Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. крупа, сделанная нз мелко нзрублен-ного пшеннчного теста. Нсл. 630. Сяканкі на сьнёданьне звары. Нсл.
•сякаво, нареч. (о чем-л. блнзком, С.) — таково. Сякаво жывем. Нсл.
•сякач, секача, предл.-ачў, зват. сякачу; мн. ч.-чы-чоў-чы-чамі-чох, м. 1. железко на(длннном, С.) древке рубйть траву,
сякачык
1031
сяўня
клубнеплоды, Ар.; Ксл. резак. Шсл. Бяры сякач і сячы храпу. Жукава Аз. (Ксл.). Бяры сякач і насячы каровам бульбы. Ст. Секані секачом, дык і расьсячэш. Нсл. 630. У тры секачы сякуць, аднаго рака пякуць. Пос-лов. Нсл. 630.
2. дровосек. н. Рудня Вял. Секачы сякуць лес. н. Рудня Вял. Гэта(Кузьмы й Дзямяна) выдуманае сьвята, так званы Кузьма-сякач, каторы не шкадуючы пасячэць усе градам, калі ў гэты дзень рабіць. Косіч 21.
3. лесоруб. н. Рудня Вял. Уменьш. сякачык-ка, предл.-ку, м. Кіну крывуліцу чэраз тын на вуліцу, сякачыкі сякуць, Андрэй паварочавае(лыжка, язык, зубы). Рапан. 324.
•сякачшк-zka, предл.-іку, зват.-іча, м.—ра-ботннк, заннмаюіцййся рубкой капусты йлй овоіцных отбросов. НК: Под. пос. 35. •сякі'-такГ, местойм.—кое-какой. Шсл. Am, сякі-такі парос ячмень. Ст. Сякі-такі мужчына, альбы дровы ды лучына. Пры-пеўка. Ст.
• сЯКІра-ры-ры, ж.—топор. Аль Кітаб 78а10. •СЯкёра-ры-рЫ, ж-—топор. Ар.; Шсл.; Нсл.; Міхалі Куз. (Ксл.). Ёмкая Цімакова сякера. Ст. Каткі сякераю пасяку, ня езьдзі. па сенажаці. Нсл. 630. Уменьш. сякеркя-кі. Нсл. 630; Шсл.; Ар. Сякерку вытачыць. Нсл. Лясьнік адабраў у лесе сякерку і дровы ськінуў. Ст.
сякёрачка-чкі, уменьш. от сякерка. Нсл. 630. Лёгенькая сякерачка. Нсл.
•сякіра-/?ы, ж.—топор с шйрокой клйно-образной лопастью, с прямым лезом с плоскйм обухом, треугольным праухом й плоской, в конце йзогнутой рукоятью. НК: Очеркн, 345.
•сялб-.м, мн. ч. сёлы,— деревня. Шсл.; Ксл. Пайду На сяло. Лужышча Гальшанск. вол., Аш. Няхай бацька па сялу паходзе. Грц.(Кот. 204). У сяле, як у сіле. Послов. Ст. Калі б без азану(араб„ гуканьне пяцьцём на маліт-ву) у каторым месьце, або ў сяле, азан ня пеўшы, нэмаз(араб. малітву) пелі б, вольна цэсару казаць тых людзей выцяць. Кіт. 88а17. Што ж мы вашэці скажам, простыя ж зь сяла дзяўчаты? чч.(Б. Студіс, п-і, 1969 г, стр. 70). "Ловаў зьвярыных нікаторых нет, адно акалічныя села, гонячы, зьвер да іх з прыгоды запудзяць." Даўгяла: Сьвіслацкая воласьць у 1560г.(Наш Край, 1927 г., XII, стр. 30). Каля сяла цячэць рака. Вульлянавічы Сян. (Ксл.). Прышоў у вадно СЯЛО. Дзяніскавічы НЗ.(Шэйн II, 162). Была адна баба ў сяле. Дубровічы Н.(Демвд.: Веров. 101). У нашым сяле пяюць харошыя песьні. Косіч 66. Якубе, пойдзем на сяло! Шарыпіна Беш.(Ксл.). Жыў сабе ў ...
