Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. звук прн хлебаннн. Нсл. 577. Еж бязь сёрбу. Нсл.
•сёрбаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш., што—хлебать. Ар.; НК: Очеркн, 61, Но. 117; МГсл.; Ксл. Сёрбай болей крупніку. Ст. Сёрбай, пакуль пойдзеш з торбай. Аляк-сандрава Гар. (Ксл.). Ня сёрбай ты так, ня хораша. Рыбчына сір. (Ксл.). однкр. сербанўць -нў-нёш-нёць-нем-ніцё—хлебнуть. Ар.; Ксл. Сербані хоць крыху малака. Машчоны Сян. (Ксл.). Сербануў раз буракоў ды кінуў: гарачыя. Ст. Хачу сербануць пастая-лачкі. Гнілуша Сур.(Сержп.: Отчет, 14). Соверш. засёрбаць, (Нсл. 184)—начать хлебать. Соверш. кясёрбяцця-аюся-аешся—наесть-ся жндкого, нахлебаться. Насёрбаўся крупніку з малаком. Ст. Соверш. пасёрбаць —похлебать. Ар.; Шсл. Пасёрбаў крупніч-ку з малачком. Ст.
•сёстранька,—см. под сястра.
•ся!, междомет.—ша!. Ар. Ціха, ся! ня крычыце! Ар.
•сяброўка-т-рцм, ж.—женіцнна "сяб-ра", Пархв. Ён пайшоў да свае адзінае, добра знаёмае сяброўкі. Корзюк. Бачым,
1029 дасягчы
сяброўства
стаіць сяброўка ля акна. Гамолка. Па сяброўках журыцца вярбіна. Кавыль: Пад зорамі, 17. Ну, заставайцеся здаровенькі, сяброўка! He закідайце працы! ДзьвеДушы 186. Адна сяброўка другой не пакіне. Акула, 504.
•сяброўства-ea, мн. ч.-вы-ваў, ср.—состо-янне "сябрам”. У старыну мы вадзілі сяброўства. Рвбчына Сір. (Ксл.).
•сябра-ры, дат, вйн., предл., зват.-ру; мн. ч. сяброве, мн. ч„ дат.-ром, мн. ч., предл.~рох, м.
1. член(какой-л. органнзацнн, партнн). мГсл.; БГсл. Пленум... будзе весьці бараць-бу з усімі тымі... хто будзе прадаваць, навязаваць... масе сяброў антыпрале-тарскія тэзы. Асьвета, 1929 г., Но. 10, стр. 9. Я сябра партыі. Макаёнак: Каб людзі... Па ІХ пойдзе сябра. М. Вольны(Б. Ускалось, Но. 6,23). Вось хто сябра мой. Крушына: Творы, 128. Твае вусны сакаўныя, як віно з гатункаў лепшых, што цячэ да майго сябры. Тм. 131. Хто ж усходзе, абапершыся на свайго каханка-сябру? Тм. 132.
2. сотоварніц (Нсл. 631), соучастннк в деле, работе, в обіцем нмуіцестве; коллега. Мы зь ім школьныя сябры. Мой сябра адзін уганяўся за музай. Яз. Пушча. Прышоўся ізь сябрамі сваімі. Нсл. 631. Колькананцаць учасьнікаў або сяброў у вадной рэчы адцягалася. Стт. 171. Як брацьцю нядзель-ную або ўчасьнікаў, то есьць сяброў пйзываці. Стт. 247. Пятрок быў мой сябра, зь ім мы доўга сябравалі. РыбчынаСір.(Ксл.). Яны сябры меж сабою, а я чужы. Нсл.631. Мой цяжкі стан паправіў спагадлівы сябра. Караньдзей(Бацьк., Но. 1-2/437-438). Блізкі твой калымскі сябра. Клішэвіч (Прыйсьце, Но. 1). Імкні ж, імкні мой сябра верш. Сяднёў(Б. Моладзь, Но. 18, 13). Сядзеў сябра ягоны. Гамолка. Між іх знайшоў спакой сябра мой. Салавей. Старасьць ня радасьць, a non ня сябра. Рапан.: Прык. 68. Адзін наш добры сябра паходзе з Грэску. Бацьк., Но. 49(533). Прыпамінаецца нам адзін СЬв. ПамяЦІ сябра. Бацьк., Но. 3(538). Я найлепшы сябра сонцу. Салавей: Сіла, 10.
