Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• руднік-ка, предл.-ку, зват. рудніча, м. —руДОКОП. Сперанскнй: Казен. железные ”руд-НІ" в Смоленск. губерннн(йсторнк-маркснст, т. 41, 1935 г.). Руднікі або рудакопы былі ў бальшыні вольнымі людзьмі. Савецкая
рўдны
1002
рўля
краіна, 1931, Ho. 12, стр. 63,—рудОКОП, горнорабочнй В рудннке. Сперанскнй: Каз. железн. "РуднІ” ь Смоленск. губерннн., Ушаковсл. •рўрны-ная-нае—черный, грязный, как н "брудны”. Нсл. 568. Рудны ручнік падала ўцірацца. Нсл.
•руды, (Нсл.; Шсл.), руды, (Ар.; Гсл.)-ДЯ-ае, 1. темнорыжнй, МГсл.; Гсл.; Шсл. грязнокрасный. Нсл. 568.
руды мядзьведзь—бурый медведь.
2. бурого цвета н с характерным прнв-кусом вследствне налнчня прнмесн окнслов железа(о болотной воде), •рудзянёц-нд«, предл.-нцу, зват. рудзянча, м.—бородавннк, раст. Гсл.
•рудзе'ць-ёю-ёеш-ёе, несоверш.—рыжеть, темнеть. Шсл. Сена мокне на дажджу, рудзее, потым яго й сабака ня возьме есьці. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•рудзяны-ная-нае—грязный. Ксл. Рудзя-ная авечка — мыць трэба. Сукремна Сян. (Ксл.).
•Рудзька-к/, дат.-ку, вйн.-Ку, твор.-кам, л.—клнчка темнорыжего собакн. За Савосям — Рудзька. Кусі ката, цюцька! Колас.
•руйнаваць, 1. разрушать. Гсл.
2. разорять. Гсл.
руйнуючы—разрушая. Гсл.
•руйнавацца, 1. разрушаться. Гсл.
2. разоряться. Гсл.
•рука,рук7, дат.. предл. руццэ, вйн._рукў; мн. ч. рўкі, рук, рукам, мн. ч., предл.-ках, ж. 1. рука. Ар. Дзержачы шапку ў руццэ, сказаў. Шакун: Сьлед, 17. Языком што хочаш брашы, але рукам волі не давай. (зн. не дернсь). Ар. Хлеб на спгале — рукі свае. Послов. Войш.
рукі кароткія — зн. не хватает сшты, властн. Ар.
рукі сьвярбяць,—зн. хочет драться, рукн чешутся. Ар.
рукі залатыя, але горла смаляное—(о мастере пьяннце). Ар. Няхай адсохне тая рука, што сабе дабра ня зыча. Послов. Віленш.
яму рука—удобно.
рукі сьвярбяць—рукн чешутся.
ламаць рукі,—см. тд ламаць.
залатыя рукі, ручкі,—см. под залаты. Уменьш. рўчка-чкі-чцы. Ар.
ручачка-чкі-чцы, уменый. к ручка,—ру-чонка. Ар.; Гсл. У дзіцяці маленькія ручачкі. Ст. Ласкат. рўчухна. Нсл. Ручухны мае баляць. Нсл. Ручухны ламаючы плача. Нсл. Ну, ручухна твая. Як даў у хрыбет, аж у грудзёх ёкнула. Тм.
2. сподручно, Шсл. удобство, сподруч-НОСТЬ, Нсл. 569. удобно. Гародзькі Вал. Імне рукі няма, а табе рука туды ехаць. Нсл. Імне ня рука туды йсьці. Ст.
3. лнння родства. Шсл. Гэта ж Анціп із бабінае рукі радня імне. Ст.
рукі залажыць, зацяць—рукі прнло-жнть(к работе). Ар.; Шсл. Беднаму чала-веку няма за што й рукі залажыць. Ст. Сядзіць бяз хлеба, гаруе, няма за што й рукі зацяць. Ст.