•сёстранька-кі, ж.—ласкат. к сястра, сястрыца. Разлучылася я із сваею сёстранькаю. Нсл. 578.
•сястрыца-г(ы, 1. уменый.. ласк. от сястра, Ар. Да душы ж, мая сястрыца, праўда! Чаш. (Ксл.).
2. обычное обраіценйе к сверстнйце, неродственнйце, соответствуюіцее по-добному же обраіденню мужчйн, когда те употребляют слова: "брат, браток, братулька, браціня, браханька, бра-танька" й Др. НК: Очеркн, Но. 350.
•СЯСтрўхна-НЫ-НР. ж. Нсл. 578 ласк. от сястра.
сястрўля-.гі, ж„ ласк от сястра. сяструлька-льлі, ж., уменьш. от сяструля.
Сяструлька мая, жыва ты будзеш пі самую сьмерць. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
•сястрычыч-ча, предл.-чў; мн. ч.-чы-чаў, м.—сын сестры. Сястрычыч Міндоўгаў. П.С.Р. лет. II, 201,—племенннк по сестре. Ср. сястрычна. Ср. братаніч, сын брата.
• сястрычна-ны-не, ж.—дочь сестры. (Прасіў Вітаўта Ягайла пасватаць за яго) у князя Сямёна сястрычну яго меншую Софію, іжбы яе за сябе паняў... А тыя сястрычны князя Сямёна былі дачкі князя Андрэевы Альгімонтавіча Гальшанскага. Летапісец Быхаўцаў, стр. 518. Ср. братанічна.
•сявалк&-лкі-лцы, ж.—сяўня, сявенка. НК: Очеркн, 85.
•сявалка-лкг, ж. 1. кузов для рассенвання зерна, (Шсл.) сеялка; лукошко, нз кото-рого сеют зерновый хлеб. Нсл. 630. Дзед сплёў сявалку. Беш. (Ксл.) Увесь ячмень расьсеяў, у сявалцы засталося ўсяго якая жменя. Ст. Поўную сявалку насыпаў бобу. Нсл. 630.
2. бранное,—толстобрюхнй мужчнна, женіцйна. Сявалка ты, барзьдзей кра-тайся! Ст.
•сяўба-бьг, ж. 1. посев, ПНЗ; Растсл.
действйе по глаголу сеяць. Ар.; Гсл. Сяўба ўжо скончана. Шчарбакі Куз. (Ксл.). Я сваю сяўбу скончыў. Нсл. 630.
2. время сева, посев. Ар.; Шсл. Цяпер самая сяўба аўсу. Нсл. 630. Адыйдзе сяўба, тады будзем каля дому ўпраўляцца. Ст.
3. зерна для посева. Пайду сеяць, дзе сяўба? Войстама Вял. Вольна будзець пану Варпехаўскаму яго тую сяўбу пажаць. Квятк. 158.
•сяубіт-гтй, предл.-ітў, зват.-іце; мн. ч.-ты-тоў-том, мн. ч„ предл.-тох, м.—сеятель. НК: Очеркн, Но. 378, Б. 443; НК: Под. ппос. 32. Наш бацька сяўбіт на ўсё сяло. Беш. (Ксл.).
•сяўкі-кая-кое—такой, которым малым на вес колнчеством можно много засе-ять(о семенах). Аш.
• сяўня-ні, ж.—лукошко, йз которого сеют. Мяжа(Ксл.)—сявалка. Мер сяўнёю! Нсл. 630. Сяўні дзьве ня стала дасеяць грэчкі. Войстрава СьМіл.(П1сл.); Гсл.; Ар. Заўтра яго возьмуць падносіць сяўню. Дзьве Душы 38.
сявёнька-кі-1<ы, ж. уменьш. от сяўня, лукошечко, йз которого сеют. Ар.; Шсл.
сячонка
1032 Сібі'р
Пара ўжо браць сявеньку ды сеяць памаленьку. Ст. Сявеньку канапель даў. Нсл. 630.
сявёнка—сеялка. Гсл.; Ар.
