Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. найтй выход, способ, йзбавленде. Гсл. Нельга й парадзіць гэткаму няшчасьцю. Гсл. Соверш. урадзіцца, взаймн., соверш.—ПОС-ле совеіцанйя прннять решенйе. Урадзі-ліся разам ехаць. Нсл. 663. Урадзіліся мяжсоб ісьці да пана. Нсл. 70.
зрадзіцца, соверш. зь кім—совеіцаясь, вынестн обіцее постановленне. Яшчэ, едучы на начлег, змовіліся-зрадзіліся йсьці ад КОНІ Ў ракі. Гарэцкі: Песьні, 24. Несоверш. зраджацца-яе.мся—совеіцаясь выносйгь обіцее постановленйе. Ведаю, што вы ўсі зраджаваецеся, зрадзіліся на мяне аднаго. Нсл. См. зрада.
парадзіцца,— у каго, соверш. (к радзіцца I)—посоветоваться(с кем). Ар. Парадзься ў вучыцеля, як гэта зрабіць. Ар.
2. зь кім, соверш. к парадзіцца 2, посове-іцаться. Парадзься із сваім сумленьням, з сваёю кішанёю. Нсл.
•радзіць I, раджў, родзіш, родзе, родзім, несоверш., nepex.
1. роднть, Раст.: Северск 138. рожать, рождать, (Нсл. 564): Ар. Сава ня родзе сакала. Послов. Нсл.,—мучнться родамй. Нсл. 564. Ня борзда родзе, не даець Бог. Нсл. Пажджы радзіць, дай па бабу схадзіць. Послов. Нсл. Деепр. наст. вр.
роджаны—^рождённый. Ар.
раджоны—урожденный. МГсл. Соверш. нарадзіць—роднть. Нсл. 317. Што нам да таго, хто нарадзіў каго. Послов. Нсл. Деепр. наст. ер. народжаны. Ар.
нараджоны, прйлаг. йз деепр. наст. вр.
—урожденный. МГсл.
•нараджэньне, а) рожденйе. Гсл.
б) нарожденйе. Гсл. Многократ. нараджаць-аю-аеш-ае. Нсл. 317. Дзеці нараджала, a
адрадзіць
980
урадзіцца
карміць няма чым. Нсл. Соверш. адрадзіць-джу, адродзіш-дзе—возроднть. Прйч. адроджаны—возрождённый. Деепр. наст. вр. адраджэньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, а) возрожденне. Нацыянальнае адра-джэньне.
б) адраджэньне,—ренессанс.
2. прдносйть плоды, давать урожай(о почве, растеннн). Калі б на гэты сьвет тхнуў, то бы на сьвеце на векі нічога не радзіла. Кіт. 54а2.
3. о земле—давать хорошнй урожай. Шсл. бытьурожайну. Нсл. 564. Тут і бяз гною будзе радзіць, бо зямля добрая. Ст. На месцу гэтым пшонка добра родзіць. Нсл. Соверш. зарадзіць-дзе—хорошо уроддть. Шсл. Зарадзі, Божа, нам жыта жаці. Ст. Збожжа добра зарадзіла. Ст. Пшонка сёлета зарадзіла. Нсл. 183. Бог сёлета зарадзіў пшонку. Тм. Зарадзі, Божа, ЖЫта, пшаніцу. Россуха Імгл.(Косіч 59). Анопры, зарадзі нам каноплі. ДслЛпаа Онопры). Соверш. зрадзГць-дзе—хорошо уродвть. Шсл. Жыта зрадзіла добрае. Ст. Сёлета авес добра зрадзіў. Каробчына Імсьц.(Бясл-). Драмліва поле, драмліва, вялікія ягадкі зрадзіла. йз песнн, Бяльсл.
зрадзіла—хорошо уроддло, уродйлось. Сёлета зрадзіла жыта, пшонкі. Нсл. 219.
