• Газеты, часопісы і г.д.
  • Вялікалітоўска - расійскі слоўнік  Ян Станкевіч

    Вялікалітоўска - расійскі слоўнік

    Ян Станкевіч

    Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
    Памер: 1329с.
    Нью Йорк
    626.59 МБ
    •рагізўля-лг, обйу—растрёпа(небрежно н нерятлнво одетый йлй непрйчесанный, лохматый человек, С.). Ксл. Эх ты, рагізуля, зашпіліся ды саплякі абатры. Глебаўск Сян. (Ксл.).
    •рагілі-ляў, едйнств. ч. нет.—боЛЬШЭЯ телега для возкй сена й снопов. Ксл. Запрог рагілі дый паехаў. Вяжышча Беш. (Ксл.).
    •Рагўля-лг'-лг', ж.—названйе коровы с длйннымй рогамн. Ар.
    •рагўлі-ляў, едйнств. ч. нет. 1. МНОГйе предметы(сенные внлы, навозные внлы без железных наконечнйков, вйлочкй для вйтья веревок, стародавная рыболовная снасть й др.), у которых есть кое-какое СХОДСТВО С рОГаМН ЖЙВОТНОГО. НК.: Очеркн, Но. 314.
    2. мотовйло, на которое навйвают нйтй с "просьняў" (длйнных веретен); состойт нз двух струганых палок длйною верш. в 12 с пробоннамй посредйне, куда входйт концамн трется палка почтй аршйнной длйны. "Рагульныя" концы направлены бывают В розные стороны. НК.: Очеркн, 154.
    •рагўль-я предл.-лю, зват. рагўлю; мн. ч. рагулі-ёў-ём-лі-ямі-ох, м.—дужка в прял-ке co шпеньком для катушкй. Ксл. Мне купІЛІ НОвЫ рагуль. Пятніцкая Беш. (Ксл.). См. рагатка I, рагачок I.
    •рагулька-лькі-льцы, ж. 1. сучок, веточка й т.п., что напомйнает рога, вйлы. Гсл.
    2.	мундштук с колючымй шйпамн, надаваемый молодому жлвотному, ко-торое хотят отнять от маткн. Нсл. 564. Парасятам рагулькі трэба зрабіць, каб маткі ня ссалі. Нсл.
    3.	рогатка. Гсл.
    •рагўлькі-лькаў(-ляк), едйнств. ч. нет. 1. вйлочкй, ножка которых ймеет около 8 верш., употребляются для плетенья поясов. НК.: Очеркя, 182.
    2.	КОЗЛЫ ПО гребню крышй. НК.:Очеркн,Но. 466.
    •рагўльны-ная-нае, прйлаг. к рагулі 2. Рагульныя канцы ськіраваны бываюць у розныя бакі. НК.: Очерка, 154.
    •рахотка-ткі-тцы, ж.—банная мочалка. Ксл. Вазьмі рахотку патры імнё сьпіну. Сураж (Ксл.).
    •рахацЬ~0Ю-ДСгд-<2С, звукоподр. от голоса свйньй, прйманйваюірей поросенков, 1. хрюкать. Гсл.
    2.	пнтать чрезвычайную прнвязанность. Нсл. 571. Рахае па ім. Нсл. См. рохаць, рохкаць, рохнуць.
    рахнурь-ну-неш-не — рахаць 2. Нсл. 571. Рахне да грошаў. Нсл.
    •р	ахманасьць-гр, ж. 1. свойство, качество ОТ прйлаг. рахманы. НК.: Старцы, 84.
    2.	добродушле.
    •рахманёрь-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, 1. становнться смнрнее. Нсл. 561. Конь рахманее, парахманеў. Нсл.
    2.	становйться пасмурнее. Нсл. 561. Дзень, надвор 'е рахманее, парахманела. Нсл.
    парахманёць, а) соверш. к рахманець I. Нсл. 561., стать смнрнее. Парахманеў хлапец, як троху задалі. Нсл. б) соверш. к рахманець 2. Нсл. 561., стать пасмурнее(о погоде).
