Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2 . место, оставшееся после сплотной рубкн леса.
•расьцярўш-аны-ыць, — см. под цярушыць. •расьцяруш-ыўшыся-ьгццй,—под ця-рушыцца.
•расьц-яты-яць,—сл. под цяць.
•расыўі-стў-сьцёш-сьцёць-сьцём-сьціце, несоверш.—растй. Ар. Соверш. зрасьці—за-растн. Шсл. Грады зрасьлі травою. Ст. Соверш. вырасьці, 1. вырастй. Ар. Адно дзерава вырасла. Кіт. 125аЗ. Вырас да неба, а дурань, як трэба. Послов. Гальшаны Аш.
2 .стать взрослым. См. вырослы.
Соверш. узрасьці', узрастў-сьцёш-сьцёць-сьцём-сьціцё—вырастн, возрастн. Шсл. Каб ты не ўзрасло, яшчэ маладзенькае! (кляцьба). Ст.
абрастаць-аю-аеш-ае, несоверш.—обра-стать. Соверш. абрасьці'—обрастн.
зарастаць-«ю-йеш-йе, несоверш.—зара-стать. Ар. Ды ўжо ж тая крынічанька травой зарастае. Нз песнн, Внлешц. Соверш. зарасьці, зарастў-сьцёш-сьцёць-сьцём-сьціцё; прошл. вр. зарос-расла-расьлі. Ручай зарос травою. Ар.
парастаць-äe, несоверш.—порастать, по-крываться растнтельностью. Соверш.
парасьцьсьцёцб—порастн, покрыться растнтельностью. Прйч. парослы—по-росшнй.
урастаць-аю-аеш-ае, несоверш.—обнльно покрываться растательностью (о лугах, й т.п.) Ар. Аселіца добра ўрастае. Ар. Соверш. урасьці"—обйльно покрыться растйтельностью (травой, клевером). Сенажаць урасла. Ар. Аселіца ўрасла. Ар.
зрастацца-аюся-аешся—срастаться.
Нсл. Пілою пілуюць цела на штукі, і тыя штукі знову зрастаюцца. Кіт. 13066. Co-верш. зрасьціся—срастнсь.
зрасьціцца, зрашчўся, зросьціцца, вза-ймн., соверш.—сплесться между собою росткамн. Нсл. 612. Колькі снапоў зрась-ціліся й разьдзерці цяжка. Нсл. Адкладзі снапы, што зрасьціліся. Нсл. 735. Несоверш. зрашчацца-аечча—сплетаться росткамн: говорнтся о зерновом, особенно снопо-вом хлебе. Нсл. 735. Пшонка барзьдзей за ўсё, у сырасьці лежачы, зрашчаецца. Нсл. •расьцінаць,—под цяць.
• расьціскаць, расьціснуць,—см. под ціе-каць.
•расыдць, рашчў, 1. растнть, разводнть, выраіцйвать. Ой хрэн мой, хрэн — ой хто цябе расьціў і хто цябе паліваў? Косіч 259. Расьціць валасы, гарбузы. Нсл. 567.
2. ухажнвая, обеспечнть рост, развнтне кого-л.; вырастнть. Расьціць, вырасьціць дзеткі, сірату. Нсл. 567. Соверш. узрасьці'ць-шчў—выростнть. Першым разам даб-раславіла, як я яго парадзіла; другім разам дабраславіла, як я яго ўзрасьціла. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акр.(Наш Край, 1928, Но. 6-7, 50). Яе (дзяўчыну) ўзрасьцілі й выгадавалі. Косіч 233.
урашчаць 996
ратўнак
урашчаць-аю-аеш-ае—отраідлвать. Нсл. 664. Урашчаць бараду. Нсл.
•расьцьвенскі—рождественсклй. Гсл. •расьцьві'сьці,—см. под цьвісьці.
•расьцьвітаць,—сл. под цьвісьці.
•расчаставаньне-ня, предл.-ню, ср.—раз-деленле на частл, расчлененне. п. п. 2:17(3 12 кніг Б.).
