Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
апырскаваць-кую-куей/-куе, несоверш., перех.—обрызгнвать. Äp.; Шсл. Маці апыр-скуе капусту на гародзе, каб чэрві ня елі. Ст. Соверш. апырскаць—обрызгать. Ар.; Шсл. Апырскай добра рой, дык тады ня ўцячэць. Ст. Прйч. апырсканы—обрыз-ганный. Ар.
папырскаваць-кую-куеш-куе, несоверш. —покрапывать. Нсл. 473. Дожджык папырскуе. Нсл. Соверш. папырскаць, 1. покрапнть. Нсл. 473. Дожджык папырскаў толькі зямлю. Нсл.
2. побрызгать. Прйч. папырсканы—поб-рызганный. Нсл. 473. Хусьце дажджом папырскана. Нсл.
распьірскаваць-ою-куеш-куе; повел-куй-куйма, несоверш., перех.—разбрыЗГН-вать. Ар. Соверш. распырскайь—разбрыз-гать. Ар. Прйч. распырсканы—разбрыз-ганный.
•пырскаць П-аю-аеш-ае, 1. внезапно разражаться смехом, Нсл. 541. порскать, фыркать. Пырскаць, пырснуць ізь сьмеху. Нсл. Однократ. ПЫрснуЦЬ. Нсл. 541,—ПОрсК-нуть, фыркнуть от смеха н вообіце. Коні паціху й асьцярожна пераступалі па дарожнаму лесавому карчэўю, вадзілі вушмі і чуючы пырскалі. Дзьве Душы 4. Нехта ізь селакоў пырснуў ізь сьмеху. ЗСД 142. Соверш. запырскаць—запорскать. Нсл. 182. Запырскаць ізь сьмеху. Нсл.
2. серднться, показывать неудовольствне нлн капрнзы. Нсл. 541. Ты сядні ўсё пырскаеш: то табе тое ня добра, то таго не хачу.
•пырскарца-аюся-аешся, несоверш. 1. брызгать на кого-л. Ар. Ня пырскайся, тату скажу.
2. брызгаться, брызгать друг на друга. Хлапцы пырскаюцца.
3. прыскаться, брызгать на себя чем-л. Соверш. распырскацца, 1. разбрызгаться. Ар.
2. расчнхаться. Нсл. 558. Нешта ты распырскаўся, ці не дастаў катару? Нсл. распьірскацца, 1. раскапрнзнться', прн предложеннн чего-л. Нсл.558. Табе хораша гавораць, а ты распырскалася. Нсл.
2. с упрекамй: расплакаться. Нсл. 558. Распырскалася, як бы яе білі. Нсл. Соверш. убырскацца, возвр.—обрызгаться (снльно, С.). Шсл. Ішоў па вадзе, дык увесь убырскаўся. Ст.
•пырскі-ка^ одйн пырск)—брызгн. ПНЗ; Растсл.; Ар.; ПІсл. КрывЯНЫЯ ПЫрсКІ высу-ШЫЦЬ. Ускалось, Но. 10, стр. 18. Аж ПЫрсКІ лятуць на ўсе бакі. Ст. 3 пырскамі вады вырвалася з асакі цэлая чарада крыжноў. Цялеш: Дзесяць.
•пырснуць,—CM. nod пырскаць.
•пырсь I, глаг. частйца,—ОЗНачает быстрый брызг. Нсл. 541; Ар. Пырсь у вочы гарэлкаю! Нсл.
пырсь II
964
апытаць
•пырсь II, глаг. частйца,—означает порска-нне от смеха. Нсл. 541. Як сказаў, усі пырсь ізь сьмеху. Нсл.
•пыршчэць-чыдь, несоверш.—брызгать(о дожде). Шсл. Ледзь, ледзь пыршчыць дожджык. Ст.
•пыск-ку, предл.-ку, м.—морда рогатого ЖНВОТНОГО. Ар.; Дз.
•пысы-с, мн. ч.—конец морды с губамн(о скрте, С.) Шсл. Ня бі каня па пысах. Ст. У белай каровы чорныя пысы. Ст.
