Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•схамінііта-аюся-аешся, несоверш.
—опомнйваться, прнходнть в память, в раскаянве, Нсл. 626. спохватываться. Пачынае схамінацца.
•схап-аваць-гць, схапнуць,— см. под ха-паць.
•схап-авацца-гцца, —см. под хапацца.
•схапіць,—см. под хапаць, хагііць.
•схапшца, -с.ч. под хапацца.
•схаваць,—см. под хаваць.
•схавацца,—см. под хавацца.
• схвальшаваць,—см. под хвальшаваць. «схудаць,—см. под худаць.
•схўкнуць,— см. под хўкаць.
•сегалётак-тка, жеребенок самец, пережйваюіцййй первое лето. НК: Очеркн, 355.
•сегалётка-тлкі, ж.—жеребенок-самка, пережйваюіцая первое лето. НК: Очеркн, 355, Но. 540.
•сегасьвётны-ная-нае—сего мйра. Калі б з табою сегасьветны пан колька слоў вымавіў, то ты бы радаваўся. Кіт. 5аЗ. Сегасьветнага ядзеньня з табой ня трэба. Тм. ПОаі. Сегасьветную роскаш за нішто маюць, Тм. 6U13.
•сёдава-ea, предл.-ве, мн. ч.-вы-ваў, ср.
1 .—седалшце, место для сйденйя. Аш.
2 . сйденйе в телеге, санях. Войш. Чаго ты ўсё ёрзаешся? — Калі седава ў возе благое. Войш.
•сёдала-ла, ср.—насест, Ксл. насест для кур. Шсл. Куры ўжо пайшлі на седала. піыпы Сян. (Ксл.). Намасьці курам пад паветкаю седала. Ст.
• сёдня-нг-нг, ж„ мн. ч.-ні-няў, ж. 1. снденне. Гсл.; Ар.
2. перен.—праздная жнзнь. Гсл.
•сёдні-яў, мн. ч.—снднн. Нсл. У седнях пяць год сядзеў. Нсл. Ізь седняў яшчэ ня выйшаў. Нсл. Ср. седня. Дадзелі седні. НК: Старцы, 85.
•сёяць, сёю, сёеш, сёе; гювел сей, сёйма, несоверш.. nepex. 1. разбрасывать семена на подготовленную для посева почву, сеять. Сяўбіт сее жыта. Ар.
2. просенвать. Ар. А мужык мой мукусее, а я рада, што ўмее. Нз песнн.
адсеяць—вторнчно засеять. Шсл. У лагчыне вымакла жыта: надабе адсеяць, хіба, лёнам. Ст. Несоверш. адсяваць-дю-аеш-ае.
засёяць-ёю-ёеш-ёе, соверш., перех.—засе-ять. Шсл. Несоверш. зясяяяць-яю-яёш-яёць—засевать. Шсл. Сядні засявалі жыта. Ст.
•сёдзень, -дня, обгц.—сндень. Гсл.; Нсл. —тот, кто снднт сйднем. пнз. Маю дзевачку седня: тры гады седням ся-дзіць. Нсл.
•сёдзіны-аў, едйнств. ч. нет.—заседанне.
•сёджа-джы, ж.—засада на волков, Ксл. засада на дйкйх жйвотных вообіце. Паляўнічыя хадзілі на седжу. Вульлянавічы Сян. (Ксл.). Седжу астравую — за капу грашэй(цануюць пры уівязаньню). Стт. 277.
•села-пала!—прйзывной клйч, обра-іценый к курйце, которую желательно поймать. НК: Очеркн, Но. 839.
•села-села! — села-пала. Ар.
•селавая грамада—сельское обіцество.
• селавы-вая-вое—сельскнй. Шсл. Гэта ж селавыя коні ходзяць. Ст.
•селядоўка-ўкі-ўг^ы, ж.—сельдяная ка-дочка. Нсл. 77. Селядоўка на капусту добрая. Нсл. См. селядзёўка.