•расчаставаць-тпуто-туеій-туе, соверш. —расчленлть. Ср. расчаставаньне.
•рашацёнь, рашатня, предл.-тню, зват. рашэтню; мн. ч.-тні-нёў-нём-т-нямі-нёх, м.—столбы в "азяродзе", в которые вправлены жердл. Mix.
•рашэціна-ны-не, ж.—столб с дырамл, в которые вкладываются жердл для "азя-рода”. Шсл. У вазяродзе згніла рашэціна. Ст. Ср. рашацёнь.
•рашпІЛЬ-ЛЯ, предл. й зват.-ЛЮ, мн. ч., род.-ляў, напллок для дерева. Ар.; Ксл. Рашпілям абгладзіў тапарышча. Сьвеча Беш. (Ксл.).
•рашчапаць,—см. под чапаць. •рашчапацца,—см. под чапацца. •рашчапіць,—см. под чапіць.
•рашчапіцца,— см. под чапіцца. •рашчўл-ены-г^ь,— см. под чўліць. •рашчўліцца,—ом. под чўліцца.
•рашчына, (Раст.: Смоленск 150)-НЫ, дат., предл.-не, ж.—всклсшее жлдкое тесто, нк.: Очеркн, 40. однородная тестообразная смесь, раствор. Ксл.; Ар. Гадзіны за дзьве да пячэньня хлеба, ”утвора”(або учына) даець "рашчыну"(вскнсшее жлдкое тес-то). нк.: Очеркн,40. Мама выклаларашчыну ЗЬ дзеЖКІ. Лагавая Аз. (Ксл.).
•рашчын-яць-яцца-іць-іцца, —см. под чы-ніць.
•рашчынны, прйлаг. крашчына. НК.:Очеркн, 9. Рашчынныя бліны. НК.: Очеркн, 9.
•рашчырване'цца,—см. под чырванёць. •рот, раточак,—см. под рот.
•ратаваньне-«Я, предл.-НЮ, ср„ отгл. ймя суіц. к ратаваць, ратавацца,—спасанле(от опасностл, неіцастья, бёды, С.). Ар.; Гсл., подача помоіцл (в опасностл, несчастьл л т.п.). Нсл. 562. Хто тоне, ратаваньня просе. Поговор. Нсл. 562. Прасіў ратаваньня, але ніхто не падаў. Бог ратаваў. Тм. •ратаваць-тўю-тўеш-тўе; зват.-тўй-тўйма, несоверш., перех.—спасать(от опас-НОСТЛ, гнбелн, С.). Гсл.; Ар.; Ксл.; Смл.; Кур. (Даль). ПНЗ; Растсл.; Шсл.—йзбавляТЬ. НК.: Пнт., Но. 26; мгсл. Няхай Бог крые, ратуе. нк.: Піт. Но. 27. Усе кінуліся ратаваць. Сачкава Аз. (Ксл.). Тут трэба ратаваць сябе. Сураж (Ксл.). Гвалт, людзі ратуйце! Ар. Ратуйце, людзі! Ст.
ратуйце!—караул. Растсл.; Ар. Деепр. на<;т. вр.—ратаваны, 1. тот, которого спасалл, Гсл.; Ар.—спасенный(от опасностл, Нсл.). Гсл.; Нсл.562. Ратаваны з вады конь і лужы баіцца. Нсл. Соверш. заратаваць—спастл. Дсл. 250. Як выйду, свой чуд пакажу.
манастыр заратую. Дсл. Соверш. вырата-ваць—спастл. Шсл.; Ар. Утапіўся б у раццэ, але людзі выратавалі. Ст. Ледзь выратаваў свайго каня, атоб утапіўсяб. Нсл. 93. Деепр. наст. вр. выратаваны. Што выратавана, а што згарэла ў пажару. Ст. Отгл. ймя суіц. выратаваньне-ня, предл.-ню—лзбавленле, (МГсл.) от опасностл. Нсл. У бядзе падаў імне выратаваньне. Нсл.