•пьішанны-ная-нае—гордый, непрнс-тупный. Нсл. 542. Пышанны пан, нікога не дапушчае к сабе. Нсл. Пышанны конь, да яго прыступіцца боязна.
•пышка-шкі, обш.—гордец, гордячка. Нсл. 542. Якая яна пышка, ласкавага слова ні зь кім ня скажа. Нсл. Пышка дурны, крукам носу не дастанеш. Тм.
•пышнёць-ёю-ёеін-ее, несоверш.—стано-внться гордее, Нсл. 542. становнться гордым, напышенным. Гсл. Што багацее, то пышнее. Нсл. Соверш. запышнёць—сде-латься спеснвым. Нсл. 182. Як надзеў боты, дык і запышнеў, ні зь кім гўкаць ня хоча. Нсл. Соверш. папышнёць—стать более гордым. Пабагацеў і папышнеў. Нсл. 542.
•пышнёха-ёхі-ёсе, ж.—гордячка. Пас-той, пышнёха, аддам жа я табе ў бацькі на дварэ. Гсл.
•пышніцца-нюся-шй/ся, несоверш.—гор-днться. Нсл. 542. Што табе перад намі пышніцца. Нсл.
•пышны-ная-нае—заносчнвый, МГсл. гордый, непрнступный. Нсл. 542. Чатыры рэчы шайтану гожыя ест: ... трэці, пышны, горды, убогіх ня любіць. Кіт. Іа8. Пан Бог ня любіць, хто ест пышны і сам сябе выхваляе. Тм. іЗаі. Пышны дужа стаў, і прыступу няма. Нсл. Пышна цешча, пышна, што к зяцю ня вышла. Нз свад. песнн, Нсл. Баба тады пышна, як замуж вышла. Рапан. 73.
•пышыцца-шуся-шышся, несоверш.—дер-жать себя преувелнченно важно, надмен-но, высокомерно. Чым ты пышышся? Нсл. 542.
• пьіталь-тяяю, предл. йзват.-тлю; мн. ч.,род-тляў, м. 1. лучшего сорта помол пред-варнтельно очшценного зерна. Шсл. Засыпаў пшонку на пыталь. Ст.
2. машнна для очніцення зернового хлеба от верхней плевы. Пшонку абдзерлі на пыталь. Нсл.
3. строгнй, резкнй выговор, внушенне; проборка. Даў сваёй бабе пытлю, цяпер будзе маўчаць! Ст.
•пытальнік-і'ка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. тот, кто спрашнвает. Прыйдуць страш-ныя пытальнікі. Кіт. 3464.
2. грам.—знак вопроса. Гсл.
•пытальны, -ная-нае—вопроснтельный. Пятронь у вадказ на пытальны позірк цэсараў адазваўся. Тат.: Кво вадыс, 266.
•пьітам, нареч.—служнт для уснлення глаг. "пытаць”—спрашнвать. Жадом жадала, пытам пытала. Горадз.(Ром-Мат. Гр. 1, 217).
•пытаньне-ня, предл.-ню, ср.—обраіценне к кому-л., требуюіцее ответа н т.п., вопрос.
нацанальнае пытаньне—нацнональный вопрос.
сялацкае пытаньне—крестьянскнй воп-рос. ралейнае пытаньне—аграрный вопрос.
гасподняе пытаньне—жнлшцный воп-рос.
бяз пытаньня—без разрешення, без спроса. Бязь лічбы ўвойдуць да раю, бяз пытаньня. кіт. Заі.
•пытаць-аю-аеаі-ае, несоверш. у каго, каго 1.—спрашнвать. Ар.; Нсл. 541; Шсл.; ПНЗ. Заяца ясьмі пытаў, есьлі-бы на то сьвядом ’е меў. Гордз. ак™ ХУІП, 8. Хворага пытаюць, а здароваму даюць. Послов. Нсл. Прйч. пытаны—спрашнванный(спрашн-ваемый, С.). Нсл. 541. Пытанаганямачаго другі раз пытаць. Нсл. Соверш. спытаць-аю-äeiu-äe каго-што,— спроснть. Нсл.541; Ксл.; Вят., Вост.(Даль). Слугі Mae а мне Богу спытаюць. Кіт. 15а2. Трэбаспытаць, дзеён напіўся. Лалыкі Ксл.
