Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
сошка-кі-цы, ж., уменьш. к саха 1, 2. Нсл. Сошку трэба падставіць пад страху, пад балькі. Нсл. См. сахіра.
*сахаты-тая-тае, пршаг. от саха II.
•сахі'ра-ры-ры, ж.—столб с развнлнной вверху. Ксл. Трэба сахіры глыбей укапаць у ЗЯМЛЮ. Станіславава Сір. (Ксл.). См. саха 2. •сад-ду, мн. ч„ дат.-дом, мн. ч., предл-дох. м.—фруктовый сад. Ар. Калаціць сады. НК: Очеркн, 412. Трасуць сады. НК:Очеркн,413. Уменьш. садок-дка, предл-дку, м.—саднк. Гсл.: Дсл. Пойдзем мы ў зялёненькі садок.
Жу-ова імгл.(Косіч 25). Меж панадворку Ü току ў нас пасаджаны садок. я. Г. Леман-тар, 59. 3 паўночнага боку садка растуць ліпы. Тм.
садочак-чку, уменьш. к садок. Ар.; Дсл.(под градочаку Кукавала зязюля ў садочку. Чаўпня Стдуб.(Косіч 237). Ішла Мар’ечка па садочку. Сур. Север(Шэйн 1-2, 495). Палож мяне ў зялёным садочку. Дсл.( под грабо-чак).
•садома-.чы, ж.—содом. Карскі п-з, 23.
•садовіна( област., Ар.), садавіна( Шсл.; Mix.)—фрукты. Ар.; МГсл.; Шсл.; Mix. КалІ вараную садавінў ў пушках запушкаваць, дык яна не папсуецца. Варсл. Сяголета нешта садавіна не ўрадзіла. Ст. Леташні год быў добры на садавіну. Ст. (Восень) поўне істопкі бульбаю, гароднінаю a садовінаю. я. г. Лемантар. Пахам мёду і віна напоўнена садавіна. Кпіш.: Каліна.
•садовы-вая-вае, 1. пршаг. к сад.,—садо-вый. Ар. Садовая прысада, Ар.—садовый, предназначенный для ухода за садом. Садовая піла. Ар.
2. садовый, растуіцнй в саду, культур-ный. Ар. Садовыя й дзікія ігрушы. Ар.
3. относяіцнйся к садоводству; садовод-ческнй, садовый.
садовая спробная станца—садовая опытная станцйя.
•саданўць-ну-неш—грубо ударйть. Стоўп-шя. Садані яго крэпка. Даўгое Беш. (Ксл.). •садавіна,—см. под садовіна.
•садаўніцтва-ва, ср.—садоводство. Гсл. Ср. садаўнічы.
•садаўнічы-чага; мн. ч.-чыя-чых—садов-НйК. НК: Под. пос. 48.
•садкі-кая-кае—терпкяй, т. е. нмеюіцйй суровую, вяжуіцую Кйслоту, напомн-наюіцую дубовую. НК: Очеркн, Но. 814.
•сает... 1.—англййское сукно. Гсл.
2. сарафан, юбка. Гсл.
*саян-яна, предл.-янё, зват.-яне; мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-ном-намі-нох, м. 1.—домот-канная суконная юбка, Ксл. юбка, осо-бенно суконная. Ковен.(Даль). Суседка выткала дужа прыгожы саян. Лоўжа Сір. (Ксл.).
2. юбка co спецйальным тканйем, где основа й уток ймеют сйнйс, красные й даже желтые ннткн в перемежку с белымй; хотя нельзя отрнцать, что "саян" тчется "мачынкі, у клятушкі, у ялушкі” Н проч. НК: Очеркн, 117.
•саянны-няя-няе, прйлаг. к саян. НК: Очеркя, 118.
•садзёньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к садзіць 1—саженйе. Гсл. Садзеньне раса-ды, гуркоў, цыбулі. Гсл.
• садзібка-б/гг-бдм, ж.—спецйальное со-оруженне для усадкн йлй стоянйя ма-ленькнх детей. НК.: Очеркн, 322, Но. 360.