2. помоіць в неіцастье. Нсл. 93. Hi адкуль няма выратаваньня. Нсл. Соверш. адрата-ваць-тўю-туеш-туе, зват.-тўй-тўйма, соверш., перех.—спастл, (Шсл.; Дсл.) не дать поглбнуть, Гсл.; Ар. спастл, лзбавлть. Нсл. 379. Тапельніка адратавалі ад сьмерці. Нсл. Адратавалі дзяцюка. ЗьверавічыКрасьн. (Дсл.). Деепр. наст. вр. адратаваны—лзбав-ленный, спасенный от чего-л. Нсл. 379. Адратаваны ад бяды, ад сьмерці. Нсл. Соверш. парауаваць-тўю-тўеш-тўе—по-дать помоіць в беде. Нсл. 474. Будуць мяне біць — ты пачуеш, ты, мая мамачка, мяне паратуеш. Жыгалкі Стдуб.(Косіч, 256). Паратаваў мяне, дзякуй, даў хлеба. Нсл. 474. Ратуй, паратуй мяне, паночку, вызваль у ЛІХІ час. Нсл. 562. Отгл. ймя суіц. паратаваньне-ня, предл.-ню—подача по-мошл, пзбавленле от опасностл. Нсл. 474. Загінуў бы чалавек, калі б паратаваньня не падалі. Нсл. Соверш. уратаваць, перех. —лзбавлть от беды. Нсл. Людзі пайшлі ды ўратавалі ад ваўкоў карову зь целям. Ст. Калі б пан не ўратаваў нас, з голаду памерлі б. Нсл. Кроў разьлілі, а рэволюцы не ўратавалі. Дзьве Душы, 165. Деепр. наст. вр. уратаваны—спасенный от нечаянной глбелл. Нсл. 749. Уратаваная ад пажару адзежа. Нсл. Отгл. ймя суіц. уратаваньне-ня, предл.-ню—подача помошд в опасностл, Нсл. 749. лзбавленле, спасенле от беды, несчастья. Утапіўся б, калі б урата-ваньня не далі борзда. Нсл.
•ратавацра-тўюся-тўешся; повел.-тўйся-тўймася, несоверш.—спасаться, Ар.; ГСЛ4 Шсл. прлнлмать скорые средства для спасенля себя от глбелл. Нсл. 746. Ратуйся сам, як мага, а я не магу цябе ратаваць. Нсл. Баржджэй трэба ратавацца, усё выносіць, бо пагарыць. Ст. Соверш. вьіра-тавацца—спастлсь. Шсл.; Ар. Бог памог выратавацца, a то б патануў. Нсл. Деепр. наст. вр. выратаваўшыся. Яны былі выратаваўшыся, калі прыбеглі рата-ваньнікі. Соверш. уратавацца—лзбавлться от крайней беды, Нсл. 749. уцелеть. мгсл. Ледзь уратаваўся ад пажару. Ст.
•ратўнак-н^, предл. й зват.-нку, м.—спасе-нле, помоіць(в беде, Ар.). Шсл.; Ар.; Гсл., помошь в беде, Нсл. 561. средство спастлсь НЛЛ ВЫЙТЛ ЛЗ дурного положенля. Ар.; Гсл. Ратунку просіць. Нсл. Трэба падаць ратунак. Тм. Трэба ж даваць яму які ратунак, a то памрэць. Ст. Няма нам ратунку ад гэтага ліха. Ст. Дайратунку!
равёсьнік
997
параўнаваны
Што рабіць, сама ня ведаю. Доўжа Куз. (Ксл.). Янка ўваліўся ў раку й крычэў ратунку. Сьвеча Беш. (Ксл.).
•равёсьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —ровесннк, сверстнлк. Ар.
•равёсызіца-цы-цы, ж.—ровесннца, свер-стннца. Ар.
•раўгёня-ні-ні, ж.—кулага, мгсл. куша-нье, прнготовленное нз мукн проросшего овса.
