Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
асігаць. несоверш.—обгонять, превосхо-днть. Дсл. Сын бацьку ў п’янстве асігае. Дсл. Соверш. асігнуць—превзойтн. Бацька быў п ’яніца, а сын бацьку асігнуў. Дсл. •сігёнь-гня, м.—шаг. Растсл.; ПНЗ. •сігнуць,—см. под сігаць.
•сікі-каў, едйнств. ч. нет.—МОЧа. Ар. •сікўха-ухі-усе, м. 1. мочаіцаяся под себя. Ар.
2. перен.—нервная, скоро раздражаю-іцаяся.
•ьікўн-уна-унў, эват.-ўне; мн. ч., дат-НОМ, мн. ч„ предл.-нох, м.—мочаіцнйся под себя. Ар.
•сіло-ла, ср.—снлок, Ар.; Шсл.; Гсл. западня. Ксл. Паставіў Мікола сіло і ўляцеў верабей. Санікі Беш. (Ксл.). У сяле, як у сіле. Ст. Хоць лезь ты ў СІЛО. Сяднёў(Бацьк., Но. 46-47/530-531).
•сіла-лы-ле, ж. 1. снла, Ар. моіць. мгсл.
2. верх, власть. Сілу'зяў над намі. Нсл. Сілу мае не дазволіць табе гэтага. Нсл. Уменьш. сілка-кі, ж.—Сйлушка. Сілку сваю згубіў. Нсл. Якая сілка, такая й ськібка. Послов.. Нсл. Ніўка, ніўка, аддай маю сілку, што я цябе жала, сілку раняла. Дсл. 235< под зажын).
•сіламоц, нареч.—наСНЛЬНО. МГсл.
•сілаваньне-ня, предл.-ню, ср.—уснлне. Ср. сілавацца.
•сілапацца-лўюся-лўешся—стараться с уснлнем. Сілуешся адабраць; як ні сілуйся, не адбярэш. Нсл. 579.
•сілйць-яю-Аеш-яе, каго-што, несоверш. 1. черпать. Растсл.; пнз. Ты вялікія кавалкі сіляеш, а на другіх не ўважаеш. Нсл. 579. 2. ловнть, посредством снлка нлн уду, УДНТЬ. Мокрае; Гародзькі Вал.; Кацельня Пц. Сіляць птушкі. Мокрае. Сіляць рыбу вудою. Нсл. 579. Сядзіць вудаль на ляду, падпер кіям бараду; сілявачку сіляе, на вячэру зьбірае. Нз песнн, Нсл. 579.
3. зацеплять. НК: Старцы, Но. 51. (Убогі) Сумон сіляе пугай дзеці, дый кладзець у торбу. НК: Старцы 84. Ляціце вы, апеканы, на тую душу, сіляйце ж вы яе пад скабы круччам. Дсл.( под апекан).
4. закндывать, набрасывать петлю, надевать что-л. посредством петлн. (Нсл. 184). Соверш. абсіляць-яю-яеш-яе—обве-шать. Дсл. Абсіляў жонку кралямі.
5. наннзывать(на ннтку, Гсл.) НК.: Старцы, 51; Гсл. Соверш. насілшь—нацеішть, наве-снть, наннзать. НК: Под. пос., Но. 21. Я у мора зьнясу гора, я й камень насілю. НК: Под. пос, стр. 38.
6. вешать(за шею, на внселнце) Хто віно п’е, душу сваю сіляе. Кіт. П4а4.
засіліць-лю-лгід-лр, соверш.. каго-што, 1. зачерпнуть. Мокрае. Засілю я з крыніцы халоднай вадзіцы. Сядаёў. Засіліў поўную ложку клёцак. Нсл. 184.
2. поймать в снлок, Растсл. поймать удою. Засіліў вялікую рыбіну. Нсл. 184.
3. зацепять. Гсл.
4. наброснть петлю, надеть что-л. посредством петлн. Засіліць каня. Нсл. 184. Засіліць торбу на шыю. Тм.
5. повеснть(за шек>, на внселнце).
высіліць, каго-што, соверш. 1. вычер-пать, нсчерпать. У студні ўсю ваду высілілі. Мокрае.