•садзшь, саджў, содзіш, содзе, несоверш. каго-што—сажать. Куды ты яго со-дзіш? Нсл.
абсадзіць
1016
сакатаць
2. 2-ое лйцо: садзіш, 3-ее лйцт садзе, нй каго-што—йдтй на кого йлй на что напролам, Шсл. Употребляется вместо того йлй йного глагола для обозначенвя действвя, выполняемого(сйлой, энергней, азартом й т.п.). Слов. р. яз. 1961. Мядзьведзь проста так садзе на яго. Ст.
абсадзі'ць, асадзіць,-джў-дзіш-дзе каго-што, соверш. 1. поставнть оконные йлй дверные косякй, Ксл. вставвть окно, дверь. Прыйдзі абсадзіць у маей хаце вокны а дзьверы. Азярэцк Сян. (Ксл.).
2. перен. У рамкі ведамых слоў ня лёгка асадзіць яго даўгую згорбленую пос-таць. Заставін(Бацьк., Но. 49-50/435-436). КалІ б такую галаву асадзіць на даўгой шыі. Тм.
асадзіць рой—прнчнннть, чтобы рой сел. НК.: Очеркн, 426.
асадзіла, безлйч.—прнбйло. Дсл. Асадзіла дожджам сьнег. Дсл. Несоверш. абсаджа-ваць, асаджаваць-д.ж^ю-джз’еш-длсуе —обсажйвать.
адсадзі'ць, 1. отучлвать телёнка от маткн, засажввая его в отдельную загородку. Шсл. Мы ўжо адсадзілі сваё цялё. Ст.
2. сйльно ударвться. Шсл. Тодар чыста грудзі адсадзіў.
3. отколотйть. Нсл. 379. Нялёгкія адсаджу, калі другі раз злаўлю. Нсл.
4. отбйть ездой. Нсл. 379. Адсадзіў храсткі нявыгодна седзячы. Нсл.
ацсад?каваць-джую-джуеш-джуе, несо-верш. к адсадзіць 1, 2, 3, 4.
засадзіць (сад)—насаднть.
засаджаць, несоверш.—засажйвать. мгсл. прасадзіць-джў-дзіш-дзе, несоверш. 1.
насквозь проткнуть. Нсл. 528. Гаворачы гэта, нож імне ў сэрца прасаджуеш, прасадзіў. Нсл. Прйч. прасаджаны—наск-возь проткнутый. Нсл. 528. Нож да самых чарон прасаджаны. Нсл.
2. пройграть. Нсл. 528. Прасадзіў рублі тры ў карты. Несоверш. прасаджаваць-джую-джуеш-джуе.
прысадзіць-джў-дзгш-дзе, соверш.—по-саднть подле. Нсл. 510. Прысаджаваць, прысадзіць дзяцё да маткі. Нсл. Несоверш. прысаджаваць—сажать подле. Нсл. 510.
высадзіць, 1. высадлть йз чего-л. Ар. Высадзі дзяцё з калыбкі. Ар.
2. посадвть везде, повсюду. Брацьце, учыню вас багатымі, зорамі высаджу край. Жылка, 34. Соверш. усадзіць—всадмть. Ўсадзяць на каня райськага. Кіт. 13163. Многократ. сарікапь-аю-аеш-ае—сажать. А чараз заруку ў няцтва не саджаць. Барысёнак. Новую касу саджацьму. Янк. і.
• садзіцца—джўся, содзішся, содзіцца —саДйТЬСЯ. Нсл.; МГсл.; Войш. Куды ты содзішся? Нсл. Расада дйбра содзіцца. Нсл. абсадзіцца—окружйться сйдяіцймй, усаднть вокруг себя. Гсл. За стол сяду, дзеткамі абсаджуся. Гсл. Соверш. паса-дзпціа—быть посажену. Нсл. 571. Расада
добра пасадзілася.
