Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
прысарамаціць—прнстыднть, заста-внть покраснеть от стыда. Нсл. 511. Няхай бы ціха сказаў, a то перад усімі прыса-рамаціў мяне. Нсл.
•сарамаці'цца-чўся-цішся, возвр. 1. сты-днться, краснеть от стыдлнвостн. Нсл. 601. Шсл. He сарамаціся, скажы, ці пойдзеш за нашага дзяцюка? Нсл. Дзеўка засарама-цілася, завярнулася да печы. Нсл.
2. срамнться. He пайду я да людзёў у пазыку, — сарамаціцца толькі. Ст. Соверш. засарамаціцца — засароміцца. Нсл. 185. —застыднться. Тм. Соверш. насарамаціцца, возвр.—насрамнться, настыднться, післ. набраться срама. Нсл. Насарамаціўся я за цябе, чуючы дапінкі ад людзёў. Нсл. Толькі сам насарамаціўся перад людзьмі. Ст.
•сарамйга-гг, обіц., дат., предл. сарамязе —стыдлнвый-ая, Нсл. 601. стыдлнвец. Шсл. Яна ў нас сарамяга дзеўка. Нсл. Вой які ты сарамягсг. саромяешся праз сваё сказаць! Ст.
•сарамяжлівы-«ая-вае—стыдлнвый, зас-тенчнвый. Які ён сарамяжлівы хлапец! Русінава Сян. (Ксл.).
•сарамяжны-ная-нде—то же, что сара-мяжлівы, не смелый, стыдлнвый. Нсл. 601. Хлапец не сарамяжны. Нсл.
•сарамяжы-жая-жае—стыдлнвый, кон-фузлнвый, Гсл. стыдлнвый. Вост.(Даль); Шсл. Сарамяжы ты, дзяціна! Ст.
•сарамлГвасьць-ці, ж.—застенчнвость. МГсл.
•сарапёня-нг-ні, ж.—простокваша, куша-нне нз крупы н воды по густоте стояіцее между супом н кашей. Ксл. Ці будзеш ты есьці сарапеню? Спаская Сір. (Ксл.). Дай імне сарапені. Мазалава Куз. (Ксл.). Ср. сырапеня. •сардэчны-ная-нае—закадычный. мгсл.
•сарнячы-чая-чае—относяіцнйся, свойс-твенный серне. Падобен казельчыку сарнячаму. п.п. 2:9(з 12 кнхг Б.).
казельчык сарнячы—детёныш серны. См. сэрні.
•сарпаць-ае, несоверш.—храпеть, фаркать, (Гсл.) свойственно пугаюіцейся нлн сердн-той лошадн. Нсл. 573. Коні сарпаюць, сарпнулі, знаць зьвера чуюць. Нсл. Однкр. сарпнуць. Нсл. Соверш. засарпаць, 1. начать сарпаць. Коні засарпалі. Нсл.
2. выразнть неудовольствне. Дсл. 251. Засарпала нявестка носам. Дсл. Мядзь-ведзь засарпаў і йдзець проста на сустрэчу. Дсл. Отгл. ймя cyuf. сарпаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. всхрапыванне. Гсл.
2. фырканне. Гсл.
•сарпацца-аецца, страд. к сарпаць. Соверш., возвр. засарпацца-аюся,—запачкаться текуіцею нз носа мокротой. Нсл. 184. Ці ня сорамна табе хадзіць засарпаўшыся. Нсл. •сарпўн-уна, предл.-нў, зват.-ўне; мн. ч., дат,-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ, м. 1. храпун. Нсл. 573. Сарпун гэты ізноў засарпаў. Нсл.
2. упрямец. Нсл. 573. Дай па мордзе сарпуну гэтаму, каб ён ня сарпаў а рабіў тое, што кажуць. Нсл.
•сасоньнік-гку, предл.-іку, зват.-іча, м., собйр.—СОСНОВЫЙ лес. НК: Очеркн, 467; Ар.; Ксл. У сасоньніку грыбоў сачыў. Дубавое Беш. (Ксл.).
•саскочыць—спрыгнуть. Гсл.
•сасьніна-ны-не. ж.—одна сосна. НК: Очеркн, Но. 902.