    •рахманіна-ны, обш,.—тйхоня, Нсл. 561. смярняга. Мужык рахманіна, а жонка малайчына баба. Нсл. См. ціхман. Ласкат. рахманька-ет', обйу—тнхоня. Нсл. 561. Янаў нас рахманька. Нсл. Увелйч. рахманюга-гг, обіц.—очень тйхйй, тнхая. Нсл. 561. Дзя-цюк, дзяўчына рахманюга. Нсл.
    *рахманІЦЬ-НЮ-НІШ-не, несоаерш., перех. —делать смйрным. НК.: Старцы, Но. 52. Соверш. прырахманіць—прнручйть. Шсл. Прырахманіў да сябе жарабётка — дык яно йдзець да яго. Ст.
    • рахматрра-нюся-нішся, 1. представ-лять внд кроткого, прнкндываться кроткйм. Нсл. 561. Нешта ты рахма-нішся, зрахманіўся, як воўк у яме. Пого-вор. Нсл. Соверш. зрахманіцца. Нсл. 561.
    рахманы
    976
    рададўлі
    2.	делаться пасмурным. Нсл. 561. Дзень рахманіцца, на дождж зьбіраецца. Нсл. Соверш. зарахманіцца, а) о погоде: стать пасмурным. Нсл. 561. На дварэ зарахма-нілася. Нсл. б) запечалйться. Нсл. 183. Зарахманіўся па матцы. Нсл.
    •рахманы-ная-нае. НК.: Старцы, Но. 52. 1. тйхйй нравом, Нсл. 561. смнрный, спокой-НЫЙ, (Сакуны); Ксл. КротКйЙ, СПОКОЙНЫЙ, Шсл. тйхйй, кроткйй, Гсл. ручной, послуш-НЫЙ, Растсл. ручной, пнз. тйхйй, спокой-НЫЙ, Пск.(Яеропольскнй) СМйрныЙ, СКроМ-НЫЙ человек. Раст.: Смаленск 150. Ці няма ў вас якіх дуронікаў? He, Сумонечка, першы былі... а цяперачка рахманыя сталі. нк.: Старцы, 84. Нечым зграшыла дзіцятка рахманае, ціхі ж, паважлівы быў. Гарун: Жабрачка. Наш конь рахманы. Лужасна Куз. (Ксл.). Рахманы конік, і малое дзяцё яго павядзець. Ст. Рахманая статчына. Нсл.
    2.	добродушный. Чалавек ён быў рахма-ны. Сураж (Ксл.). Рахманы хлапец. Нсл. На рахманага Бог нанясець, а еьмелы сам пабяжыць. Послов. Рапан. 203. Быццам пан той і рахманы, хоць ачыма нейк бліснуў. С. Музыка, 164.
    3.	о дожде, снегу: тйхйй, без ветра. Прайшоў рахманы, спорны дожджык ЬЯЗЬ ветру. Адамчык: Арж. Колас.
    •рахнуць,—см. под рахаць.
    •рад, раду, у радзе; мн. ч.-бы-доў-дом, у padox, м. 1. ряд. Гсл.; Ар. Уменьш. радок-дкд, мн. ч.. дат.-бком, мн. ч., предл.-ÖKOX, м. —малый ряд.
    радочак-чка, предл. й зват.-чку, уменьш. к радок. Ар.
    2.	очередь, Гсл. конец ожйданвя йлй время действвя находяіцемуся в очередй ("ра-боўцы’У место находяіцегося в очередй. Твой pad eady насіць. Гсл. Мой pad цяпер ІСЬЦІ(уартаю). Прыдруйск Дрыс.(ад Бартуля). Ну, браце, твой pad вароты адчыняць! Красьн. (Дсл.). Усі пракрычэм — жабы ня слухаюць. Да яго pad байшоў, ён закры-чэў — жабы замаўчэлі. Боўдзіна (Ч. 141).