•Сяўрўк,—см. под Севяранін.
•сячонае мяса—котлета. НК: Очеркн, 96.
•сячонкя-нкі-нцы, ж.—дробь, нзготов-ляемая рассеканнем обыкновенной пулн. НК: Очеркл, Но. 969.
•сячкарня-ш-н/, мн. ч„ род.-няў, ж.—соло-морезка. Гсл.
•сячьі, сякў, сячэш-чэць-чэм-чыцё, каго-што. несоверш.—сечь. Дзяўчына сячэць буракі. Ар. Секачы сякуць лес. н. Рудня Вял. Сякучы дровы, пасек сабе нагу. Нсл. 630. Соверш. пасячы—порубнть. Ар. Шайтане, цябе на штукі хто пасячэ? Мяне на штукі пасякуць тыя людзі, каторыя ўсягды Пана Бога хваляць. Кіт. 59611. Прйч. пасечаны—....Буракі пасечаны. Ар.
пасячоны-ная-нае—порубленный, нз-рубленный. Паляглі... з пасячонымі ПЛЯЧЫМа. Гарун: Зь песьняў няволі.
абсякаць-аю-äe, каго-што, несоверш. 1. об-(от)рублнвать.
2. говорнть резко(н метко, С.) в опро-верженне доказательств чьнх-л., обре-зывать(меткнмн, С.) возраженнямн, Нсл. обрезывать, осажнвать, Гсл. прерывать, останавлнвать, резко опровергать. Ты яго троху абсякай, бо баўтае няма ’ведама што. Дсл. Добра ты яго абсякаеш і гукаць яму няма чаго. Нсл. Соверш. абсячьі, абсякў, абсячэш-чэць-чэм-чыцё, абсякуць, 1. обрублть. Ар.; Шсл.; Гсл. Хіба каб лёд абсячы, ато можна кінуцца ў студню. Ст. Надабе абсячы сучча на гэтым дзерве. Лужасна Куз. (Ксл.).
2. обрезать, осадлть. См. абцяць, под цяць. адсякаць-яю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. к адсячы, nepex. 1. ОТСекать. Отгл. ймя суір. адсяканьне-ня, ср.—отсеченле, отру-банле. Адсяканьне канцоў. Нсл.
2. отстранять, отлучать. He адсякайце, братцы, мяне ад сябе. Нсл. 381.
3. резко, дерзко(остро, метко, С.) отве-чать. Ну, добра ты яму адяскаеш, адсек. Нсл. Соверш. адсячы(адсеч, Келў-кў-чэш-чэць-чэм-чыцё-куць, 1. отрублть, отсечь. Ар.; Гсл.
2. вырубнть(несколько, С.). Імне далі адсеч толькі поў сажня дроў. Азярэцк Сян. (Ксл.).
3. отстранлть, удаллть, отлучлть. Ма-лодшага брата ад сябе адсек, у прыстані аддаў. Нсл. 381.
4. прекратнть разом(внезапно, вдруг, С.) какое-л. действне. Дсл. Як палаяліся із суседкаю, яна адгэтуль адсекла да мяне хадзіць. Дсл.
асякаць, каго-што, несоверш.—обрезы-вать, осажлвать. Гсл. Соверш. асячы, каго-што—обрезать, осаднть.
расьсякаць, (Скар. ц.)—разрубать. Ар. Крапіва. Соверш. разрубнть. Ар.
высякаць-аюдеш-де, каго-што, несоверш. —вырубать. МГсл.; Ар.
усьсякіць-аю-аеш-ае, несоверш. к усьсеч (усьсячы).
усьсёч, усьсякў-сячэш-чэць-чэм-чыцё, усьсякуць—зазубрлть о что-л. твердое косу нлн топор. Усьсек касу аб камень. Пожынкі Сян. (Ксл.).
•сячьіся, сякўся, сячэшся, 1. страд. к сячы — сечься. Дровы сукаватыя, ня добра, ня борзда сякуцца. Нсл. 630.
2. взаймн.—слльно ссорнться. Зуб за зуб сякуцца. Нсл. 630.