•раўгёша-шы, обт.—ротозей. Ка.Цітабе дарогі няма, што ты на ногі ступаеш — раўгеша ты! Глебаўск Сян. (Ксл.).
•раўнадзь-дзг, мн. ч„ род.-дзяў, 1. равннна, Халопенічы; Лепле. ПЛОСКОСТЬ.
2. плоіцадь(поверхноста).
•раўнакаштоўны, -ная-нае—равноцен-ный. Нсл. 563. Раўнакаштоўныя коні. Нсл. •раўналежнабочнік-пса-г/ср, зват.-іча, м. —паралелограм. нт. См. раўнапобачнік. •раўнапобачнік-zTaz, предл.-іку, зват.-іча, м.
1. параллелограм.
2. геогр.—параллель.
• раўпаваць-нўю-нўеш-нўе; повел.-нўй-нўйма, несоверш. 1. делать ровным что-л., Нсл. 563; Дсл. ровнять, выравннвать. (Шсл.). Трэба раўнаваць дарожку, бо сьвіньні зрылі. Слопішча Шацк. (Шсл.). Деепр. наст. вр. раўнаваны. Раўнаваную ў засеку пшонку хтось пачапаў. Нсл. 563. Тут зямля раўнаваная. Тм. Соверш. зараўнаваць —заровнять, засыпать ровно. Ар.; Нсл. 183. Зараўнуй яму. Нсл. Прйч. зараўнаваны —заровненный. He зараўнаваная яма. Нсл. 183. Соверш. пазараўнаваць-нўю-нўеш-нўе, перех.—прнвеста неровную, в рыт-вннах н в кочках, землю в ровное положенне, уравнять(в многнх местах, С). Нсл. Як пазараўнаваў гаспадар ямкі на лузе й купіны; то й касіць лягчэй стала і трава лепшая стала. Нсл. Деепр. наст. вр. пазараўнаваны, о земле—прнведённый (в многнх местах, С.) в ровное положенне, уравнённый. Нсл. Люба паглядзець на пазараўнаванае дворышча. Нсл. Соверш. зраўнаваць-нўю-нўеш-нўе, Нсл. 563.—вы-ровнять. Раўнаваць, зраўнаваць зямлю, дворышча верх меркі. Нсл.
ізь зямлёю зраўнаваць—разрушнть до основання, сровнять с землёй. Прйч.
зраўнаваны—выровненный. Панадворак зраўнаваны, люба паглядзець. Нсл. 219.
ізь зямлёю зраўнаваны—разрушенный (до основання, С.). Нсл. 219. Ізь зямлёю зраўнаваны двор. Нсл.
2. подводнть под одну мерку. Нсл. 563. Раўнаваць, параўнаваць страху, дошкі, валасы. Нсл. Соверш. падраўнаваць-ную-нўеій-нўе.
падраўнаць, -аю-аеш-ае—подровнять. Нсл. 446. Падраўнуй тут зямлю. Нсл. Падраўнаваць валасы, кольле, страху, крысы ў сьвітцы. Нсл. Падраўнай імне валасы. Нсл. Падраўняць дошкі. Нсл. Отгл. ймя суіц. падраўнаньне-ня, предл.-ню, ср. Нсл.
446. Падраўнаньне страхі, валасоў. Нсл. Деепр. наст. вр. падраўнаваны, падраўнаны —подровненный. Падраўнаванае кольле. Нсл. 446. Падраўнаваная страха папры-гажэла. Нсл. Падраўнаныя валасы.
3. давать правнльное направленне чему-л. Нсл. 563. Раўнаваць, параўнаваць саху, калёсы, зубы ў граблях. Нсл.
4. да каго,—сравннвать. Ар.; Гсл.; Нсл. 563. не раўнаваць да каго або к каму—не сравннвать. Нсл. 336. He раўнуй мяне к сабе: я табе не пара. Нсл. Ты яго нераўнуй к імне. Нсл. 563.
КНІГІ ОНЛАЙН