•сябряпы-ная-ное, 1. прннадлежаіцнй двум, несколькнм нлн многнм членам( "сябром”), кооператнвный, артельный. Колька брацьці або ўчасьнікаў дзяржалі адно йменьне сябраное. Стт. 247.
2. относяіцнйся к сотоваршцам, соучас-тннкам, коллегам.
• сябраваць-рую-рўеіа-рўе; повел.-руй-руйма, несоверш. зь кім, 1. быть совместно в кем-л. членом какой-л. органнзацнн, партнн. Калісь мы зь ім сябравалі. Рыбчына Сір. (Ксл.).
2. быть кому-л. сотоваршцем, соучаст-ннком в каком-л. деле, работе, нмуіцес-тве; быть коллегом. Зь людзьмі сябруе, хату вартуе,, жывець пад ганкам, хвост абаранкам(сабака). Рапан. 346.
ПрЫсёбрЫЦЦа-руСЯ-рЫШСЯ, соверш., возвр. —прнстать co стороны к каому-л. делу,
не нмея ннкакого права. Нсл. 510. I ты тут прысебрыўся! цябе тут не прасілі. Нсл.
•сябрўк-ука, предл.-укў, зват.-ўча; мн. ч.-укі-укоў-ком-коў-камі-кох, м. 1. член какой-л. органнзацнн, партнн.
2 . сотоварніц, соучастннк в деле шш работе(в нмуіцестве, С.) Нсл. 631. Субра-ліся сябрукі. Нсл. 631. См. сябра.
• сябрыха-ыхі-ысе, ж.—обіцественная земельная собственность(поле, луг, лес). Ар. Калі будзем сябрыху касіць? Ар.
•сябрына-ньі-не, ж.—артель, МГсл. коо-ператнв.
•сябрыня-нг-нг, ж.—женіцнна "сябра". Сц. См. сяброўка.
•СЯГОДНІ,—CM. nob—сегодня. Ксл.; Шсл.; Нсл. Што сягодні рабілі, то й заўтра будзем рабіць. Запярыньне Пух. (Шсл.). Сягодні пайду на кірмаш. Шарыпіна Беш. (Ксл.). Сягодні сьцюдзена. Нсл.
•сяголета, нареч.—в этом году, в текуіцем году. Сяголета яму мутарна прышлося. Севершч.(Косіч 233). См. сёлета. Сяголета ліхі год. Жукова 1мгл.(Косіч 31),—этот год, Растсл. в этом году. Шсл. Сяголета бульба не ўрадзіла. Ст.
•сяголетак-тпкд, м.—жеребец нлн бычок (козел, баран) однолеток, Шсл.; Ксл.
жнвотное(теленок, жеребенок), роднв-шееся в текуіцем году. Север.(Косіч 233). Ягоны жарабок сяголетак, а выдаець на два гады. Ст. Сяголетка прадалі даўно. Навікі Віц. (Ксл.).
•cягoлeткa-w^z, ж.—однолетка телка. Шсл. Прадаў сяголетку цялушачку. Ст.
• сяголетні-няя-няе—текуіцего, этого года. нісл. Змалоў ужо сяголетняга збожжа. Ст.
•сягаць-й-ж'ш-ае; повел.-ай-айма, несоверш. (Кур., Даль)—протягнвать(руку с целью что-л. взять). Рукамі сягаў на дзерава. Кіт. 57а9. Хмары сягалі сонца засланіць. Сала-вей: Сіла; 34. Да ідылі сягаем думкамі. Тм.48. Сягаў выходзіць з хаты. Жылка, 101.