2. выуднть. Кацельня Пц. Высіліла рыбу сілом.
•сіляцца-яеці/а. несоеерш., страд. к сіляць. Рыба тут добра сіляецца. Соверш. абсі-ляцца-яюся-яешся чым—обвешаться. Паляўнічыя йдуць із паляваньня зайцамі абсіляўшыся. Дсл.
• сілітаваць, -тую-туеш-туе, несоверш. —спешнть(? С.). Ён сілітуе гаварыць. Краснае Сяло Беш. (Ксл.).
•сіліць-лю-ліш-ле, каго-што, несоверш. —прннуждать. Ня сіль яго, калі ня хоча піць. Нсл. Соверш. зьнясіліць, каго-што —обесснлнть. Зьнясіліла цябе гэта Хвароба. Скобраўка Пух. (Шсл.). Яны мяне, якую лёс зьнясіліў, запрацаваным хлебам накармілі. Дуб.: Чые рукі прыгожшыя? Соверш. перасіліць. Прйч. перасілены. Трахім быў здаровы мужчына, але цяпер перасілены. Ст.
бясьсіліць, несоверш.—обесснлнвать, лншать снлы. БНсл. Соверш. зьбясьсіліць —обесснлнть.
насіліць, 1.—уснльно упрашявать сде-лать что-л. протнв желання. He насіль дачку выходзіць за яго. Нсл. 318. Соеерш. знасіліць. Насіліш, знасіліў яго выпіць. Нсл.
2. нзнаснловать. Ён і хацеў, але не задалося яму знасіліць дзяўчыну. Бяседа-вічы Хоцім.(Бясл.).
прысілйць-яю-яеш-яе, 1. неволнть(прн-нуждать, С.). Гсл.
2. уснленно потчнвать. Гсл.
прысіліць
1034
сіняк
3. прнвязывать, прнкреплять. Гсл. Соверш. прысіліць, каго-што—прйнудйть. Шсл. Прысілілі лішняе выпіць. Нсл. 579. Ніяк не хацеў, але прысілілі выпіць. Ст. Мяне ня прысіляць, калі я не хачу. Нсл. 510. Прйч. прысГлены—снлою прйведенный к чему, прянужденный. Прысілены выпіў. Нсл. Прысіленая вышла замуж. Тм. He давала рады прысіленая набожнасьць дзядоў і бабулек. Гарэцкі: Песьні, 80.
высіляць-яю-яегд-яе, нв., каго-што —выжнмать, наснльно прнжлмкамй отннмать. Апошнія грошы высіляюць. Нсл. Соверш. высіліць, каго-што—выжать, наснльно прнжнмкамй отнять. Апошнія грошы высілілі. Нсл. 94. Прйч. высілены, 1. сйлою прнтесненнямй отнятый. Высі-леным грошам не разжывешся. Нсл.
2. нстоіценный. Зусім высіленыя хлопцы ў вас. Лужасна Куз. (Ксл.). Высіленым канём не пацягнеш дужа. Нсл. Отгл. ймя суір.
высілёньне-ня, ср. 1. йстоіденне сйл чрез напряженйе, йстоіценне. Гсл. He падымай да высіленьня. Нсл. 94. Працаваць да высіленьня. Тм.
2. нзнуренйе. МГсл.
высілёны, прйлаг.,—тоже, что "высілены" в обойх значеннях, но берется как прйлагательное. Гэта высілёныя грошы. Нсл.
•сілГць-лю-л/ш-ле, каго-што, несоверш. —подкреплять пніцею сйлы. Сілі, куме, дзеткі свае. Нсл.