•сашок-uwcä, м.—хорёк. Ксл. Сашок лове куры. Бешанковічы (Ксл.). См. ШйШОК, тхор. •сашчо-ча, ср.—доска, основанне сохн. Ксл. Сашчо яшчэ крэпкае ў маёй сасе. Бабінавічы Выс. (Ксл.).
•сашчамГць—сжать, плотно сложнть, прнбавнть. Гсл. Што жты, мая дзетка, губкі сашчаміла? Гсл. Як на лаўцы лягу, рукі сашчаміўшы, тады воля ваша, хоця на галаве хадзіце, мае дзеткі. Гсл.
•сатына-ны-не, ж.—сатнн. Ар. См. ша-тынка.
•сааа-вы; мн. ч. совы-ваў, ж.—сова. Паг-лядзі сава, якая сама( послов.)—чем кумушек счнтать труднться, не лучше-ль на себя, кума, оборотнться? іг.; Вк.(ЛБ7і79). •саўгач-ча, м.—поршень. БНсл.
•сацалізма-.чы-.че, ж.—соцнялнзм. Варлы-га: Назіраньні 15.
•сацалістая-ае, cyuf.—соцналнстка.
•сацалісты-шага, суіц.—соцналнст. Варлы-га 15.
• сачоўка-ўкі-ўцы, ж.—пасма ннток, навнтая отдельно на клубок. Шсл. Навіў на клубок адну сачоўку. Забалоцьце Сьміл. (Шсл.)
•сачэнь-чня, предл.-ню; мн. ч.-ні-нёў-нём, мн. ч„ предл.-нёх, м.—лепешка нз хлебного теста, велнчнною с блнн. НК: Старцы, Но. 27.—лепешка как "лапун”, но значл-тельно тоньше "лапуна” н толіце блнна, НК: Очеркн 7. большая лепешка, Гсл. хлебная лепешка с прнмесью картофеля. Раст.:Смоленск 150.
1023 сход
сачэўка
•сачэўка-ўкі-ўцы, ж.—чечевнца настоя-іцая НЛН посевная [Ervum Lens L.] Шсл. Наварылі сачэўкі з бульбаю. Ст. См. сачыўка.
•сачывшы-нар, НК: Очеркн, Но. 568—чече-внчная солома. Ксл. Сачывінамі падсьцялі каровы. Веляшковічы Лёз. (Ксл.).
• сачьіўка-ўм-ўцы, ж. НК: Очеркн, 454, Но. 568—чечевнца. Ксл.; Гсл. Сачыўка любе гліністую зямлю. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). •сачыўкавы-вая-вае—чечевнчный.
•саЧЫЦЬ-чў, СОЧЫШ, соча, несоверш., перех. —следнть(наблюдать за кем-чем-л. с целью улнчення в чем-л., разоблачлть, поймать, Ар.) Шсл.; Ксл.; Ар., выслежнвать (раскрывать слежкой. Ар.). Гсл. Сачыць курыцу, дзе яна нясецца. Нсл. 602. Сядні трэба за чорнаю курыцаю сачыць, каб ня згубіла яйца. Ст. Сачы, куды курыца пойдзе. Запрудаьдзе Куз. (Ксл.). Яны адчувалі, што за імі сочаць. ЗСД. 133. Пачаў із шчыраю трывогаю сачыць за вянкамі. зсд 134. У лябараторы стаіць ён у белым запоне й уважліва соча за сіпеньням у прабірцы. Кальны(Калосьсе, кн. 1,1935 г, стр. 15). Сочым за кажным сваім сігнём. Васілёк (Калосьсе, кн. 1, 1935 г., стр. 15). СоЧЫМ За кажным сваім сігнём. Васілёк(Калосьсе, Но.З-16, 1938 г„ стр. 130). "Соча за імною”, — думаў Хведар. в. Вольскі. "Ходзе па пятах. Соча, ці што?"—узноў падумаў Хведар. Тм. Отгл. ймя суіц. саЧЭНЬНв-НЯ, предл.-НЮ, ср.—действне по глаголу’’сачыць",
—слежка. Ар. Соверш. абсачьіць, асачыць —окружнть(выслежнвая, С.) Дсл. На аблаве абсачылі ваўкі. Дсл. На паляваньне хадзілі, зьвера асачылі. Красьн. (Дсл.).