прасапзіцца-джўся-дзіцца, соверш. 1. потерпеть сйльный убыток. Нсл. 528. Прасадзіўся я пераз гэту дарогу. Нсл.
2. (очень, С.) отбнться. Нсл. 528. Праса-дзіўся я, купіўшы гэтага каня. Нсл.
•саджаньнік-ка, м.—дорога, обсаженная деревьямй. Ксл. Яны паехалі саджаньні-кам да Сянна. Вейна Сян. (Ксл.).
•сажалка-лкі-лцы, ж.—яма с водою, Шсл. пруд(нскусственный водоем). Ар. См. копань.
•саджаўка — сажалка. Гсл.
•саймаваць-мую-муеш-муе—обсуж-дать, собравшйсь вместе. Узяліся сайма-ваь. Бяскатава Гар. (Ксл.).
•саймавацца, взайм. зь кім—обсуждать, советоваться, особенно собйраясь вмёс-те. Ксл. Пайду да яго саймавацца ў гэтай справе. Луб’ева Аз. (Ксл.).
•сак, сака, м.—рыболовная сетка конй-ческой формы. Ксл. Паўлюк пайшоў рыбу лавіць сакам. Ст. Уменьш. сачок-чга. Ксл. Сачком добра ў раццэ рыбу .сіляць. Ульлянавічы Сян. (Ксл.).
•сакол-ллл-алў, предл.-алё, зват. саколе; мн. ч.-лы-лоў-лом-лы-ламі-лох, м. 1. сокол. Ар.; Гсл.; Пуців. (Халанскнй 157, 169, 178, 193); П. Новыя Млыны на Сейме (Курнло: Матеріялн до укр. діял.). Ясен сакол. Дсл. Прывяжы ж ты сакала. Пуців. (Халанскі 193). Узялі сакала ў клетку. Н. (Афанасьев, II, 1914, 41). Кінуў ён тры сакалы. Тм. 42. Прыляцеў сакол. Лупекі Стдуб. (Косіч, 243). У першыя вароцечкі ды саКОЛ вылятаў. Бародзіна Імгл. (Косіч 254). Гэй, вы, конікі... сакалы мае ўдалыя! Што прысталі? С. Музыка, 170. Ты глядзеў туды, саколе! Тм. 162. Як сакол, як арол, я ўзьняўся б высака страшэньне. Гарун (ст. ”Ноч”). У куты глядзіць, як сакол. Барш-чэўскі. Ляці, саколе, белазору. Крушына: Эрот. іскрыпка.
2. эпйтет удалого мужчнны. Няхай расьцець на радасьць нашую народжаны сакол! Крушына (Зьніч, 1957, Но. 14-15). Уменьш. й ласкат. сакалок-лка, сакалочак-чка.
•саколка-кг, ж. 1. самка сокол. Ой саколка, ой галубка, ня пытайся не, што мне тошна, мая любка, у чужой стара-не. Каратынскі.
2. ласкательное слово к женіцнне: голу-бушка. Галубка мая, саколка мая! Нсл. ю. Уменьш. саколачка. Мая матка, сако-лачка, вазьмі мяне да з сабою. Шэйн 1,423. •сака, сакі, саццэ, ж.—осока. і сл.
• сакатаць-чў, сакочаш-ча, несоверш., без доп. Растсл.; пнз. 1. стрекоттать, крнчать по-сорочьй, Вят.; Вост. (Даль) крнчать подобно курвце, Смл. (Оп.); Шсл. крнчаті свойственно курвце, Нсл. 599; Ар. стреко-тать, крвчатБ по-сорочьн, что свойс-твенно также курйце. Курыца сакоча, яйца хоча. Послов. Курыца сакоча: мусіць хоча несьціся. Ст. Отгл. ймя суіц. сакатаньне -ня, предл.-ню, ср. а) крвк курнцы(сорокй,
пасакатаць
1017
саладоўнік
С.) Нсл. 599; Ар. Із сакатаньня відаць, што курыца несьціся хоча. Нсл.