перабіць рукі—ударнть по сжатым рукам протнвных сторон, на знак полно-го согласня. Ар.
•рукаёмства-ва, ср.—ручательство, пору-ка. Каго бы ўрад на горла сказаў, маець па сабе пэўнае рукаемства даці людзьмі аселымі, што ся ку расправе перад судам Галоўным станавіці будзець. Стт. 443. Таковага вязьня ўрад наш ня маець на рукаемства без дазваленьня ня выпуш-чаць. Стт. 434. У вязеньню патуль маець сядзеці, пакуль рукаемства на том дасьць, іж старане сваей за ўсё досыць учыніць, а ня будзець лі мецірукаемства, тагды ўрад старане лазоўнай віннага выдаваці маець. Стт. 248. А ведзь жа каму быхма хацелі такога лісту зялезнага ўзычаці, тагды з канцлярыі нашае тот маець быці адаслан да ўраду нашага належачага, адкуль ёсьць; перад като-рым урадам, хто таковага лісту зялез-нага патрабуець, маець рукаемства паставіці людзей аселых, і уісьціціся імі і іх маемасьцяй, іж ня зьнікнець у тых лецех, яка на лісьце яму назначана. Стт. 93. •рукамясло-лй, предл.-ле; мн. ч. рукамёслы-лаў, ср.—ремесло, промысел(кустарный). Гсл.
•рукаты-тяя-гаяе—нмеюіцнй рукн.
рукатыя верабейкі—(т.е. людн посту-паюіцне по воробьнному). НК.: Очеркн, 447. •рукаво-eä; мн. ч. рукавы-ваў, ср.—рукав. Ар. Цягнуў дзяцюка за рукаво. Акула, 505. Пацягнуў рукавом па аччу, выціраючы ПОт. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). •ўукьукь-ўкі-ўцы, ж.—рукавнца. Шсл. Прышоў Іспас — гатуй рукаўкі ў запас. Послов. Скрыль Пух. (Шсл.). Згубіў адну рукаўку. Ст. Нітак будзе на рукаўкі. Бешанкавічы (Ксл.). Уменьш. рукавачка-чкч'-чцы. Шсл. Цёплыя мае рукавачкі. Ст. •рукацца-аюся-аешся, несоверш. зь кім —подавать руку прн встрече н проіцанье, НК.: Бабы , нлн Но. 50. здороваться за руку, пнз. подавать руку, здороваясь, Гсл. подавать прн встрече друг другу руку. Нсл. 568. Што ж ты ня рукаешся, не парукаўся 3 ІМНОЮ? Нсл. Отгл. ймя суіц. руканьне-ня, предл.-ню—рукопожатне. Гсл. Соверш. парукацца, 1. поздороваться (Растсл.) за руку. Нсл. 568.
2. ударнть по рукам. Нсл. 476. Парукаемся, чыя будзе праўда! Нсл.
• рукою, нареч.—удачно. Шсл. Усё як пойдзе рукою, дык будзе добра жыць. Ст. Рукою пайшлі мае парасяткі. Ст.
•рўля-лі-лг; мн. ч.. род.-ляў, ж.—труба (водосточная, водопроводная н т.п.). Ар.
РУлГ.
1003
рўмзацца.
2. (у пнстолета, ружья, пушкн)
—ствол, дуло. Зьвязаў я лыкам рулю (стрэльбы). С. Музыка, 190. Папіханы рулямі стрэльбаў у плечы, бег жандар. Хмара (Б. Ускалось, 1955, Но. 5, II). У таго чалавека быў нейкі зломак з аднэйруляю. Крамушоўкі Н.(Демнд.: Веров. III).
рулька-лькі-льцы, уменый. к руля 1, 2.
•руліфўлі, Гсл)-лёў-лём, мн. ч„ предл.-лёх— "цюпкі” на воде, квасу, древесном соке н сыворотке, переваренные с "дабавамі” н без ННХ, НК.: Очеркн, 26. тюря, Гсл.; Ксл. тюря co сладкой нлн засоленой водой, післ. тюря, крошенный хлеб, смоченный водою н подсоленный. Нсл. 568. Рулі, рулі, дзьве булачкі згулі. Поговор. Нсл. У пост елі рулі салодкія або з алеям. Гсл.