урадзГць-джі', уродзіш-дзе, 1. соверш. к радзіць 3,—прннестн нзобнльный уро-жай. Юры сказаў'. ураджу, а Міколах пачакай, пагляджу. Поговор, Дз. Пшонка сёлета ўзрадзіла. Нсл.
2. породнть. Я за тым не хадзіў, хто каго ўрадзіў. Послов. Нсл. Деепр. наст. вр. ураджоны, 1. врожденный, мгсл. прнрод-ный, от рождення суіцествуюіцйй. Нсл. 71. Ураджоны знак. Нсл.
2. урождённый, потомственный. Нсл. 71. Ураджоны шляхціч. Нсл. 71. Наш брат не разьбіраецца, хто ўраджоны шляхціч, хто не, калі наняўся, дык маеш служыць. Нсл. 664. Отгл. ймя сунц. урадЖЭНЬНв-НЯ, предл.-ню—род(пронсхожденйе, С.)- Нсл. 664. Ты не дабрароднага ўраджэньня, можаш рабіць. Нсл.
родзе, соверш. урадзіла, уродзе, безлйч. —урожайно. Ар.; Нсл. 564. Сёлета на грыбы родзе, урадзіла. Нсл.
•радзіць \1,(корень "рэд", тот же. что в прйлаг. радкіуджў, рэдзіш, рэдзе, несоверш., nepex. 1. о овоіцах, лесу н т.п.: делать редкнм, прочшцая окружность. Нсл. 746; Маркоўцы Вял.; НК-: Очеркн, 419. См. рэдзІЦЬ. Дзе часта пасаджана цыбуля, тамрадзі, парадзі, вырываючы, каб буйней расла. Нсл. Лес наш суседзі рэдзяць, ладне парадзілі. Тм. Деепр. наст. вр. рэджаны. Соверш. парадзіць. НК.: Очеркн, 420; Нсл. 746.—разреднть. Убіўся конь і парадзіў капусту. Маркоўцы Вял.
2. делать редкдм, расставляя что-л. Нсл. 746; Маркоўцы Вял. He радзі кольля, гародзячы гарод; урэдзіш, парасяты будуць лазіць. Нсл. Радзіць лехі. нк.: Очеркн, 419. Соверій. урадзіць. Нсл. 746—слйшком разреднть. Сець ты ўрадзіў: ладныя плотачкі будуць пралазіць. Нсл.
•радзійна-джуся-дзішся, несоверш. 1. у каго,—советоваться(с кем). Гсл.; Ар.
2. взаймн.. зь кім,—обмендваться мнення-мн, совеіцаться. Ар. Радзячыся з добрымі людзьмі, не паблудзіш. Нсл. 544. He хачу я радзіцца з табою. Кляшчыно Беш. (Ксл.). Соверш. адрадзіцца—посовеіцаться, об-меняться мненнямн. Няхай хлеб-соль пастаіць да вечара а тут парачыся, адрадзімся. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акругі(Наш Край, 1928, Но. 6-7, 47). Соверш. зарадзіцца—посовеіцаться. Зарадзься із сваім сумненызям, з добрымі людзьмі.
радзіцца, -джуся, родзішся, несоверш. —роднться. Ар.; Ксл. Я радзіўся веташ-КОМ, кажуць. Навікі Беш. (Ксл.).
зарадзіцца, соверш.—зачаться. У крапіў-цы зарадзіўся а ў лазенцы аб’явіўся. нк.: Под. пос. 52. Несоверій.