асочаваць, несоверш,—окружать нзв. местность с целью поймать, убнть кого. Дсл. Пачалі лес асочаваць — уцекачоў лавіць. Дсл. Соверш. асачыць(к сачыць)каго-што—выследнть(раскрыть слежкой, Ар.; Ксл.) Гсл. Асачыў гняздо вароны. Ар. Выслаць людзёў асачыць ваўкі. Нсл. 369. Надабе пайці асчыць воўчае гняздо. Азярэцк Сян .(Ксл.). Прйч. асочаны—высле-женный, раскрытый слежкой. Асочаных у лесе зладзеяў пералавілі. Нсл. 369. Ваўчыца з ваўчанятамі асочана. Нсл. Асочаную квакуху зь яйцамі перанесьлі ў хату. Нсл. Отгл. ймя суйу асачэньне-ня, ср.—открытне слежкой. Абяцуем словам нашым гаспадарскім, іж на жаднага чалавека выданьне або асачэньне яўнае... вініці й караці ня маем. Стт. 66. Асачэньне разбойнікаў. Нсл. 369. Асачэньне ваўкоў. Тм. Соверш. адсачыць, юр.—отвестн от себя СЛед. Любавскнй: Очерк 156.
дасачыць, каго, што—выследать. Гсл.; БНсл.
насачыць, соверш. каго-што,—напасть на след. Насачыў ваўкі. Нсл. Насачыў курыцу на яйцах у сене. Нсл. Соверш. пасачыць, каго-што, 1. пояскать. пасачы далоўках, мо’ дзеці закінулі. Шпакова Гар. (Ксл.).
2. выследнть. Станавы, стражнікі туды-сюды дый пасачылі(разбойнікаў) па гумнах. Жгунь Гом.(Сержп.: Ответ, 15).
3. вырастн, воспнтаться на кого. Ахобні Пост. Сын пасачыў бацьку. Ахобні Пост. Каго ён пасачыў?.
прысачыць, соверш. 1. выследнть(рас-крыть слежкой, С.) Ксл., тоже, что "асачыць”, но пронзвестн менее основа-тельно. Ср. прыкрыць, прычыніць. Пры-сачыў ваўкі, надабе наказаць у Фатынь, каб аблаву ўладзІЦЬ. Красьніна Чаш. (Ксл.).
2. подстеречь. Нсл. 511. Прысачыць куры-цу. Нсл. Я цябе прысачу, куды ты бегаеш. Нсл. Прйч. прысочаны, 1. выслеженный слежкой. А есьлі... ліцо ў дому найдзена альбо сьледам прысочана, a то маець быці суджана подле Статуту. "99.
2. подстереженный лнчно. Нсл. 511. Куры-ца прысочана, ідзе нясець яйцы. Нсл.
усочаваць-чую-чуеш-чуе; повел.-чуй-Чуйма, многократ., перех. — ВЫСЛеЖНВаТЬ слежкой. Усочуй, высачы, куды курыца ходзе несьціся. Нсл. 666. Соверш. усачыць, каго-што—выследнть(слежкой). Усо-чуй, усачы, куды курыца ходзе несьціся. Нсл. 666. Прйч. усочаны—выслеженный слежкой. Курыца ўсочаная на яйцах. Нсл. 666.
сачывда, сочыцца, безлйч., несоверш. дасачыцца—выследнть. Гсл.
•сэнс-су, предл.-ce, м. 1. СМЫСЛ. Ксл.; Нсл.; мгсл. Які з гэтага сэнс? Дубнікі Сян. (Ксл.). Бяз сэнсу гаворыш. Нсл. Гэта другі сэнс. Нсл.
2. толк. Нсл. Вось сэнс, дык сэнс! Нсл.
3. дело, стать. Нсл. Да сэнсу гаворыш. Нсл. Да сэнсу прышлося. Нсл.
•сэрна-ны-не, ж.—серна.
•сэрні-няя-няе—относяіцнйся, свойст-венный серне. Падобен казельчыку сэрняму. П.П. 2:17(з 12 кніг Б.).
