Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•сінюха-хі-се, ж.—лучнна, прнготовлен-ная нз верхнего слоя дерева; не дымнт. Засьвяцеце вялікую сінюху. Крамяні Пух. (Шсл.).
• сіпонька—нькі-ньцы, ж.. област.—су-понь. Ксл. У хамуце сіпонька парвалася — надабе новая. Косы Віц. (Ксл.). См. супоня. •сіпала-лы, обіц.—снплый-ая, с снплым голосом. Гсл.
•сіпата, нареч.-стло. Гсл.
• сіпаты, -тая-тае—снплый. Гсл.; Нсл.; мГсл. Сіпаты голас. Нсл. Сіпатая курыца. Нсл.
•сіпаць-ае, несоверш.—говорнть снплым голосом. Шсл. Застудзіў горла, дык сіпае. Ст.
•сіпёць-плю-піш-піць, 1. говорнть снп-лым голосом. Нсл. 579. Ад крыку сіпіць. Нсл.
2. шііпеть. Гсл.; Косіч 88; Гбр.; Нсл. ЗьмІЯ сіпіць. Нсл. Гусь сіпіць. Нсл.
3. перен.—злнться, показывать негодо-ванне. Нсл. Кажан дзень сіпіць на мяне. Тм. Якажан дзень сіплю на яго, што ён у карчму ходзе. Нсл. Дзед Апанас сіпеў. Крушына(”3ьніч”, 1952, Но. 18). 3 грымвНЬНЯМ налятаў поезд на масты, паціху сіпеў пад гару. Дзьве Душы. Что касается глагола "сіпець”, то его употребленне разнооб-разное н прнчудлнвое; зьмія сьвякрова "сіпіць ”, простуднвшнйся "сіпіць ”, сырые дрова "сіпяць" в печн н проч. НК: Очеркн, Но. 222. Отгл. ймя суіц. сіпёньне—шнпенне. Гсл. Соверш. засіпёць, 1. начать хрнпло говорнть. Ад кашлю дзеўка засіпела. Нсл. 2. зашнпеть. Нсл. 579. Гусь засіпела. Тм.
3. начать злнться, показывать негодо-ванне. Нсл.; Дсл. Чаго ты засіпеў на мяне? Тм. Як толькі чалавек крануўся зь месца, як усё тое гадаўё, што было ў торбе, засквірлася, засіпела. Вымеа Віц.(”Крывіч”, Но. 1, 1926 г., стр. 68). Чаго крычыце?-засі-пеў. Люціч(Бацькаўшчына, Но. 41-32, 1953 г., стр. 6). Засіпела вада. Сакуны 74. Засіпела сьвякрывя на нявестку. Дсл.
4. о вьюге, ветре. Дсл. Соверш. прасіпёць, 1. прошнпеть.
2. выразнть негодованне. Стары неда-лужна зморшчыўся й прасіпеў. ЗСД Ш. Рыштант! Сацаліст! Ідзі туды, адкуль прышоў, — раптам прасіпеў ён. Дзьве Душы 71.
•сшка-кі, ж. 1. снпота, Нсл. охрнплость. нк: Очеркн, Но. 222. Сіпка ў горле стала. Нсл. 2. днфтернт. Ар. Дзеці хварэюць на сіпку. Ар. Сіпку дастаў. Нсл.
•стучка-чкі-чцы, ж. 1. шнпучнй напнток. НК: Очеркн. Но. 222.
2. ЗМея. НК: Очеркя, Но. 222.
3. гневная женіцнна. НК: Очеркн, Но. 222.
•сшці—ну-неш-не—снпнуть. Соеерш. асіп-ці—оснпеть. Шсл., оснпнуть. Нашто п’еш сьцюдзёную ваду? — хочаш асіпці? Ст. Асіпла ў горле. Ст. Я цяпер асіпшы. Ст.
асіплы—оснпшнй, оснплый. Сноўдаўся "Карла”, аддаючы загады грубым асіп-лым голасам. ЗСД 165. Захроп асіплы ад зморы паравік. ЗСД 177.
