Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•рыбачыць-чу-чыйі-чд—рыбачнть. Хто палюе й рыбачыць, той хлеб рэдка бачыць. Послов. Рапан. 105. Рыбачыў на віленскіх азёрах. Рунь, 66.
*рыбі-бяя-бяе, прйлаг. к рыба,—рыбнй. Рыбяя луска.
•рыбна, нареч. 1. обнльно рыбой.
2. успешно в ловле рыбы. Нсл. 570. Рыбна вам! Нсл. Калі рыбна, дык і юшна. Послов. Нсл.
•рыбнІК-ІКД, предл.~Іку, зват.-іча, м. 1. рыбак, рыболов. Махірова Пц.; Спісаньне сяброў брацтва вілрнскага; Ксл.; Пск. (Даль). Мікола ўжо стаў рыбнікам. АльшанікіБеш. (Ксл).
2. торговец рыбой а также заннмаю-ІЦНЙСЯ рыбачьнм промыслом. Сьпісаньне сяброў брацтва віленскага. ДзяМЯН рыбнІК ІЗ жаною сваею Аленаю(належыў да брац-тва віленскага). Сьпісаньне сяброў брацтва віленскага.
•рыбны-ная-нае—рыбный. Пан Бог Ёнус прарока із рыбнага нутра вынес. Кіт. 25а2. •рыг, рыга, предл. рызе, зват. рыжа; мн. ч. рыгі-гаў, м.—отрыжка. нк.: Очеркн, 65, Но.
126.
»рыга, рыгі, рызе, ж.—рукав рекн. Цым-борскі.
сухая рыга—рукав, протекаюіцнй вок-руг острова Далена блнз Якобштада. Цымборскі.
•рыганьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к рыгаць I.
2. блеванне.
3. плач на вздрыг (рыданне, С.). Нсл. 570. Рыганьням не адбудзеш а трэба адку-піць, што разьбіла. Нсл.
4. рыганьне душою—ложная прнсяга. Нсл. 570.
•рыгайу>-аю-аеш-ае, 1. нздавать громкнй звук (прн отрыжке, С.); рыгать, Шсл. нспускать ртом (отрыжкой, С.) воздух нз желудка, Нсл. 570. отрыгнвать. Гсл. Рыгае як тая карова. Ст. Хоць бы адвярнуўся, рыгаючы, a то на людзёў рыгнуў. Нсл. Однкрт. рытуць-ну-неш-не. Нсл. 570. Со-еерш. аррыгнўцца-нёцца—нзвернуться нз желудка отрыжкой, отрыгнуться. Ар. Соверш. нарыгаць, перех.—наполннть вонью отрыжкн. Нсл. Нарыгаў рэдзькаю поўну хату. Нсл.
вырыгаць
1009 рызыкаваць
2. язвергать ртом прянятую пніцу, рвать, безл.. Як стаў рыгаць, дык усю хату запаскудзіў. Ст. См. бляваць.
3. плакать (навзрыд, Дсл.), рыдать, говорнтся с укорам; реветь, Нсл. 570 рыдать, горько плакать, Гсл.; Смл., Кур. (Даль) снльно рыдать. Шсл. I рыгае, і сутаргава хліпае: "забіў кабылу...гы... гу... ” Гарэцкі: Песьні, 60. Досіць таберыгаць. Нсл. Годзе табе ўжо рыгаць, сьціхні! Ст. Соверш. зарыгаць. Нсл. Зарыгала, як карова. Нсл.
4. скряпеть. Шсл. Вароты рыгаюць. Ст.
рыгаць, Однократ. рыгнуць душою
—умнрать, умереть, Гсл. ложно прнся-гать. Нсл. 570. Рыгай, рыгні душою, калі хочаш згубы. Нсл.
рыгнуць Бога—нарушнть клятву (прн-сягу, С.). Дсл. Рыгнуць Бога нельга. Дсл.
рыгнуць на тый сьвет—нспустнть последнее дыханне. Нсл. 570. Рыгнуў на тый сьвет. Нсл.