засіляць, -яю-яеш-яе, каго-што, нв. —подкреплять. Нсл. Пан засіляе нас па троху. Нсл. 184. Засіляй пшчолкі мёдам, будзеш мець раёў. Нсл. Соверш. пасіліць, каго-што—подкрепнть пйіцею сйлы чьй-н. Пасілі дзеткі свае на дарогу. Нсл. •сіліцца-люся-лішся, возвр.—усйлнваться, домагаться, насвльно что-л. хотеть сделать; насйляваться. Шсл. Ср. сгліць. —делать какое-л. уснлне, пытаться сделать что-л. Няма чаго сіліцца аднаму, я памагу. Ст. Куды ты сілішся ўлезьці сюды? бачыш народу сіла, не пралезеш. Нсл. Ён сіліўся перабіраць у памяці ўсё Перажытае. Дудзіцкі(Бацыс., Но. 1-2/437-438). Соверш. засілінпа-люся-лішся, возвр. 1. зацепнться. Гсл. Засіліўся колам за плот. Чарнагосьці Беш. (Ксл.).
2. повеснться. Ён нешта ўзімку хацеў засіліцца. Навасёлкі Сян. (Ксл.). Думаў чамусьці аб тым, на якой яблынцы ляпей за ўсё было б засіліцца. ЗСД 181. Ажаніўся, як засіліўся. Нсл. 184. Соверш. перасіліцца-люся-лішся—подорвать сйлы. Шсл. Пера-сіліўся падыймаючы бярвіно, дык жы-вот баліць. Ст. Прйч. прош. вр. перасіліў-шыся.
бясьсіліцца-люся-лішся, несоверш.—обес-сйлнваться, терять снлу. БНсл. Соверш. зьбясьсіліцца—обессйлнться.
высіляцца—брать сверх сйл, йстоіцать-ся в снлах вообіце. Высіляецца дарма над гэтаю касьбою. Лужасна Куз. (Ксл.) Ня высіляйся над гэтым цяжарам. Нсл. Соверш. высіліцца—йстоіцйться в слле, Нсл. 94. ЙСТОІЦЙТЬСЯ, лйшйться снл. Гсл. Высіліўся, апошкі аддаў. Нсл.
усіляцца, -яюся-яешся—употреблять усйлне к достйжешно чего-л. Усіляйся, ня ўсіляйся, ня возьмеш. Нсл. 665. Соверш. усіліцца, -люся-лішся. Усіліўся такі ехаць. Нсл. 665.
2. возер. у што,—попасть в сйлок. Птушка ўсілілася. Гародзькі Вал.
•СІЛІЦЦа, несоверш., возвр.—ПОДКреПЛЯТЬСЯ едою. Сіліся, куме, на дарогу. Нсл. Вазьмі ў палцы відзёлку, калупай мяса дый СІЛІСЯ. Сакуны 76. Соверш. пасІЛІЦЦа, возвр. —подкрепнться едою. Зойдзем у карчму, пасілімся. Нсл.
•сілком, нареч.—наснльно. мгсл. Абаўець сілком рукамі за шыю. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г., стр. 97).
•сілкавацца-кўюся-кўешся, возвр., несоверш. —подкрепляться едою. Гсл.; Шсл.; Нсл. Сілкуйцеся, мужчынкі, ды йзноў за работу! Ст. Сілкуйцеся, сваточкі! Вал. Сілкуйся, мая свацька, сілкуйся! ГубіцаСір. (Ксл ). He кажы нічога, сынку, адно СІЛКуйся аладкамі. Цэлеш: Ярылаў агонь. Соверш. падсілкавацца, возвр.—подкре-пнться пніцею. Шсл. Я падсілкаваўся на ўсю раніцу. Ст. Отгл. ймя суіц. падсілка-ваньне-ня, предл.-ню, ср.—подкрепленне. МГсл.
пасілкавацца, возвр.— подкреплться пніцею, Шсл.; Вал. подкрепляться, особен-но пніцею. Нсл. 478. Вы тут сілкуйцеся, пасілкуйцеся, пакуль я збвярнуся. Нсл. 579. Пасілкаваўся трохсг. скварку сала з блінам ізьеў. Ст. Пасілкуйцеся з дарогі. С. Музыка91. Пасілкуйцеся на дарогу. Нсл.478. Як хлапец пасілкаваўся, яна яму кажа. Каласкі, Но. 29-30, стр. 5. Соверш. усІЛКаВаЦЦа, 1. набраться сйл, усллйться. Гсл.
2. подкрепнться. Гсл.