2. у каго праз што—спрашнвать у кого-л. о чем-л., Нсл. 541. спрашнвая, узнавать чье мненне о чем-л. Як пыталі ў імама: ”Хто ест райськія?" Кіт. 8а2. У прарока пыталі. Тм.9аі. Імам пытаўу яго. Тм. 18615. Хто пытае, тый ня блудзе. Послов. Нсл. У людзёў пытай, дык скажуць. Ст. Соверш. папытаць у каго праз што—спроснть. Ар.; іПсл.; Ксл. Папытала б ты ўв Арыны! Навікі Віц. (Ксл.). Папытай у другога войска. Погар(Афанасьев, П, 1914, 195). Дзевач-кі, галубачкі, папытайце ў маёйдачушкі, чаго яна так плача. Харобічы Горадн.(Косіч 239). Папытай у сына. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акругі(Наш Край, 1928, Но. 6-7,44). He пасьмею у бабусечкі папытаці, ці тут будзе начаваці. Вядзьмінка Імгл.(Косіч 254). Усе запісуюць, а што яны запісуюць, каб папытаць. Віцебш.(Наш Край, 1929, Но. 8-9, стр. 65). Прышоў у вадно сяло, папытаў: "Ці няма тут Чарнышовага?”. Дзяніскавічы НЗ(ІІІэйн, 11, 162). Я пайду і папытаю. Гарун: Шчасьце м. Папытай дарогі. Нсл. 473.
апытаваць-тую-туеш, несоверш. к апы-таць. Нсл. 366.
апытаць-аю-аей/-ае, соверш., перех.—рас-проснть, (Нсл. 366) разузнать, Шсл. высп-роснть, найтн, Ксл. обратнться ко многнм с вопросом с целью получення сведеннй. Апытуй, апытай людзёў, калі імне ня верыш. Нсл. Надабе ў людзёў апытаць, каб дзе дастаць пастушка сабе. Ст. Апытаў каня, але грошай не стаець. Астроўна Віц. (Ксл.). Прйч. аПЫТЯНЫ, 1. спрошенный, Нсл. 366. опрошенный,
апытаньне
965
распытавацца
выспрошенный. Людзі апытаны, але нічога такога не сказалі. Нсл.
2. явнвшнйся чрез розыск(опросом, С.), разысканный. Нсл. 366. Украдзеныя мае коні апытаны. Нсл. Отгл. ймя суш,. апытань-не-ня, предл.-ню—спрос(опрос, С.), обсле-дованне, разузнанне. Нсл. 366. Пашлі чалавека да апытаньня, ці праўда гэта. Нсл.
напытаваць-тую-туеш-туе; повел-туй-туйма, несоверш., перех.—отыскнвать посредством распросов у другнх. Нсл. 316. Напытаваць, напытаць майстроў, ра-ботнікаў. Нсл. Соверш. напытаць. Нсл. 316. Прйч. напытаны—отысканный посредс-твом распросов. Нсл. 516. Напытаны работнік. Нсл.
прапьітаваць-лмую-/муег//-лпуе; повел,-туй-туйма, несоверш., перех.—проведы-вать чрез распросы. Нсл. 528. Прапытуй, ці не прапытаеш часам украдзеныя коні. Нсл. Надабе дзе далей прапытаць. Тут, мусіць ня бачылі нашых коні. Ст. Соверш. прапытаць. Нсл. 528. Каб дзе прапытаць у людзёў пасьпешкі пасадзіць з асьміну. Ст. Прйч. прапытаны—проведанный чрез распросы. Нсл. 527. Коні ўкрадзеныя прапытаны. Нсл.