3. огрызаться, отражать нападенле многлх. Зубаты на ліха, сячэцца не паддаючыся. Нсл. 630. Соверш. сьсячыся зь кім—срезаться. Сьсекся дужа зь імі. Нсл. 630. Сьсекліся міжсобку. Нсл.
4. о тканях: рваться, ломаться, сечься. 3 таўстога палатна нагавіцы сякуцца. Ар. абсякацца, зав. к абсячы.
йбсЯЧЫСЯ-кусЯ-ЧЭШСЯ, возвр., соверш., перех.
1. быть резко(н метко, С.) нзоблнчену в свонх неосновательных сужденнях. Ага, сам абсекся! ужо ня тое загукаў, як уперад. Нсл.
2. попасться вследствне свонх слов, проговорнться. Ага! гаварыў на нас дый абсекся. Нсл. 354.
3. потерпеть неудачу в свойх предполо-женнях; потерпеть в чем-л. неудачу; прервать неудачное действне. Дсл. Абсек-ліся мы ў гэтым нашым падарожжу. Нсл. Езьдзіў Галавень на ўлўсы, a тапер абсекся, як праўчыў пан. Дсл.
адсякацца, 1. страд. к адсякаць,—отсе-каться, быть отсечену.
2. отделяться. Сястрыца наша ад нас адсякаецца. Нсл.
3. (быстро, метко, С.) отражать от себя нападенне другнх нлн чью-л. брань. Хлапец наш майстра адсякацца. Нсл. Соверш. адсячыся,— страд. к адсячы, —быть отрублену, отделнться (ад каго). Сястрыца наша ад нас адсеклася ўжо. Нсл., ад каго—(остро, метко, С.) отразнть от себя на паденне другнх нлн чью брань. Хлапец наш хоць ад чарта адсячэцца. Нсл.
асякацца, возвр., несоверш.—обрезываться на слове нлн поступке, ошнбаться. Гсл. Соверш. асячыся, 1.—обрезаться на слове нлн поступке, ошнбнться, неожнданно оборвать речь; запнуться. А што, асекся твой язык? Гсл.
2. о прекраіценнн удачн, счастья в чем-л. Во як зраньня йшла на вуду рыба, a na паўдні як асеклася. Дсл.
•Сібір-ру, предл-py, Зват.-ру, м.—Сйбнрь. Мусіў у далёкім Сібіру цярпець кару. Бацыс, Но. 38-39(573-574). Зьгінула ў далёкім Сібіру. Гарун: Сьвята.
сіг
1033
прысіляць
•сіг, сіга, м.—шаг. МГсл.; Гсл. Адным сігам дастану. Нсл. Толькі яны ступілі колькі сігоў, як блізюхтанька з варот пасыпа-ліся леварвэрныя стрэлы. Дзьве Душы 92.
•сігаць-аю-аеш-ае. Арл., Кал., Тамб. (Даль) —шагать. Растсл.; ПНЗ; Гсл. Адважна сігаў па лужынах. зсд 22.3 табою ня згонішся, як ты сігаеш. Нсл. Цені далёка сігалі пераз вуліцы, запаленыя сьвятлом. Сяднёў: Корзюк. Однкр. сігнуць-ну-неш-нець-нем-ніцё. Арл., Кал., Тамб. (Даль)—шагнуть. Гсл. Тут не далёка; разы тры сігнуць. Нсл. Однкр. сіганўць—шагнуть. Вунь заяц пабег, a то воўк сігануў ад дарогі, бач, на СОЖОНЬ СКОЧЫў. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, 2 нз 1935 г„ стр. 96). Соверш. засігаць—начать шагать, зашагать. Засігаў, па хаце ходзячы. Нсл. Андрэй сярдзіта ўстаў і засігаў па пакою. зсд 200. Соверш. пасігаць —пошагать. Пасігаў далей. ЗСД 32. Мароз махнуў рукой, угнуў галаву і вагкім сігам пасігаў да ШКОЛЫ. Вышынскі: Хата пад ліпою.
КНІГІ ОНЛАЙН