•рум, рўму, предл.-ме, Зват.-ме, м.—место на берегу рекн, куда свозят лес для сплава, Шсл.; м. Рудня, Вял. место свозкн н склада товаров перед отправленнем нх водой, Цымборскі., место для временного склада бревен н другнх матерналов на поляне нлн на берегу рекн, Мн., Магіл., Пск. (Даль) место, где складывается срублен-ный для сплава лес, а также н дровосеч-ные складніца для той же целн. нк.: Очеркн, 469. Завёз на рум тры вазы бярвеньня. Амельна Пух. (Шсл.). Во народ, дык народ, ня ўсьпеў ад’ехаць пяцёх гакаў ад руму, як manop нехта ўкраў. Глебаўск Сян. (Ксл.). •румёнец-нца, предл.-нцу, зват.-нча, м. —розовый нлн алый цвет лнца, румянец. На від хворага йзноў зьявіліся руменцы. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1).
•румёшць-ню-ніш-не, повел., перех.—румя-ннть, подкрашнвать. Нсл. 568. Руменіць, наруменіць шчокі. Нсл. Соверш. нарумёніць —нарумяннть. Нсл. 568. Деепр. наст. вр. нарумёнены—нарумяненный. Нсл. Шчокі твае чырвоныя, якбы нарумененыя. Нсл. зарумёневаць-нюю-нюеш-нюе, несоверш., перех.—зарумяннвать. He зарумёнюй дужа пірагоў, калі б толькі троху іх заруменіў. Нсл. 568. Соверш. зарумёніць —зарумяннть. Прйч. зарумёнены—зару-мяненный. Зарумененыя пірагі. Нсл. Зарумененая пячэня. Нсл.
падрумёневаць, -нюю-нюеш-нюе, несо-верш., перех.—ПОДрумяннвать. Нсл. 447. Падруменеваць, радруменіць каравай, цяляціну, рыбу. Нсл. Соверш. падрумёніць-ню-ніш-не—подрумяннть. Нсл. 447.
•румёніцца-нюся-нгй/ся, несоверш. 1. ру-мяннться. Нсл. 568. Паненкі іншыя руме-няцца, а наша не паруменіўшыся харо-шая. Нсл. Прйч. падруменены—подру-мяненный. Нсл. Падрумененыя пірагі. Нсл. Падрумененая пячэня. Тм, Соверш. нару-меніцца—нарумяннться. Нсл. 568. Старая, а наруменілася. Деепр. наст. вр. нарумё-ніўшыся. Відаць было, што яна нарумё-ніўшыся.
2. краснеть(покрываться румянцем, С.). Нсл. 568. Дзеўка, чуючы гэта, руменіцца. Нсл. Соверш. зарумёніцца—покраснеть (зарумяннться, С.). Нсл. 568. Дзеўка заруменілася, пачуўшы. Нсл. Шчокі ейныя заруменіліся. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169).
3. покрываться краснотой от жара, Нсл. 568. поджарнваться, покрываться золо-тнсто-корнчневой корочкой. Пірагі сталі руменіцца, заруменіліся. Нсл.
4. окрашнваться в алый нлн розовый цвет. Твой від ад сонца заруменіўся. Нсл. 568.
падрумёневацца-нююся-нюешся, несо-еерш.. к падруменіцца, —подрумяннвать-ся. Соверш. падруменіцца-нюся-нішся, 1. стать слегка румяным, подрумяннться.
2. подкраснть себе лнцо румянамн.
3. поджарнться, Нсл. жарясь, стать румяным. Падкінь трэсак на жар, няхай каравай падруменюецца, падруменіцца. Нсл.
•румёнка-нкьні^ы, ж.—ромашка, раст. Гсл.; Нсл. 568. Руменка хораша пахнець. Нсл. •румёнкавы-вая-вае—ромашковый. Нсл. 568. Руменкавы дух. Нсл.