б) пере».—громкяй н быстрый говор. Ар, Сакатаньня твайго ніхто не баіцца. Нсл. Соверш. пасакатаць, а) поіцебетать (о курнце) Шсл. Куры пасакочуць ды сьціх-нуць. Ст.
6) быстро поехать. Шсл. Як сеў на драбінкі, дык і пасакатаў! Ст.
2. перен.—громко н быстро говорнть (особенно по-бабьн, Даль; Ар), треіцать. Вят., Вост. (Даль); Смл.; Пск.; Твер (Оп.); Ар. Сакачы колькі хоця, а на тваім ня стане. Нсл. 599.
засакатаць, соверш. 1. начать "сакатаць” — крнчать свойственно курнце (сороке, С.) Шсл. Курыца засакатаЛа: хоча несь-ціся. Ст.
2. перен.—громко н быстро заговорнть (затреіцать, о женіцннах, Ар.) Шел. Заса-катала — і ліха яе разьбярэць. Ст. Наша сакатуха засакатала ўжо. Нсл. 599.
3. о телеге: застучать. Шсл. Аж калёсы засакаталі... Ст.
насакатаць, соверш. 1. настрекотать, накрячать свойственно сороке, курнце. Ар.
2. перен.—наговорять резко, натреіцать. Насакатала сем карабоў. Нсл.
насакатацца, соверш.—настре котать вдоволь. Гані курыцу вон, даволіянаўжо тут насакаталася. Ст. Бабы добра насакаталіся, зыбраўшыся. Ст. Наса-каталася наша, аж ахрыпла. Нсл.
•сакатлівая, 1. склонная "сакатаць" (о курнце). См.
2. (о женіцнне) любяіцая много н быстро поговорнть. Шсл. Ох, якая яна сакат-лівая! Ст. Гаспадыня сакатлівая. Нсл.
•сакатўха-хг, ж.1. курнца, которая много "сакоча". Шсл.; Ар. Пусьці ў хату гэту сакатуху. мо зь яйцом. Ст. Сарока сакатуха па над кольлю. ЛупекіСтдуб.(Косіч 32).
2. женіцяна много я быстро говоряіцая. Шсл. Вось дзе сакатухах вечна лапоча, a лапоча языком! Ст. Ня слухай ты сакатухі гэтае, мала што яна сакоча. Нсл. Уменьш., ласкат. сакатўшка-ка-кі.
сякятўшачка-шачкі, уменый.. ласкат. от сакатушка.
• сакатўн-на, м.—мужчнна много н быс-тро говоряіцнй. Нсл. Хоць бы кляп усунуць у горла сакатуну гэтаму. Нсл.
• сакаві'к-гка, предл.-ікў, зват.-іча, м. 1. третнй месяц года: март. Нсл.; мгсл. Які сакавік, такі красавік. Нсл.
2. род. пад.-ікў—древесный сок березы, клена(употребляемый как напнток, С.) Шсл. Зрабіў лоцік, каб пусьціць сакавік. Войстрава Сьміл. (Шсл.). Накапала вядро сакавікў. Тм.
• сакаўньі-ная-ное—сочный. Еўлічы; Ар. Рэпа вырасла сакаўная. Я. Г-кі: Лемантар, 64. Твае вусны сакаўныя, як віно з гатункаў
лепшых. Крушына: Творы, ізі. Ён вітае яснасьць неба, сакаўное поле, лес. С. Музыка 150. Дурманіць вуснаў сакаўная сьпель. Кавыль: Ч. ноч. См. сакавіты, сакавы. • сакавітасьць-чо ж.—сочность. Гсл.
•сакавтл-тая-тае—сочный.' Еўлічы. Бу-дуць сакавітыя песьні. ЗСД127. Дзесяток маладых сэрцаў — сьвежых і сакавітых. зсд 254. Нареч. сакавіта—сочно. Had Дняпром сакавіта пальлецца крывіцкая звонкая песьня. зсд 60. См. сакавы, сакаўны.
КНІГІ ОНЛАЙН