•селярцоўка-ўкі-ўцы, ж. — селядзёўка. НК: Очеркн, 83.
•селядзёц-дда, предл.-дцу, зват. сялёдча, мн. ч., дат.-дцом, мн. ч„ предл.-дцох, м.—селадь, селедка. Ар.; Ксл.; Шсл.; МГсл.; Косіч77; Растсл.;
селядзёўка
1025
сенажатны
Нсл. Купілі два хунты селядцоў. Ст. У краму смачныя прывезьлі селядцы. Пус-тынкі Сян, (Ксл.). Уменый. СЯлёдЧЫК-ЫКД, предл.-ыку, м.—селедочка. Шсл. А добра ізьесьці сялед^ыка з цыбулькаю. Ст. •селядзёўка-ўкг-ў’йы, ж.—сельдяная боч-ка. НК: Очеркн, 83; Ар.; Шсл.; Ксл. НасалІЛІ цэлую селядзёўку гуркоў. Ст. Селядзёўка ЦЯЧЭЦЬ. Гуліна Сян. (Ксл.).
•селяпайла-лы, обіц.—проворно черпаю-іцнй ложкою. Нсл. Вытні ложкаю ў лоб селяпайлу гэтага, што ён, ня ждучы парадку, селяпае. Нсл.
•селяпаць-аю-аеш-ае, каго-што, несоверш.
1. проворно черпать, хватать, хлебать ложкой. Нсл. He селяпай так часта. Нсл. Соверш. заселяпаць- зачерпнуть. Нсл. 184. Заселяпаў нешта на дне. Нсл. Соверш. паселяпаць, каго-што. Нсл. Адзін пасе-ляпаў клёцкі. Нсл.
2. хлестать чем-л. гнбкнм, как бы шелест пронзводя. Нсл. He селяпай пугаю, часам па воку селяпнеш. Нсл. Однкр. селяпнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё. Нсл. Соверш. абсе-ляпаць каго-што—отхлестать. Нсл. A што? Абселяпалі сьпіну! Нсл. 577. Вушы, плечы табе абселяпаю, калі ўпусьціш каня ў шкоду. Нсл. 353.
•сёлішча-ча, ср. 1.—место, где стонт, стояло селенне, Ксл. селенне. Гсл.; БНсл. На старым селішчу будуемся. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.); НК: Очеркн, 209.
2. место, где было поселенне. Гсл.
•сёліца-цы-цы, ж.—лужок на краю усадь-бы. Ксл. Селіца парасла травою. Навікі Віц. (Ксл.). См. аселіца.
•сем, сямёх, сямём, сяма, на сямёх —семь. Як дайшоў сямёх гадкоў, пасьвіў авечкі. Дзьве Душы 7. Там было сямёх мужчын і сем жанок. Колькі вас? — Сямёх.
•сёменны-ная-нае, 1. плодовнтый. Нсл. 630. Семенная сьвіньня. Нсл.
2. полный зрелых семян. Нсл. 630. Семенны гарбуз. Нсл.
• сёменьнік-ка, м. 1. желтый, очень созревшнй огурец. Нсл. Купіў ня гуркоў, a сёменьнікаў. Нсл.
2. человек, у которого есть взрослые(не обязательно взрослые, С.) детн. Нсл. Добры сяменьнік, пяцёх сыноў мае. Нсл.
3. человек, подаюіцнй надежду на потом-ство. Нсл. Сын твой ня семеньнік-. усе хварэе. Нсл.
•сёменыгіца-цы-цы, ж.—женіцнна н до-машнее жнвотное плодовнтое. Нсл., жт. к семеньнік 2. Жонка твая семеньніца, што год, то ўдод. Нсл. Сьвіньня семень-ніца па двананцацёра паросе. Нсл.
•с ёмя-лм, ср. 1. вообіце семя хлебное н огородное. Нсл. 630. I семя свайго не зьвярнуў. Нсл. Сваім семям засеяў, абыйшоўся. Нсл.