•сінёльня-ні, ж.—краснльня, красяльная фабрнка. Завезьці сукно ў сінельню. Нсл. •сінёльнік-ка, м.—красдлыцйк(делаю-іцйй набойкн, Ксл.)< Сукно завязі да сінельніка, няхай пахварбуе зялёна. Нсл. Сінельнікам доўга быў. ісачкова Аз. (Ксл ).
•сінёньнік-ка(сінельнік, МГсл.), м.—кра-СЙЛЬІЦЙК. МГсл.
•сьетёлы-лая-лае—сснневшнй. Дрыжэлі парасьці сьсінелых. Крушына(3ьніч 1952 г„ Но. 20, 5). — пасінелы. Глядзелі на пасінелы тварык малога. ЗСД 347.
•сіняк-ка, м.—сйняк на теле, Шсл. снннй знак на теле от удара, сйнево. Ар. Сінякоў нарабіў на целе. Нсл. Так зьбіў яго, што сінякі паўсхопляваліся на плячо Ст. См. сіняўка.
сінявод
1035
сіроцкі
•СІНЯВОД,— CM. под конікі.
•сінявы-вая-вае—снневатый. Гсл. У яго сінявых ачох срабрысты адліў. Дальны (Калосьсе, кн. I, 1935 г., стр. 14).
•сіняўка-ўкі-ўцы, ж.—сннее пятно на теле от удара; сннево, снняк. Цела ўсе ў сіняўках. Нсл.
•сіняці'на-мы-не, ж. 1. крашенное в снннй цвет полотно(сукно, Нсл.). Ізь сіняціны спаднік пашыла. Сьляпцы Гар.(Ксл.). Андарак ізь сіняціны. Нсл.
2. верхняя одежда нз домашнего(нлн фабрнчного, С.) сннего сукна. Апрані сіняціну. Нсл. 579. Уменьш. сіняцінка-нкі-НЦЫ, ж. Нсл. 579.
•сіні-яя-яе—СНННЙ. Ар. Ласкат. сіненькі. Уменый. сінявы—снневатый. Сінявая пляма. Нсл. Сінявае палатно. Тм. Сінявая вада. Тм. Увелйч. сінюсенькі—сннёхонь-кнй. Ар. Рука сінюсенькая. Нсл. Сравн. cm. сі'ньшы—посннее. Тваё сіньшае сукно чымся маё. Нсл. Прев. cm. найсіньшы.
•сінь-ш-нг, ж.—сннева. Гсл.
•сінька-нькі-ньцы, ж.—лазурь, употреб-ляемая для подснннвання белья(прн стнрке, Ар.; Шсл.). Нсл. 519. Купі сінькі на хусьце. Нсл. Сінькі перадала — хусьце будзе брыдкое. Ст. Паедзеш да места, купі там сінькі. Хмары Куз. (Ксл.).
•сінь-ні-ні; мн. ч.-ні-няў, ж. 1. снняя ткань. НК: Очеркн, Но. 344.
2 . сннева. Гсл. СІНЬ азёраў. Салавей: Сіла, 84. Вадаводы дзесяткі міляў за Сыднэям ляжаць зьверху на зямлі пад адкрытым небам, на якім не абачыце ні воднае хмаркі — суцэльная сінь. Сьцяблевіч(Бацьк., Но. 1-2/437-438). I лыне ў грудзі... неба сінь над галавой. Жылка, 99. Зь зяленіваў зямных, з вышынных сіняў, беляў тут гутарыў з імной разважлівы .
• сінь-порах, сіня-пораха—малейшая часть, пылннка. На сінь-порах усё пабраў, нічога не заставіў. Нсл. Сіня-пораханябылоўроце. Нсл. Анісінь-порах не пачынаў рабіць. Нсл.
•сіньцёж-жы-жы, ж.—сено, скошеннное по верху льда, плохого качество. Сінь-цежы накасіў з вазок. Русаковічы Пух. (Шсл.). • сіньцюга-гі, ж.—верхняя одежда нз фабрнчного цветного сукна нлн нз окрашенного домашнего. У сіньцюгу ўбраўся, дык і пан вялікі стаў. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