вырыгаць, перен.. соверш.—нзрыгать, проязноснть (брань, ругань). Нсл. 93. Ня грэх табе вырыгаць, вырыгнуць такое на бацьку слова? Нсл. Соверш. вырыгнуць. Нсл. 93. Деепр. наст. вр. вырыгнуты—нзрыгну-тый, пронзнесенный. Нсл. 93. Вырыгнута-га слова ня зьвернеш. Нсл.
вырыгацца-аюся-аешся, несоверш. 1. отрыгнвать, рыгать. Нсл. п.Няўвага! на чалавека вырыгаешся, вырыгнуўся. Нсл. 2. быть язрыгаему, пронзноснму. Нсл. 93.
вырыгнуцца-нуся-нешся, соверш. к вы-рыгацца 1,2. Дурное вырыгнулася слова. Нсл.
узрыгарра-аюся-аешся, 1. начать бес-престанно рыгать. Нсл.
2. расплакаться навзрыд. Нсл. Чаго ты так узрыгалася? Нсл.
• рыгнуць, « под рыгаць.
•рыдарь-аю-аеш-ае, несоверш.. употребляют с отрйцанйем "ня"—подавать прнзнакя к какому-л. действню. Шсл. Зруб і нярыдаў гнісьці. Ст. Авес тут і ня рыдаўрасыіі. Ст. •рыдлёўка-ўк'г-ў'ць/, ж.—лопата с желез-ной насадкой, НК.: Очеркя,393; Ар. железная лопата, Шсл. заступ. Гсл. Рыдлёўка пала-малася, капаючы гліну. Ст. Наступіў на рыдлёўку, каб усадзіць яе зямлю. Цэлеш (Ярылаў агонь). Я яго (дзень) з рыдлёўкаю патраціў. Лойка: Л. Песьня.
•рыза-зы-зе, ж. 1. облаченне сьвяіцен-ннка пря богослуженнн, ряза.
2. всякнй отрезок тканн (как старой, так н новой, как дешевой, так н дорогой), не представляюіцнй чего-л. целого. Войш.;Ар. Старая кашуля парвалася на рызы, a новай няма за што купіць. Войш. Едйнств. ч. рызіна (Нсл.; Шсл ), рызіна, (Ар.) 1. тряпка. Шсл.; Ар. Няма ў хаце ніякае рызіны, чым стол сьцерці. Ст.
2. худая, плохая одежда. Нсл. 562. Якая была рызіна і тую на гарэлку заклаў. Нсл.
Уменьш. рызінка-нкі-нцы, 1. тряпка. МГсл. Падай во гэту рызінку гаршок узяць. Ст.
2. рызіна 2. Нсл. 562. Дай хоць рызінку ей! Ані рызінкі ня маю. Нсл.
рызка-зю-зцы, 1. уменый. к рыза 2.
2. рубашечка нля более холст, пряно-снмый воспрнемннцею для прянятяя младенца от купеля. Нсл. 563. Харошую рызку паклала кума. Нсл.
рызачка-чкг-чцы, уменьш. крызка 1,2. Нсл. 563. Ценкую наметку дала на рызачку. Нсл. Собйр. рызьзё-зя, предл.-зю, 1. тряпкн, тряпье. Ар.; Буда Вял.
2. нзорванная одежда, лохмотья, мгсл.; Ар.; Буда; Шсл.; Ксл. рубяіце, МГсл. ЛОХМОТЬ-ся, ветошь. Нсл. 562. Рызьзё, ня хусьце ў цябе. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Пашукайрызьзя якога на полкі. Нсл. Кубел із розным рызьзём. ЛНЧ22. Рызьзё паськідалі ў кучу. Ст. Ён поркаўся там, зачапіўшыся за нешта сваім рызьзём. зсд. 254.
3. лйшь в мн. ч. рызы-заў—отрепье. Шсл. Ськідай гэтыя свае рызы. Ст.
•рызман-а«0, предл.-анё, зват.-ане, дат-ном, мн. ч„ предл.-нох—лоскут, тряпка. Ар.; ПНЗ. 31; Буда.