2. (в особенностн, С.) льняное семя. Нсл. 630; Шсл. Сядні ізь семям шмат на таргу.
Нсл. Дай мне свайго семя. Пітрашаны Сян. (Ксл.). Наабівалі шмат семя. Ст.
3. собйр. сяме'ньне-ня—льняные семена. Ар.; Войстама Вял.
3. племя. Нсл. 630. Хвароба табе ізь семям тваім. Нсл.
•семяністы, -тая-тае—многосемейный. Навасільск. п.(Будде:Т.-Орл. слов.).
•семярое—семерное(в семь раз большее, С.) Нсл. 577. У мяне семярое ў галаве. Нсл.
•семярык-ыка, м.—двугрнвенный, сос-тавляюіцнмй по старому счету на асснг-нацню семь грнвен. Нсл. Дай, пане, за дровы тры семярыкі. Нсл.
•семярьіцца, безлйч.—всемеро представ-ляться. Нсл. У яго ў ваччу семярыцца. Нсл. •сем-дзён-на, 1. семндневное жнвотное. Нсл. Жыды сем-дзёна цялё купілі дый зарэзалі. Нсл.
2. шуточно, семндесятллетннй старнк. Нсл. Сем-дзён маладзён. Послов. Нсл.
• сёміны-ноў, едйнств. ч. нет.—зерНОВОН хлеб предназначенный для посева. НК: Старцы, Но. 6.
•семдзясят—семьдесят. Кіт. 98612.
•семдзясягсот—семьсот. Кіт. Ю9а1.
• семіны-наў, едйнств. ч. нет.—хлеб н овоіцн предназначенные для посева. НК: Очеркн, Но. 631.
•сёміны-ай, мн. ч.—семена. Ксл. К вясьне аўсу засталося толькі на семіны. Рымары Куз. (Ксл.).
•семнанцаць—семнадцать. Год семнан-цацёх хлапец. Клінцы(Косіч 63).
•сена-на, ср.—сено.
аблогавае сена—сено с шнрокнх меж-пашенных лужков, а также н прнлега-юіцнх к пашням возвышенных луговнн. НК: Очеркн, 460.
асаклівае сена—сено, состояіцее н’ ОСОКН. НК: Очеркн, 461.
дзятлівае сена—трава с незначнтель-ною долею красного нлн белого клевера Самородка. НК: Очеркц 459.
камані'чнае сена—сено прнгодное толь-ко для овец н коз, которые любят его нз-за "гаркавасьці каманіцы”. Такая трава попадается выхватамн на возвышенных сенокосных местах, в соседстве брусннч-ннка н плауна; в то же время тут н нахожденне сухнх с зеленым мхом "купін". НК: Очеркн, 461.
ласіньнікавае сена—сено, в котором встречается "ласіньнік”. нк.: Очеркн461.
лядавае сена. НК: Очеркц 460.
мядунічнае сена—сено, получаемое нз сырых, прн-лесных мест, в тесном соседстве с нзвестною медуннцею, от которой сено воспрнннмат запах. НК: Очеркн, 460.
ніўнае сена—сено с запуіценной пахоты Н ннвы. НК; Очеркц 460.
•сенажатны-ная-нае—сенокосный. Нсл. Сенажатныя лугі. Нсл
сенажаць
1026
сердаваць
•сенажаць-tp, ж. 1. луг, (МГсл.) сенокос, Ксл. сенокосный луг. Нсл. 630; мгсл. Я сваю сенажаць СКйСІў. Пачаевічы Чаш. (Ксл.), Добрую сенажаш адвялі. Нсл. Смаленскі князь Расьціслаў даў біскупу "азёра Нямікорская із сенажатмі... і на Сьвер-ковых Луках сенажаці. ” Устаўны ліст Рась-ціслава 1150 г. Дзяржыць вон поле і сенажаць нашу. Гордз. Ак., хуп, 6.
•сенажаць-ці, ж. 1. сенокос, луг. Гсл.