ясягяць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. каго, што, 1. букв., делая большне шагн, опережнвать, Нсл., перен. превосхо-днть кого в чем. Нсл. 371. Маладзец і бацьку й майстру асягае, асягнуў. Нсл.
2. достнгнуть, достнчь. Асягнешрадасьці уЗЬвІў. Кавыль; Ростань, 36. Соверш. асягчы-ну-неш-не, перех.—превзойтн. Нсл. См. ася-гаць.
рясяггчрз-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. к дасягчы—достнгать. мгсл.; Гсл.
2. простнраться. Гсл.
дасяганьне-ня, ср.—достнженне. Гсл. Соверш. рясягчы-гнў-гнеш-гне, повел.-гні-гніма, прош. вр. дасяг-гла-глі, 1. достнчь. Гсл. Ты дасяг свайго. Крушьша: Лебедзь, 60.
2. достать до чего. На кані стоячы, рукою дасягчы. Радзів. лет., 86.
сядаш
1030
сякач
•СЯДаш-ШЙ, м.—наСКОННйК. Eupatorium cann-abinum к. Зарві, панюхай сядаша. Цеплякі Сян. (Ксл.).
•сядаць-аю-аеш-ае, несоверш.—саднться. Вят., Вост.(Даль); Ар.; Нсл.; МГсл. Сядай, госьць будзеш. Послов. Нсл. 630. Сядайце на коні. Тм.
•сядлаць-аю-аеш-ае, несоверш., перех.—сед-лать. Соверш. засядлаць—оседлать. Зася-длаў каня й паехаў нейдзе. Юркаўка Крыч. (Бясл ). Засядлай каня ды зьяжджай з двара, ты ня мой, янетвая! Нзпеснн(Бясл.). •сядня, нареч.—сядні. Сядня дзядзька назваў ягонае жыцьцё аморальным. Ша-нун: Сьлед, 18.
•сядняшні-няя-няе—сегоднешнйй. Ксл. Прыдзі, прыдзі, мой міленькі, на сяд-НЯШНІ вЯЧароК. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
•сядні, нареч.—сегодня. Нсл.; Ксл.; Вост., Кал., Смл. (Даль). Я цябе ня сядні знаю. Нсл. Мы сядні закапалі лехі. Застадольле Сян. (Ксл.). Вялікі кавалак шнюра ўзараў сядні. Нсл. 22б.( под кавалак).
• сяднік-ка—сяньнік. Шсл. Вузкі мой сяднік — няма як і спаць на ім. Дукора Сьміл. (Шсл.).
•сядравы-ва.ч-вае—холодноватый. Ар. Вецер сядравы павеяў над борам, хма-рамі лісьця абсыпаў кусты. йз одной нацнонально-революцнонной белорусской песнн 1917 г. Сядзелі ля агню, грэючыся, бо ноч была сядравая, а хата досыць халодная. Тат.: Кво вадыс, 178. Вецер сядравы пранёсься над борам. Гарун: Белр. марш. У сядравым ветру ЛЯЖЫ душа. Бацьк., Но. 34(740).
•сядрава, нареч.—холодновато. Нсл. Сядні сядрава на двару. Тм.
•СЯДуН-J’HÖ, предл.-уну, зват.-ўне; мн. ч„ дат,-ном, мн. ч., предл.-нох, м. 1. калека, не могуіцдй ходйть.
2. (о ребенке), поздно начннаюіцйй ходйть. Доўга я ня мог хадзіць — да пятага году — ізвалі мяне сядуном. Б. Шляхам, Но. 113.
сядўнчык-ыка, предл. й зват.-ыку, уменьш. к сядун 1, 2.
•сядура-ры-ру, предл.-py, обір.—сйдень. Як я быў малады, то пабываў паўсім сьвеце, ня так, як ты, сядура, баішся зь месца зрушыцца. Слаўнае Імсьц.(Бясл. no а зрушЫЦ-Ца)-
•сядзёльня-ні, ж.—сйденйе в телеге, в санях. Ксл. Папраў сядзельню. Гравы Сян. (Ксл.).