    3.	последовательность, порядок. Нагла-мазьдзілі кучу броў ні к якому раду. Дсл.(под награмазьдзіцьУ
    •р	адок-дка, мн. ч„ öam.-ÖKOM, мн. ч., предл.-дкох, м. 1. строчка. Гсл.; Ар. Уменьш. радочак-чка, предл. й зват.-чку. Ар.
    2.—cm. nod pad в 1-ом см.
    •радоўка-м, дат.. предл.-цы, ж. 1. очередь (стояідне, находяіцнеся в очередн). Гсл.; Нсл. 571; Шсл.; Ксл. PadoeaK (ля крамаў) ня было. Няміга(Бацьк. Но. 16/500). Ён НЯ ЗНОСІў нялюdзкae цісканіны радовак. Тм. Ма-ланкава, як спад зямлі вырастала nepad крамаю вялізарная радоўка. Тм. Вар-туюць рабоўкаю, сядні наш pad. Гсл. PadoyKi не дзяржаць. Нсл. Неўзабаве рабоўка прыйдзе da нас. СтаішчаЧаш. (Ксл.). Ср. pad 2, кон 2.
    2.	род грнба, похожего на сыроежку, желтого цвета, растуіцего рядамн. Нсл. 571.
    •рада, (Скар. п, Ц.убы-дзе, ж. 1. (настав-ленне, указанне, предложенйе как посту-ПЙТЬ, С.), совет. Нсл. 544; Ар.; Шсл.; Гсл.; Растсл.; Кабішча Куз. (Ксл.). Дай Нйвуку Üpady. Кіт. 61. Дай імне pady як жыць, як тут рабіць. Нсл. AdHapada do6pa, а бзьве лепі. Послов. Нсл. Добрыя любзі dani pady як рабіць. Ст. Уменьш. радачка-чкі-чцы. Шсл. Hi padauKi, ні napada4Ki. Ст.
    2.	совместное обсужденне какнх-л. вопросов; совеіцанне, совет. Войш. У deyx pada, у трох зраба,—в двоём совеіцанне, в троем постановленне, як результат совеіцання. Войш.
    3.	распорядйтельный йлй совеіцательный орган прв каком-л. учрежденйй, орга-ннзацйй, обіцестве; совет. Pada Бясьпеч-насьці АЗН. Pada профясяльных зьвязаў. Pada Вялікалітоўска-А мэрыканскага Задзіночаньн.ч.
    рада бурмістраў—городская управа. Гсл.
    4.	названйе некоторых органов государ-ственного управленйя, ймеюіцйх руко-водяіцее значенйе в жйзнй государства йлй какой-л. его отраслй. Pada Вялікага Князства Літоўскага. Рада Беларускае Наррбнае Рэспублікі. Pada міністраў. Гсл. Pada комісараў. Pada паслоў. Pada абароны. Pada HapodHae гаспадаркі.
    мясцовыя рады—местные советы. месцкая рада—городской совет. селавая рада—сельскйй совет.
    раду радзіць—давать совет. Растсп.
    5.	средство, выход, Гсл.; Ар. средство, Нсл. 544. средство, способ действдя. Шсл. Няма padbi. Ар. Рабы няма вылезьці зь бяdы. Нсл. Рабы ня баць гэтаму бзіцяці, усё плача a плача. Ст. Ня можна рабы баць. Гсл. •радабодзь-дзі, ж.—редкая ткань.
    Порплішча ля Глыбокага.
    • радабодзьдзе-дзя, npeдл.-dзю, ср. 1. редкая ткань, Кацельня Пц. очень редклй холст йлй (очень) редкая фабрнчная ткань. Шсл. Выткала губкі бзьве pada-бобзьбзя — 6ydyu,b мяхі da бульбы. Ст. Набрала, ты, бзеўка, нейкага pada-бodзьdзя, як станеш шыць, бык яно бубзе разлазіцца. Ст.
    2. редкйе хлеба на поле. Які гэта авес — нейкае рабабобзьбзе! Укропава Мл. Слово пронсходнт от "радкі" — редкнй н "бобка", точка, т. е. то, что ймеет редко заполненыя места.