2. время сенокоса. Нсл. У самую сенажаць адарвалі мяне ад двара. Нсл. Пайду я да тых сенажацяў. Салавей: Сіла, 46. Уменый., ласкат. сенажатка-ткі-тцы. Гсл.; Ар.
Дзяржу я поле ў заставе, каторага поля дзядзька яго Некраш мне на шэсьць бочак із сенажаткаю заставіў. Гордз. Ак. хуіі. 6. Уменьш. сенажатка-ткі-тцы, ж. —сенокосный лужек, Нсл. лужек. Сена-жатку сваю запрадаў. Нсл. Куплю табе хатку, яшчэ сенажатку.
•сенаваць, сянўю-нўеш-нўе; повел.-нуй-нуйма, несоверш.—пронзводнть уборку сена(коснть, сушнть, вознть). Ар. Паго-даю добра сенаваць. Ар. Прасіць стануць Божай Маці'. каб жытцо было буйное, сенаваць каб пры пагодзе. Турыновіч(Калось-се, кн. I, 1930 г., стр. 31). Отгл. ймя сугц. сенаваньне-ня, предл.-ню, ср.—сеноуборка. Ар. Пашэнціла нам сёлета ізь сенавань-НЯМ. Ар.
•сенавяз-зу, м.—веревочная увязка для сена сзадн телегн. Ксл. Накладзі сена ў сенавЯЗ. Забуры Гар. (Ксл.).
•сёначны-ная-нае—сенный, к сеням относяіцнйся. Нсл. 630. Сеначныя дзьверы ня прыкутаюцца. Нсл.
•сёняшні-няя-няе—сенный, относяіцнй-ся к сеням. Сядзяць на сеняшнім парозе. Севершч.(Косіч 19).
•сёні-няў, мн. ч.—сенн. Ар.; Ксл. Цераз сені і к нам у хату увыйдзеш. Берасьні Беш. (Ксл.). Уменый. сенцы-цоў, СЯНёц, мн. ч. Шсл.; Нсл.; Ар. Паставіў хату безь сянец. Ст. У сенцах пастаў ваду. Ст. У сенцах пастой. Нсл. Бабскія сенцы нідзе не стаяць. Послов. Нсл.
сёначкі-чах, уменьш. от сенцы. Нсл. Сеначкі нашы цесьненькія. Нсл.
•сёніцца-гцчя> несоверш.—сохнуть, обра-іцаться в сено(о траве). Шсл. Трава пачала ўжо сеніцца. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•серабрыць ваду—предварнтельно ку-пання новорожденного класть в купаль-ное корыто какую-л. серебряную моне-ту. НК: Бабы, 9.
•сёрад, нареч.—средн. Нсл. 578. Серад лета адышоў работнік. Нсл.
•серадоха—нмя коровы, роднвшейся в Среду. НК: Очеркн, 357.
•серадольны-няя-нае—средннй по воз-расту. Нсл. 578. Серадольнага брата ўзялі ў некруты. Нсл. Ці старшаму, ці малод-шаму, ды ці Грышачку серадольшаму. Нз
песнн, Нсл. Сравн. cm. серадольшы(сера-дульшы, Шсл.; Н.)—старшнй нз средннх по летам. Нсл. Серадольшага сына жаніў. Нсл. Гумно папала серадульшаму. Ст. Аўдоцьця — серадулыйая сястра. Ст. На другую ноч пашоў серадульшы (сын). Н.(Афанасьев. ІЭІ, 1914, 292).
•серадова, нареч.—посредственно, уме-ренно. Нсл. 578. Серадова жывем, ні багата, ні бедна. Нсл.
•серадовы-вая-вае(серадавы, Ксл.) 1. относяіцнйся к середе, середннй. Нсл. Серадовы хлеб. Нсл. Серадовага печыва. Нсл.
2. средннй между двумя протнвопо-ложнымн качествамн, Нсл. средннй. Север. (Косіч 76); НК: Пособ. 94. Серадовы хлеб ямо, ня чысты, дый ня пушны. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
