пыл ляціць з-пад капытаў, аддае цябе пырс-камі. Лынькоў: Воўчы лоДКалосьсе, 2, 1935, стр. 95).
•пырскалка-кг, дат., предл. пырскалцы, ж.—лейка. Іг.
•пырсканьне І-НЯ, предл-НЮ, отгл. ймя суіц. к пырскаць—брызганне. Ар.; прысканне. Нсл. 541. Пырсканьням абліў мяне ўсяго. Нсл.
•пырсканьне Il-ня, предл.-ню, ср.—порс-канне.
•пырскаць \-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш. брызгать, Ар.; БНсл.; Шсл.; Нсл. 541. кропнть, Ар. прыскать. Нсл. 541; МГсл. Пырскае маленькі дожджык. Ст. Дож-джык пырскае. Нсл. Пырскалі з-пад ног казельчыекі. Адамчык: Арж. колас. На хату пырскалі ІСКры. Цэлеш(Ярылаў агонь). Одно-крат. пыріканўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё —брызнуть(снльно). Пырскануў вадою ў вочы.
пырскнуць, пйренуць-ну-неш-не-нем-неце, одн. к пырскаць I, Нсл. 541., брызнуть. Ар. Вада пырснула на стол. Ст. Пырсьні мне ў вочы гарэлкаю. Нсл. Дожджык толькі пырснуў. Тм. Сьлёзы пырснулі з воч і абпяклі яго руку. Дзьве Душы 4. Соверш. запырскаць—забрызгать (начать брызгать, С.) Шсл.; Ар. Во й дожджык запырскаў. Ст. Соверш. напырс-каць—набрызгать, напрыскать. Соверш. убырскаць (нз упырскаць, С.)всё, всех (нлн снльно, С.). Шсл. Спадніцу ўбырскала ў балота. Ст.