зараджацца-аюся-аешся. Соверш. абра-дзініцца-нюся-нішся—разрешнться от бременн. Прышла пара ёй абрадзініцца. ПаклІкалІ бабку. Мікольск М.(Демнд.: Веров. 102). Абрадзінілася гэтая баба. Тм. Соверш. абрадзіцца-джўся, абродзішся—раз-решнться от бременн, Шсл. родйть. Ксл. Зараз абродзіцца наша нявестка. Ст. Ганна ўчорах абрадзілася. Марцінкава Куз. (Ксл.). Гарасіміха зараз абродзіцца. Ст. (Шсл. под пузатая). См. абрадзініцца. Соверш. адрадзіцца-дж^ся, адродзішся,
—возроддться. Отгл. ймя суіц. ЭД-раджэньне-ня, предл.-ню, ср.—возрожде-нне. Гсл. Нацыянальнае адраджэньне. Несоверш. адраджацца-йюся-аешся, повел,-айся-аймася—возрождаться. Гсл. Соверш. нарадзГцца, -джўся-дзішся—(получать жйзнь в результате родов, Ар.), роднться. Ар.; Гсл. Зсхаку два сыны нарадзіліся. Кіт. 99аіб. Гэтага дня ты нарадзіўся. Нсл. 317. Маладзік нарадзіўся. Тм. Я ў сваёй Беларусі нарадзіўся, там радзіліся мае дзяды. Шакун: Сьлед, 3. Бусел, аглядаючы красу роднага краю, дзе нарадзіўся a вырас, бязьмерна цешыцца. Шакун: Сьлед, 11.
2. роднться н вырастн в каком-л. колн-честве(о людях), народнться. (Гсл.). Отгл. ймя суйч выраджэньне-ня, предл.-ню, ср. —вырожденне. МГсл. Несоверш. выра-джацца—вырождаться. Соверш. урадзіц-ца, уродзіцца, 1. родйться. Нсл. 664. Із айца Эддулагі, із маткі Эмінэг урадзіўся. Зь песьні, Нсл. Лысае ўродзіцца, лысае й здохне. Послов. Нсл. Дзе воўк урадзіўся, яму куст той міл. Купала; Спад. 7. Хлопец урадзіўся. С. Музыка, 8.
раджоны
981
разбалявацца
2. о овоіцах, яг-одах, злаках: хорошо уроднться. Жыта сёлета ўрадзілася. Нсл. 664.
3. быть какнм от прнроды, от рождення. Нсл. 70. Хто добрым чалавекам уро-дзіцца, то ён і па сьмерці жыў да магілы пойдзе. Кіт. 35613. Урадзіцца злодзеям. Нсл. •раджоны-ная-нае—родной. Нсл. 565.
Раджоныя браты. Нсл. Дзеткі не адна-леткі, не аднаго айца й маткі. Першае раджонае, другое суджонае. йз свад. песнн, Нсл.
•радзькоўнік-іку, предл.-Іку, зват.-Іча, м. —стеблн Н ЛНСТЬЯ редькн. НК.: Очеркн, 420; Но. 827.
•радзька-зькг, предл. й зват. радзьку, м. —советннк, но более плохой. Нсл. 544. Добры радзька, варта ў яго спытацца. Гсл. Шмат такіх радзькаў, як ты. Нсл. Я не прашу цябе быць радзькаю маім. Нсл.
Імне радзьва(радзьма,, С.) жадалася зьесьці хоць бы адно яйцо. Юхневіч: Цётка. • раз, разу, предл. разу, мн. ч. разы-разоў—раз. Ар.; Нсл. 554. Тры разы мовіць. Кіт. 17а5. Нэмаз(араб. малітву) па разу. Тм. І7а8. Сядніраз спытаваў гарэлку піць. Нсл. Два разы, пяць разоў хадзіў я к яму, але ні разу не засьпеў у дварэ. Нсл.
2. нареч.—однажды(раз, С.). Нсл. 554. Раз зманіў, другі раз не павераць. Послов. Нсл. См. аднойчы. Уменьш. разок-ю}. Ар.; ІПсл. —разнк. Нсл. 550. Ён разок апошні піснуў. Калачынскі: Лясная казка. АдзІН разок толькі быў у нас. Нсл. Тры разкі сербануў. Тм.
разочак-чка, предл. й зват.-ЧКу, уменый. к разок. Шсл. Хоць бы разочак калі імне зьезьдзіць даведацца да свае дачушкі, як яна там замужам. Ст.