•сіроцкі-кая-кае, 1. свойственный снро-те(относяіцнйся к снроте, С.). Нсл.
Сіроцкае жыцьцё — дзе дзень, а йдзе ноч. Нсл.
2. о знмнем временн, не жестокнй. Нсл. Сіроцкая сёлета зіма. Нсл. Сіроцкія маразы. Нсл.
сірочы
1036
сівГзна
•сірочы-чая-чае—прннадлежаіцнй снро-те, снротскнй. Нсл. Сірочую часьць забраў. Нсл. На сірочае дабро намагаеш. Нсл.
• сірата-тбі, обіц.—снрота. Ар. Уменьш. сіротка-к/, обір.—снротка. Ар. Ласкат. сіротанька-кг. Нсл. Сіротанькам гэтым няма да каго прыгарнуцца. Нсл. Едйнств. ч. сіраціна-нь/, обір., Нсл. 579. Сіраціну ўзяў да сябе. Нсл. Уменьш. сіраці'нка-ш«, 0614.—сн-ротка. Нсл. Дзевачку сірацінку прыняла да сябе. Нсл. Ой па чым пазнаць красну дзевачку, што яна сірацінка? йз нар. песня. Засталася я мала сірацінка. Новы песеньнік, *сіраіцць-чў-ціш-це, каго-што, несоверш. 1. букв. делать кого-н. снротою. Ар.; Нсл. Аддаючы мяне ў некруты, дзеці мае сіроціш. Нсл.
2. повергать в жалкое положенне, лншая чего-л. необходнмого. Нсл. Як можна сіраціць так чалавека, апошнюю карову выводзячы на падаткі! Нсл. Соверш.
асіраціць, каго-што. Нсл.; Ар.Хочуць казу забіць, дзеці асіраціць. Росуха імгл.(Косіч 57). Прйч. асірочаны—оставленный снротой. Нсл. 367. Адзін сын і тый асірочаны маткаю. Нсл.
пасіраціць-чў-ц/ій—оснротнть многнх. Гзта твая маці так нарабіла, нашы дробны дзетачкі дый nadpauda. Шапачка імгл.(Косіч 23). Міхале, Міхале, пасіраціш ты свае дзеці сваей адвагай. Ар.
•сірбаліны-ноў—черная малнна. НК: Очер-кн, 480.
•сірын-на, предл. й зват.-не, м.—весенннй снег с ледяннстой корой. нк: Под. пос., Но. 96. См. серан.
•сітл-ты-це, ж.—среднеозерный "адмен", поросшнй тростннком нлн камышом. НК: Очеркн, 489. См. трыста.
•cha-ma, ср.—снто.
•«таваты-тггя-тае—снтовндный. Шсл. Сітаваты дуб на шула ня годзіцца. Ст. •сітам, нареч.—очень мелко, подобно, как мука сыплется нз слта. Нсл. Корабам сонца, сітам дождж. Поговор. Нсл.
•сітнік-zkö, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. мастер по нзделню снт. Шсл. Сітнік бердніку не таварыш. Послов. Самін Пух. (Шсл.).
2. сітнік-ку—полубелый, сытный хлеб. НК: Очеркн 38,84; Ксл. Сітнік прыядаецца, a хлеб не. Бель Выс.(Ксл.). См. сітніца.
•сітнік П-ку—речной н озерный камыш, НК: Очеркн, Но. 35. камышовая заросль. Ксл. У сітніку яе злавіў. Лужасна Выс. (Ксл.).
•сітніца-цы, дат., предл.-ЦЫ, ж. — ПОЛу-белый, СНТНЫЙ хлеб. НК: Очеркн 38; Ар.; Шсл. На месьце купілі сітніцы й селядцоў ды папалуднавалі. Ст. Сітніцу прывезьлі з торгу дзяцём. Нсл. 580. Уменьш. сітнічка-чкі-чцы. Нсл.
•Сітцо-ца—созвездне Плояд, крестьяне по нему определяют время. Шсл. Поўнач і наагул пару ночы пазнаюць у нас нач-лежнікі па групцы зорак, якую завуць
Сітцо. Вожа Брсл.(А. Красеневіч).