2. одна порваная одежда, Шсл. одежонка, трапьё. Гсл. Якая гэта сарочка—рызман нейкі, не хачу надзяваць яе. Ст. Ходзе ў рызманох. Ст. Рызман расхрыстаны, відаць падзерты на грудзёх. Гарун: Бел. марш. Уменый. рызманчык-/<0, предл.-ку. Дай ім хлеба, дай рызманчык тое, сёе. Гарун: Кан. Паўлючонка.
•рызьняк-якя, предл-аку, зват.-яча; дат.-ком, мн. ч., предл.-кох, м.—порванная одежда. Шсл. Начапіў на сябе нейкі рызьняк, як той старац. Ст.
•рызьнік-гка, предл.-Іку, зват.-іча, м. —старьеввднк, тряпнчняк, торговец, покуюіцнй тряпкн. Ар.; Дз.
•рызыкоўны-ная-нае, 1. заносчнвый. Шсл.; Ар. Ня будзь гэткі рызыкоўны, дык ляпей будзе. Ст.
2. ряскованный.
• рызыка-ыкі-ыццы, ж.—азарт, мгсл. заносчявость. Ар.; Шсл. Адкуль тая рызыка ў яго бярэцца? Ст. I ўся рызыка ў яго прапала, як засудзілі.
2. рнск. Гсл.
• рызыкант-нта, предл.-нту, зват.-нце, м.—хвастун, заносчнвый человек. Ар. Слухай ты гэтага рызыканта, што ён табебудзе маніць!... Рызыканта жвір не спалохаў. Дуб. Уменый. рызыканцік-гкй, предл.-іку, зват.-іча, м. Ого, які знайшоўся рызыканцік! Ст.
•рызыкаваць-кўю-кўег«-кўе, повел.-кўй-кўйма, несоверш. 1. ряСКОВатЬ. Соверш. зрызыкаваць—ряскнуть. Варсл. Ён зры-зыкаваў зьезьдзіць на кірмаш. Варсл.
2. поступать заносчнво. Ар. Лішне ты ўжо рызыкуеш! Ст.
рызьнік
.1010 рынкавы
рыЗЫКуЮЧЫ, деепр. наст. вр.—азартно, мгсл. заносчнво. Ар. Соверш. зарызыка-ваць, — стать заносчнвым. Ізноў зары-зыкаваў Юрачка. Ст. Соверш. парызыка-ваць, 1. быть заносчнвым нзвестное время. Доўга ён не парызыкуе, калі з кажным будзе чапацца. Ст.
2. рнсковать некоторое время. •рызьнік-гка, предл.-іку, зват.-ІЧа, м. —скупіцнк тряпья, старьевіднк.
•рЫЖ-жу, предл. й зват.-Жу, м.—рнс. Вал.; Ар.; МГсл.; Растсл.
•рыжоха-сш-осе, ж.—нмя рыжой коро-ВЫ. НК.: Очеркн, 357.
•рыЖОК-ЖКЙ, предл-Жкў, мн. ч.-ЖКІ-жкоў-жком-жкі-жкамі-жкох, —грнб рыжнк. Шсл. Мала грыбоў назьбіраў-. толькі падрашэтнікаў троха, а рыжка дык і аднаго ня лўчыла. Ст.
• рыжак-кд, предл.-кі-коў-ком-камі-жкі-кох, м.—рыжнк(грнб, С.). Ксл. Рыжакоў назьбіраў. Шылкі віц. (Ксл.).
2. рыжнк, раст. (главным абразом во льну). Гсл.
• рыжанка-нкі-нцы, ж.—брюква. Ксл. Нехта рыжанку пакраў. Касачы Лёз. (Ксл.). •рыжавацца-жўе^і/я, несоверш.—разго-раться (о пламенн). Шсл. Ну й пажар'. агонь рыжуецца, і рады ня даць, каб утушыць яго! Ст. Соверш. урыжавацца, о огне: снльно разгореться. Шсл. Стра-шэнны пажар быў: агонь як урыжаваўся, дык ледзь рады далі. Ст.
•рыжэня-ні-нг, ж.—нмя рыжей коровы. НК.: Очеркн, 357.