казельчык сэрні—детёныш серны. См. сарнячы.
• сэрца-ца, предл.-цу; мн. ч.-цы-цаў, 1. —сердце. Ар.; Шсл.; Нсл.; Ксл.; ПНЗ16. Нашто думаеце благое ў сэрцах сваіх? Луцк.(Еван-геля ад Мацьвея 9:4). ІПчырЫМ І пакорным сэрцам сурэй(араб., радок якогатэксту) перапеў. Кіт. 266. Сымон учыніў малітаўку ад сэрца сухоты. НК Старцы, 81. Атрута ты майго сэрца! Гуліна Сян. (Ксл.). Толькі аж сэрца кіпіць ад тае злосьці! Ст. Мне нешта баліць пад сэрцам. Нсл. Гарэлка за сэрца хапіла. Нсл. Ласкат. сэрданька-ка, ср.. Ксл. Мужычок, мужычок — мае сэр-данька, а ня сей канапель, ані зерненька. Запрудзьдае Сян. (Ксл.).
2. сердцевнна(дерева, стебла). Ар. См. асяродак I
*СХОД-ду, м. 1. СОбранне. Шсл.; Ар.; Хмяльнік Беш. (Ксл.).; Гсл. Загадуюць на сход ісьці. — мусіць нехта ізь Сьмілавіч прыехаў. Ст.
2. уіцерб луны, Нсл. третья фаза лўны, Ксл.; Гсл. Каля сходу, на схаду пасеяў. Нсл.
сходаць
1024
селядзёц
Сход настаець. Сянно (Ксл.). Я ня ведаю, калі тый сход, калі маладзік. Севершч. (Косіч 38).
•сходаць,—см. под ходаць.
•сходні-няў, мн. ч.—ступенькй. Гсл.; Ксл. Я йшоў Пй сходнях да ракі. Мазалава Куз. (Ксл.). См. сходцы.
•сходкі-каў, едйнств. ч. нет.—лестнйца. МГсл.
•С ХОДЫ-д^, едйнств. ч. нет.—СТупбНй. МГсл. •СХОДЦЫ-^öp, едйнств. ч. нет.—СТупеНЬКН. Гсл. См. сходні.
•с хон-ну, м. 1. скат, наклоненйе, склон. Сунуўся далей па схоне, гатовы кажную часіну скаціцца ў ручай. зсд 335. Узгор'е было перасечана такімі вялізарнымі крутымі разлогамі, схоны якіх абрасьлі. ЗСД 330.
2. откос.
•сховы-вау—хранйЛйца, нк: Старцы, юі. храненйе. Гсл. 1. сохраненйе чего-н. Растсл.; Нсл. Аддай свае грошы мне ў сховы. Нсл.
2. место, где прячут. ПНЗ. Каб сховы ніхто не падгледзеў. Севершч.(Косіч 54).
добрыя сховы—сохранность. мГсл. Пакідай ты сьмерці сховы мураваць. Гарун(ст. ’’Муляру”).
•схоўня-w-w, ж.—храннлйіце. БГсл.
•с хоў, схову-ве, м. 1, действйе прйбере-гаюіцего, прячуіцего, НК: Старцы, Но. 282. храненйе. Гсл.
2. сам предмет, подлежаіцйй прйпря-ТЫВаНЙЮ. НК: Очеркн, Но. 282.
3. место, где прячут, Луні, храннлйіце. Добры быў схоў, але знайшлі. Луні.
•схоўка-ўкі-ўцы, ж.—способ храненвя. Гсл. Добрая схоўка была, а злодзей пакраў. Гсл.
•схадзГць,—сл под хадзіць.
•схамяпўцца-нўся-нёшся-нёцца, нёмся, соверш., Растсл.—СПОХВатйТЬСЯ. Ксл. Ён схамянуўся, бягучьн Мамойка Беш. (Ксл.). Схамянуўся ды заднімі дня'мі. Нсл. 626. Тагды дзеўка схамянулася, як у пузе страпянулася. Послов. Нсл. Як глянула ў хату, схамянулася — на полю дзяцё прызабылася. Росуха Імгл.(Косіч 23). См. ахамянуцца.
КНІГІ ОНЛАЙН