• разора-ры-ры, ж.—глубокая(не закры-тая пластом землі, С.) борозда на пашне (для стока воды). Гсл. Ён ішоў разораю. Адамчык: Арж. колас.
•разорва-вы-ве, ж. 1. разрыв, нарушенне условнй. Нсл. 550. Разорва вясельля, прыязьньства. Нсл.
2. растресканне. Нсл. 550. Есьці да разорвы. Нсл. Ці ў разорву есьці, калі няма чаго. Послов. Тм.
•разабгаць,—см под бгаць.
•разабг-аўшыся-аййа,—<«. под бгацца.
•разабраць, разьбіраць,—см. mö берці. •раз-абрацца-ьбірацца,— см. под брацца.
•разак-ага, предл.-акў, зват.-ача, мн. ч.. дат.~ КОМ, мн. ч.. предл.-КОХ, м. 1. ПрОЧНЫЙ ЛвМвХ С шнрокнм н острым вверху лезвнем. нк.: Очеркн, 391.
2. coxa с лемехом "разаком”. НК.: Очеркн, 391. '
•разам, нареч. 1. вместе, (МГсл.) за одно, Нсл. 550. одновременно. мгсл. Разам абое пашлі. Нсл. Разам адказаваць будзем. Нсл. 2. вдруг, внезапно, неожнданно. Нсл. 550. Вада чўхнула разам. Нсл. 703. Разам схапілася за галаву. Нсл. Хлеб даражэе, разам падаражэў. Нсл. Ы2(под даражэць).
разком, уменьш. к разам I. 1. совместно(в месте, сообіца, С.). Нсл. 549. Паедзем разком. Нсл.
2. в однн раз. Нсл. 549. Разком скосім. Нсл. А вымяту разком, а вынясу вазком. йз песнн, Нсл.
•разашна-ны-не, ж. 1. резня. Нсл. 570. На вайне, кажуць, вялікая была разаніна. Нсл.
2. жестокая ссора, снльный спор. Нсл. 570. Яны мяжсоб разаніну паднялі, адзін аднаму так і рэжуць, ледзь не да хахлоў. Нсл.
•разанка-нкі-нцы, ж.—резь в жнвоте. Нсл. 570. Каб цябе рэзь рэзала, як ты адрэзала палатна ад майго сувою! Нсл.
•раЗаНЦЫ-гіоў-ЦОЛІ, мн. ч.. предл.-ЦОХ, едйн-ств. ч. нет.—макароны.
•разарваць,—под ірваць. •разарвацца,—см. под ірвйцца.
•разбой, 1. род.-ОЮ, предл. й зват.-ОЮ, .ч.—разбой. Крый Божа, які там разбой! Нсл. 545.
2. род.-оя, обіц.—разбойннк, разбойннца, любяіцнй-іцая драться. Нсл. 545. Луч у рукі толькі гэтаму разбою! Нсл. Разбой баба. Тм. А мой татачка, аддавай і пытай, ці не за прапоя, ці не за разбоя? Калі прапой, у карчме прап’ець, калі разбой, на дарозе заб'ець. Нсл. Упякалі злодзея, разбоя гэтага ў татаву хату. Нсл. 543(лод пякаць).
•разбойнік-ка—банднт, разбойннк.
• разасьмеліцца, -< ч. под сьмеліцца.
•разбойны-ная-нае—разбойннческнй. 3 поўначы разбойны чужанін ня мог замковЫХ скрышыйь брам. Купала: Спад. 128. Увесь разбойны груд памалурушыўся да будкі. Гарэцкі: Песьні, 76.
•разбойства-во, мн. ч.-вы-ваў, ср.—разбой. Гсл.; Шсл. Адно разбойства настала на сьвеце ды годзе! Ст.
•разборна, нареч.—разборчнво. Шсл. Як ён разборна кажа, аж люба слухаць! Ст. Маладзец Лявонаў хлапец: разборна чытае! Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