    •рададўлі-ляу, едйнств. ч. нет.—большая телега для возкй сена й снопов. Ксл. Нашы padadyлi ad сена паламіліся. Косы Віц. (Ксл.). Запрагай каня у рададулі, паебзем па сена. Сураж (Ксл.).
    Раданіца
    977
    радны III
    •Раданіца-г^ы-цы, ж„ нк.: Очеркн, 58—по-мнновенне усопшйх н празднество во вторннк па фомной неделе. Гсл.; Нсл. 544. На Раданіцу абачымся на могілках. Нсл. На Раданіцу да абеду пашуць, па абедзе плачуць, а ўвечары скачуць. Послов. Нсл. См. Радаўніца.
    •раданічны-ная-нде—относяіцййся к предметам помйновенйя в день Рада-ніцы. Нсл. 544. Раданічныя бліны, рэзьнікі. Нсл. Раданічны дзень. Тм.
    • радасны-ная-нае, 1. радостный. Да добрых і радасных пацех прышоў. Кіт. 80а1.
    2.	отрадный.
    •радасьць-дг, мн. ч„ род.-цяў, ж.—отрада, мГсл. радость. Каран мусульманская радасьць. Кіт. 4616.
    •радаваць \-дую-дуеш-дуе, несоверш.. перех. —радовать. Отгл ймя суіц. радаваньне-ня, предл.-ню—радость, душевное удовольс-твне. Нсл. 544. Людзём даець Бог дзеці на радаваньне, а імне на смутак. Нсл. Якое я маю зь цябе радаваньне? Тм. Соверш. зрадаваць-дую-дуеш-дуе—обрадовать. Толькі ж надзеі ня маю чым зрадаваць. Гарун: Думы ў чуж. Соверш. узрадаваць-б)гю-дуеш-дуе—внезапно сйльно обрадовать. Во што змове ясен месячка. Як узыйду рана зь вечара, узрадую пана у дарозе. м. Погар Стдуб.(Косіч 68). Што змове сонейкаі Як узыйду рана на зары, узрадую добрыя дзетачкі. Тм.
    •радаваць \\-дўю-дўеш-дўе: повел.-ўй-ўйма, несоверш.—обходдть всех по оче-редн; соблюдать очередь. Нсл. 571. Радуй талачан гарэлкаю, ні воднага ня мінай. Нсл.
    2.	посеіцать по порядку.
    абрадаваць, соверш. 1. угостйть по порядку. Дсл.
    2.	обойтд всех по порядку, по очередй; соблюстй очередь. Нсл. 571. Абрадаваў усіх суседзяў, просячы на талаку. Нсл. Чаму ня быць п’яному, абрадаваўшы ўсё сяло. Нсл. 353. Деепр. наст. вр. абрадаваны, 1. угоіцённый по порядку. Дсл. Госьці ўсі абрадаваны. Дсл.
    2.	обойденный по очередн. Нсл. 571. Госьці раз абрадаваныя гарэлкаю. Нсл.
    •радавацца Х-дўюся-дўешся; повел-дўйся-дўймася, несоверш.. з каго чаго—радо-ваться. Трыодзь Цьветная ХУП стг.("Нзвест” 1930, ІІІ-І, 55-74); Кіт 5аЗ, 6. КалІ б 3 табою сегасьветны пан колька слоў вымавіў, то бы ты радаваўся. Кіт. 5аЗ. A то Пан над Паны, с каторым у намазе (араб. малітве) размову чыніш, а не радуешся. Кіт. 5а6. Соверш. зарадавацца—возрадо-ваться, обрадоваться. Скора ўчуў ад Джебраіла тые слова, зарадаваўся. Кіт. 109 б 8. Чалавекто абачыўшы, зарадуецца і плакаць перастане. Кіт. 13164. Мікалай вельмі зарадаваўся. Мікольск м.(Демнд.:
    Веров ІП). Соеерш. узрадавацца—возрадо-ваться. Сакуны 51. Ён дужа ўзрадаваўся. Гарув: Пан Шаб. 3 ахвотаю узрадаваўся я. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169).