•румёны-ная-нае—румянный. Урачынш-чына, Дуброўскае вол. Сак.; Нсл. 568. Румены від. Нсл. Руменыя пірагі. Нсл. Ср. cm. румёншы —более покрасневшнй от жара. Нсл. 568. Mae пірагі руменшыя за твае. Нсл.
•рўмза-зы, обш,.—плакса. Гсл.; Нсл. 571;Шсл.; Ксл. Перастань ты румзаць, румза. Пясо-чак Куз. (Ксл.). Румза гэты толькі ўмее румзаць. Ст. За румзаю гэтым нічога ня чутно. Нсл. См. рымза. Уменьш. рўмзачка-чкі-чцы—маленькнй-кая плакса. Нсл. 571. Уймі гэтага румзачку, дай яму абара-начак. Нсл.
•рўмзаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к румзаць, румзацца, 1. детскнй плач, Нсл. 511. плакснвое хныканье. Гсл. Ну, й дадзела тваё румзаньне! Крамяні Цух. (Шсл.).
2. громкнй плач, Гсл. плач навзрыд. Шсл. Румзаньнепадняў на цэлую хату. Нсл. 571. •рўмзаць-аю-аеш-ае, несоверш.—рюмнть, плакать с воплем, говорнться с укором, Нсл. 571. плакать навзрыд, Шсл. плакать, хныкать(по ребячьн, Даль.). Ксл.; Смл. (Даль), рюмнть. Гсл.; Смл. (Даль). Ня румзай лепш. Сутокі Лёз. (Ксл.). Сьціхні, даволі ўжо румзаць! Крамяні Пух. (Шсл.). Соверш. зарўм-заць, 1. заплакать с воплем, говорнть с укором. Нсл.; Дсл, 250. Чаго ты румзаеш, зарумзала? Нсл. Дзяцянё зарумзала, што маткі няма. Дсл. Зарумзалі дзеўкі. Тм.
2. запачкать слюною н соплямн, особен-но прн плаче. Нсл. Увесь від свой зарумзаў саплякамі. Нсл. Прш. зарўмзаны—запач-канный от слёз н слюней прн плаче. Нсл. •рўмзаЦЦа-А/ОСЯ-авй/СЯ, несоверш., возвр. —пачкаться слюною нлн возграмн прн плаче, свойственно детям. Нсл. 571. Дзяцё румзаецца, зарумзалася, абатры яго.
зарўмзацца
1004 рўпіцца
Нсл. Соверш. зарумзацца, (Нсл., 571), 1. поплакать чересчур, Дсл. 250. Наша дзеўка зарумзалася. Дсл.
2. запачкаться слезамн. Дсл. 250. Соверш. дарумзацца—достнгнуть чего-л., плача. Нсл. 142. Дарумзаешся ты ў мяне чаго-колечы. Нсл. Соверш. разрўмзацца—рас-плакаться. Нсл. 551. Разрумзаўся, як маленькі. Нсл. Прйч. разрўмзаны—запач-канный от слёз. Нсл. 551. Разрумзаны від. Нсл. Деепр. наст. вр. разрўмзаўшыся. Ах, як яно разрумзаўшыся! Соверш. узрўмзацца —стать плакать продолжнтельно(снль-но, С.), расплакаться более детскн. Нсл. 55. Узрумзалася, бы па бацьку плача. Нсл. •руно(рўна, Ксл.)-на, ср.—шерсть, снятая с одной овцы, Нсл. 568. овечья шерсть. Ксл. Па руне з двара даем у панскі скарб. Нсл. Харошае руно з гэтае ёркі. Асінаўка Выс. (Ксл.). Уменын. рунцо-l^ö, предл.-цў—КОЛЙ-чество овечей шерстн с одной стрйжкй (одной овцы, С.). Шсл. У мяне ўсяго адно рунЦО воўны. Крамяні Пух. (Шсл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