• рЫК (Нсл.; Шсл.) рыку, предл. рыку, зват. рыча, м.—спокойный, не грозный про-тяжный громкнй урнк жнвотного, обык-новенно коровы, когда она голодная нлн от нее отнят теленок. Усяго там было на пажару. і плачу, і крыку, і рыку. Ст.
•рыкаць, (Гсл.) рыкаць, (Ар.; Шсл.)-ае, несоверш.—нздавать ”рык”. Карова рыкае. Гсл. Карова галодная стаіць у хлеве, рыкае. Ст. ВолІКІ рыкаюЦЬ. ЧЧ.: Песьні, 84. •рыклі"вы-вая-вае—нмеюоднй прнвычку "рыкаць Рыклівая карова. Нсл. 570.
•рьіла-ла, предл.-ле; мн. ч.-лы-лаў, ср. —горлышко рыла. Ст. У пляшкі адбілася рыла. Ст. Уменьш. рылца-цд, предл.-цу; мн. ч.-цы-цаў—горлышко бутылкй. Шсл.; Ар. Што гэта за пляшка: рыла нейкае маленькае, што нельга й вады наліць. Ст. •рыласты-пгая-тпае—нмеюіцнй гром-кнй, разнтельный голос. Нсл. 570. Ты дужа рыласты, аглушыў нас сваім крыкам. Нсл. •рынаты-тая-тае—нмеюіцнй толстые, отвнстне губы, Нсл. 570 толстомордый, с полнымн отвнсшнмн губамн. Слопішча Шацк. (Шсл.). Рылатая морда ў мужыка. Нсл. Дурань ты рылаты! Слопішча Шацк. (Шсл.).
•рылца,—см. под рыла.
• рым, рыму, предл. й зват. рыме, м.—рнф-ма.
мужчынскі рым—мужская рнфма. жаноцкі рым—женская рнфма.
• рымаваць, -мўю-муеш-муе—рнфмо-вать. Прйч. рымаваны—рнфмованный.
• рЫМЙЦЬ- МЛЮ-МІ Ш-МІ ЦЬ, несоверш.—вы-ходнть йз терпення. Аш.
• рымза-зы, обіц.—плакса. Ксл. Яна ў нас дужа вялікая рымза. Селядцова Беш. (Ксл.). •рымзаць-аю-аеш-ае — румзаць. Ксл.; Вост. (Даль). Чаго ты рымзаеш? ВядрэньЧаш. (Ксл.).
•Рымлянін-гна, предл.-іну, зват.-іне; мн. ч. Рымляне—рнмляннн, рнмляне.
•Рымлянка-нкг-нцы, ж— рнмлянка. •рымскі-кйя-кае—рнмскнй.
•рымсьце, безлйч.,—cm. nod рымсьціць. •рымсьціць, рымшчу, рымсьціш-це, несо-верш.—выжндать, терпеть, выдержнвать, несмотря на протнвоположное чувство, Нсл. 563. выжндать, выдержнвать (во временн). Гсл. Пакуль што рымшчу яму. Нсл. Як-колечы буду рымсьціць да пары. Нсл. Соверш. абрьімсьціць—потерпеть, терпелнво подождать некоторое время, выждать. Гсл. Абрымсьцім тут, пакуль дождж пройдзе. Нсл. Соверш. зрымсьціць, зрымшчу, зрымсьціш-це—повременнть, потерпеть. Нсл. 218. Зрымсьці яшчэ хоць гадзіну. Нсл. Зрымшчу яшчэ троху. Нсл. 563. Соверш. урымсьціць—выдержать прнчнняемую боль, тяжесть, нспытанне н т.п.; вытерпеть. Нсл. Ці ўрымсьціш? Урымшчу. Нсл. Ня ўрымсьціў такі, сказаў жонцы. Тм. Урымсьці, не пах-мяляйся, дык і ўдзержышся ад п ’янства. Нсл. 749.
Многократ. урымшчаваць-шчўю-шчуеш-шчуе—терпелцво выдержнвать время болн нлн досады нлн невыно-снмых непрнятностей. Нсл. 749. Будуць выпытавацца ў цябе, вымагаючы; глядзі, урымшчуй, не бяры на сябе грэху, хоць і страшыць будуць; а ня ўрымсьціш, болей зададуць. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