•сГтца-і/а, ср.—сетка от пчел. Шсл. Надзень сітца, каб пчолы не пакусалі. Ст.
•Сітцы-цаў—созвездне ІІлеяд. Ксл. Сіт-ЦЫ ўжо высака. Слабодка Куз. (Ксл.). См. Сітцо.
•сіва-баранкавы-вая-вое—сделанный нз снвых мерлушек. Нсл. Сіва-баранкавая шапка, хутра. Нсл.
•сіваграк-ака, предл.-аку, зват.-ача; мн. ч-акі-акоў-аком-акі-акамі-акох, м.—снво-воронка, птнца. Гсл.; Нсл. 579.
•сіваграк-ка, м.—снвая ворона. Гсл. Страляй сівагракі; іх можна есьці. Нсл. •сівак-ка, 1. снвая лошадь. Нсл. Запражы сівака. Нсл.
2. шуточно, человек с седымн волосамн. Нсл. Сівак сіваком—(т.е. седехонек). Нсл. Уменьш. сівачок-чка. Нсл. Хоць сівачок, ды жвавенькі. Нсл.
•сГвер-ру, м.—холодный северный ветер. Ар.; Ксл.; Шсл. На двары такі deep, што ня ўтрыеаць. Ст. deep падзьмуў. Макаравічы Беш. (Ксл.).
•сівераць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. подвер-гаться действню "deepa”, вообіце ветра. Шсл. Выкінь на двор гуньку, няхай deepae. Ст. Соверш. прасівераць-аю-аеш-ае—про-ветрнться, побыть на свежем воздухе. Шсл. Паеешала ўсю адзежу на деарэ, каб npadвepaлa, бо моль есьць. Ст.
2. сндеть в девах. Шсл. Сіверае дзеўкаўжо каторы год; ніхто сватацца й ня думае. Ст. Соверш. высівераць—просохнуть от ветра. Няхай хусьце добра высіверае на двары. Ст.
• сівёц, сіўца, м.—в вымокшей ржн растуіцая трава, от зерен котрой нспе-ченный хлеб бывает черен, Нсл. белоус обыкновенный.[Nardis stricta L.] Шсл. Жыта ізь dўцoм. Нсл. У жыце шмат урадзіла аўца. Нсл. Урадзіўся сівец, жыту канец. Послов. Нсл.
•сівёц—белоус, сорное растенне. Гсл. См. пясьцюк. Гсл. У лозцы добры сівец атрос. Ст.
•сівець-ею-ееш-ее. Нсл. 578, сівёць-ёю-ёеш-ёе, Нсл. 579; Ар.; Гсл.; Шсл., несоверш.—седеть. Нсл.; Ар.; Гсл.; Шсл. Валей у дзеўках аеець, чымся за дурным мужыком паршывець. Послов. Нсл. 578. Старасьць ужо падходзе, валасы сталі сівець. Ст. Ад гора валасы сівеюць. Нсл. 579. Соверш. пасівець—посе-деть несколько. Ад гора галава пааеела. Нсл. 579. Прйч. пасівелы—поседевшнй. Коціцца пад нагамі стары, пасівелы Дняпро. зсд 35.
сьсівёць—совершенно стать седым. Галава теая cydM сьсівела. Нсл. 220. Прйч. сьсівелы—совершенно поседевшнй. Ва-ласы твае сусім cьdвeлыя. Нсл. 220.
•сіві'зна(сівізна, \р}-ны-не, ж.—седнна, Гсл.
сівы
1037
скабіцца
•СІВ13На-НЫ( сівізна-ны) Ар.; Раст.: Северск.
135.—седнна. Нсл.; Гсл.; Шсл.; Ар.; Север(Раст.: Северск. 135). Сівізна ў бараду, а чорт у лядзьве. Послов. Нсл. Сівізна пайшла ў галаве. Ст.
•с№Ы-вая-вое{ сівы, Нсл.)—седой. нсл.;Гсл.; Ар.; Павульле Чаш. (Ксл.). Сіваму ўсякі павера. Нсл. Мужык, сівая барада, купляй абараНКІ. Нсл. СІў, ЯК лунь. Нсл. Ласкат. сівенькі. Ар. Увелйч. сівібсенькі—седе-хонькнй. Ар.; Нсл. Барада сівюсенькая стала. Нсл.