прыпытаваць-гаую-тлуегй-яіуе; повел-туй-туйма, несоверш.. перех.—прнскнвать, спрашнвая у другнх. Нсл. 508. Прыпы-таваць, прыпытаць сабе работніка. Нсл. Соверш. прыпытаць. Нсл. 508. Прйч. прыпы-таны—прннсканный чрез распросы у другнх. Нсл. 508. Прыпытаныяконі надабе спагнаць. Нсл.
распытаваць-шую-теуеш-туе, несоверш. —распрашнвать о чем-л., разведывать. Нсл. 558. Распытуй, распытай у людзёў, ці ня бачылі бягучага паражнём каня. Нсл. Каб стаў распытаваць людзёў, дык мо’ хто й сказаў бы. Ст. Соверш. распытаць. Нсл. 558. Ты ж добрараспытай яго, дзе ён быў, што ён бачыў. Ст. Прйч. распытаны —разведанный по распросам. Нсл. 558. Дарога распытаная. Нсл. Прапалыя коні распытаны. Тм.
выпытаваць-тую-туеш-туе;повел.-туй-туйма, несоверш., nepex. 1. допрашнвать.
2. выспрашнвать. Шсл. Папалі малога, ды давай выпытаваць яго пра ўсё. Ст.
выпытаць-йю-оеш-ае, 1. соверш. к выпы-таваць 1,—допроснть. Комся перавяр-нула ў Менску ўсё дагары нагамі. Выпытала адміністрацу, але нічога не дабілася. Зямёнка (Беларусь, 153).
2. соверш. к выпытаваць 2,—выспроснть. Шсл. У яго праўды выпытаю. Жукова Імгл. (Косіч 34). Няўпрыцям так і выпыталі ў яго, што хацелі. Ст.
•пытарца-аюся-аешся у каго праз што, несоверш.—спрашнвать, ІПсл. осведом-ляться, Нсл. 541. спрашнвать у кого. нк.: Очеркн, 553; Гсл. Ня буду ні ў кога пытацца, бо й сам узумею зрабіць. Ст. Пытаўся
каравай у перапечы, кудэй тут дарога да клеці. Нз свад. песнн, Нсл. Ня пытацца ў наўчоных навукі. Кіт. 67а10, 6762. Соверш. папытацца—спроснть. Нсл. 473; Ар.; Ксл. Папытайся, куды тут дарога. Нсл. У людзёў папытайся, калі сам ня ведаеш. Ст. Гэта будзе хата Рамана Скрылевіча? — папытаўся . Дудзіцкі (Бацькаўшчына, Но. 376-377). Што? папыталася жонка. Дудзіцкі (Бацьк., Но. 1-2/437-438). Папытайся ў яго, ці ня любе ён каго. Сукрэмна Сян. (Ксл.). У людзёў папытайся, калі сам ня ведаеш. Ст. Пра вяпрука? — засьміяўшыся, папыталася Д. Кулакоўскі: Дабраселцы.
апьпавацца-туюся-туешся, несоверш. 1. разузнавать-(опрашнвая нздалека, С.) Нсл. 366; Дсл. Апытуйся na дарозе, ці не знайшоў хто сьвіткі. Нсл. Пачалі яны, прайшоўшы лес, апытавацца. Дсл.
2. проявляться, оказываться через розы-ск (путем опрашнвання, С.) Нсл. 366. Коні мае ўкрадзеныя апытуюцца, апыталіся. Нсл.
лпытлццл-аюся-аешся, соверш. к апыта-вацца 1, 2. Нсл. 366. Прйч. прошл. вр. апытаўшыся.
дапытавлцца-туюся-туешся, несоверш. —настойчнво расспрашнвать, Шсл. выс-прашнвать. Вазьмі схавай, ніхто й дапытавацца ня будзе. Ст. Соверш. дапы-тацца—настойчнво расспроснть, Шсл. выспроснть. Гсл. Ніў кога не дапытацца, дзе мой manop дзеўся. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