•сядзёнь-дзёня, обш.—неповоротлнвый-ая, любяіцйй-ая забавляться(заснжй-ваться, С.) там куда, послалн. Нсл. Во! сядзеня Бог нам даў, куды не пашлі, то й заседзіцца. Нсл.
•сядзёньне-ня — сядзельня, седава. Ксл.
•сядзецца, седзіцца, безлйч. несоверш.—сй-деться. Табе штось не сядзіцца.
•сядзёць-джў-дзіш-дзіць—сйдеть. Ар.; н.(Афанасьев, і, 1913, 212). На гранай нядзелі Русалкі сядзелі. Росуха Імгл.(Косіч 14). Соверш.
усёдзець—усйдеть. Ар.; ЗСД 149. Хіба ж усёдзіш у хаце спакойна? Марціновіч(Бела-рус, Но. 459). Зь нецярплівосьці ня мог усёдзець. Акула, 516.
ядседзіць-джу-дзіш-дзе, соверш., каго, што, 1. окончйть назначенное время сйдення, Нсл. 380. отсйдсть. Кажан няхай сваё адседжуе, а я сваю ноч адседзіў. Нсл. 2. отсвдеть члены тела до онеменйя. Нсл. 380. Усё на руках седзячы, рукі мне адседзіла дзяўчынка. Нсл.
3. (о хлебу)—довеста до пересйденйя. Нсл. 380. Нядобрая ты гаспадыня, што хлеб у печы адседжуеш, адседзіла. Нсл.
адсёджаны, прйч. к адседзіць 1, 2, 3. Адседжаная букатка хлеба саладкава. Нсл. 380.
адсёджаваць -джую-джуеш-джуе, ка-го-што, несоверш. к адседзіць, 1. оканчн-вать назначенное время сндення, Нсл. 380. отснжнвать.
2. отснжнвать члены тела до онемення. Нсл. 380. Седзячы на нагах, ногі сабе адседжуеш, адседзіш ты. Нсл.
3. (о хлебу)—доводнть до пересндення. Нсл. 380.
•сядзёр, м.—СОК. Барс., Пл., Лепл.
•сядзёрысты-тая-тае—сочный. Барс., Пл„ Лепл.
сядзёрысты сок, гарэлка—довольно снльный. Бегамля(Юхн.). Ср. сядравы вецер. •сядзіба-бы, ж.—усадьба. Шсл.; Ар.; Ксл. На старой сядзібе жывець. Забабуры Гар. (Ксл.). Наша шырокая сядзіба. Белае Пух. (Шсл ). Сядзіба наша нявыгодная. Нсл. 630. На чужой сядзібе асяліўся. Нсл. Матузок падыймаецца, выходзе за сядзібу. Цялеш: Дзесяць, 33. См. СЯЛІба.
•сядз№ны-ная-нае—усадебный. Ар. Яны пасуць на сядзібнай. Ар.
• сядзючы-ая-ае—сядяіцнй. Нсл. 630. У сядзючым палажэньню засьпеў яго. Нсл. Вырас ізь сядзючага сабаку. Нсл.
•сяк, нареч.—этак. Нсл. I так і сяк і прабаваў я рабіць. Нсл.
•сяк-так, нареч.—кое-как. Шсл. Кідаемся сяк-так памаленьку. Ст.
•сякёнка-кі, дат., предл. сяканцы. ж. 1. суп нз того же теста, что "зацірка”, мелко-нзрубленного н завянувшего, даже засушенного; готовнтся подобно "зацір-цы", НК: Очеркн, 17. кушанне нз мелко нзрубленного теста,(Ксл.) жндкое куша-нне нз мелкнх кусочков теста. Гсл.
Сяканку паставілі на стол. Узнор Гар. (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