•сіука-варонка-w—ракша, снзоворонка, Coracias garrula L. Імсьц., Касачы Лёз. (Ксл.). снвоворонка. Нсл. 578. Во каб сіўку-варонку ўлавіць. Тм. Трупік сіўкі-варонкі. ЗСД281. Сіўку-варонку паймаў. Нсл. Сіўка-варонка, далігойда, куды паляцела, далігойда. Нз песнн, Нсл.
•січаво-eä, ср.—кусок сталн для высека-ння огня. Ксл. Ці ёсьць у цябе січаво? Воўкасьць Лёз. (Ксл.).
•скогат-my, м.—вой, вопль. Гсл.
•СКОК, отгл. частйца—прыг. Нсл.; Ар. Скок на лаўку. Нсл. Птушачка скок у пастку. Нсл.
•скок, СКОКу, предл. СКОКу, зват. скоча, м. 1.—прЫЖОК. Гсл.; Ар.
2. скачка. Нсл. Скок нехарошыўканя. Нсл.
3. танец. Гсл.; Растсл.; Ксл. Зоська ізь Сьцяпанам пайшла ў скокі. Альшанка Чаш. (Ксл.). Пачынаюцца скокі. (Кот. 206).
Галабокі пашлі ў скокі. Нз песнн, Нсл.
• скокам, в см. наречйя—прыгая. Нсл. To бокам, то скокам. Нсл.
•СКОКІ-Кйў, едйнств. ч. нет.—танец, НК: Нгры, Но. 24. танцы, Гсл. пляска, танцы. мгсл. Будуць карагоды й скокі. зсд 280. Ад скокаў хата аж гудзела. Клімовіч: Каліна. Гоман, граюць, гэтта скокі вырабля-ЮЦЬ. Гарун: Кан. Паўлючонка. Кума пусЬЦІ-лася ў СКОКІ. Кл.: Каліна, 13.
•скокнуць,—cm. nod скакаць.
•СКОМЧЫЦЬ,— CM. nod КОМЧЫЦЬ.
• скон-ну, предл. й зват.-не, м.—кончнна, смерть. Няхай да скону будзеш ты бяздомны... Куй на кавадле водгук доўгапомны. Сал.
•скончыць,—cm. nod канчаць.
•СКОрам-МР, предл. й зват.-ме, м.—мясное, Ар. пшца, запреіценная во время поста. Нсл. 585. Мала ўжо ў нас скораму. Ар. Яму ніколі скораму няма. Нсл.
•скорпаць—скарпаць. Іг.
•скоса, нареч.—нскоса. Ар.; Нсл.; Шсл.; МГсл. Скоса паглядзеў на мяне. Нсл. Паглядае скоса, як бык. Ст. Скоса на мяне пазірае. Козіна Пуців.(Халанскі, 128). Глянуў СКОСа на хаціну. Дуб.(Калосьсе, Но. 3/20,стр. 154). Скоса ўсьміхнуўся Васіль. Дзьве Душы 147.
•скосу, нареч.—нскоса. Ксл. Яна пагля-дзела на мяне скосу. Бешанковічы (Ксл.).
• скочка-чкі-чцы, ж.—блоха. БНсл. См. блыха.
•скочьшь.—cm. nod скакаць.
•скаба-бы-бе, ж. 1. ребро, Нсл. 580. ребро у человека н жнвотных. Ар.; Ксл. Капуста, верашчака із скабамі. Нсл. Пакладзі скабу ў грэцкую кашыцу. Тм. Паламаў скабы. Бачэйкава Беш. (Ксл.). У яго чартова скаба, яго ня здужаеш. Ар.—ребро у корзнны. Ар. У кашу моцныя скабы. Ар.
2. заноза. Нсл. 580; Кур., Смл. (Даль). ВыМІ імне з рукі скабу. Нсл.
3. клнн. Нсл. 580. Загнаць трэба скабу. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
